Who owns the "wilderness"? - Elyse Cox

Translator: Dinh Lieu Vu Reviewer: Ly Nguyễn

In 1903, the President of the United States

Vào năm 1903, Tổng thống Hoa Kỳ

took a three-day camping trip in California’s Yosemite Valley.

đã có chuyến cắm trại ba ngày ở Thung lũng Yosemite tại California.

President Theodore Roosevelt slept in a grove of towering Sequoia trees,

Tổng thống Theodore Roosevelt đã ngủ dưới một lùm cây củ tùng cao chót vót,

camped in a snowstorm, and spent hours talking around the campfire

khi thời tiết bão tuyết, và dành hàng giờ hàn huyên bên đống củi lửa

with his host and guide, conservationist John Muir.

với người hướng dẫn của ngài, nhà bảo tồn John Muir.

Roosevelt famously loved the outdoors,

Roosevelt nổi tiếng yêu thích hoạt động ngoài trời,

but Muir had invited him there for more than just camping:

nhưng Muir đã mời ngài không chỉ đi cắm trại:

Yosemite was in danger.

Yosemite đang bị tổn hại.

Though Yosemite became protected land in 1864,

Mặc dù Yosemite đã được bảo vệ vào năm 1864,

the valley was still at risk for overdevelopment in 1903.

nhưng thung lũng này vẫn bị xâm phạm vào năm 1903.

It was at the heart of a decades-old struggle to set aside land

Đó là vướng mắc kéo dài hàng thập kỷ về việc phân chia đất

for both preservation and public use—

cho mục đích bảo tồn và công cộng -

two goals that were much easier said than done.

hai mục tiêu nghe thì dễ nhưng làm mới khó.

The battle over Yosemite began with the 1849 gold rush,

Cuộc chiến trên mảnh đất Yosemite xảy ra vào năm 1849,

when miners surged west, seeking gold in the Sierra Nevada foothills.

khi người ta đổ xô về phía tây để tìm vàng dưới chân núi Sierra Nevada.

In 1851, a state-sanctioned militia,

Năm 1851, một lực lượng dân quân được nhà nước công nhận,

drove the Ahwahneechee tribe from Yosemite Valley.

đã đánh đuổi bộ lạc Ahwahneechee ở Thung lũng Yosemite.

Those who managed to return witnessed white settlers claiming the land,

Và người ta đã chứng kiến người da trắng vơ lấy đất đai,

felling giant sequoias, and building hotels and saloons.

đốn hạ các cây củ tùng khổng lồ, để xây dựng khách sạn và các quán rượu.

In response, a small group of concerned Californians

Đáp lại, một nhóm nhỏ người dân ở California lo lắng

lobbied senator John Conness to protect the valley from private interests.

đã vận động thượng nghị sĩ John Conness kêu gọi bảo vệ thung lũng khỏi sự xâm hại.

In 1864, Congress passed Conness’ bill,

Năm 1864, Quốc hội đã thông qua dự luật của Conness,

granting the Yosemite Valley to the State of California,

trao Thung lũng Yosemite cho Bang California,

đánh dấu lần đầu tiên chính phủ Hoa Kỳ đưa

marking the first time the U.S. government brought land under public protection.

đất đai vào diện bảo tồn trước công chúng.

But the management of that land remained an open question,

Nhưng việc quản lý vùng đất này đã đưa đến một câu hỏi mở,

one that would only become more complicated

và nó sẽ trở nên phức tạp hơn

as more lands came under similar protection.

khi có nhiều vùng đất được nằm dưới sự bảo vệ này.

Seven years later, geologist Ferdinand Hayden

Bảy năm sau đó, nhà địa chất Ferdinand Hayden

led an expedition to the Yellowstone Plateau,

dẫn đầu cuộc viễn chinh đến Cao nguyên Yellowstone,

which many Native American tribes used for ceremonies, hunting, and trade.

nơi có nhiều bộ lạc thổ dân châu Mỹ cư ngụ, làm lễ, săn bắn và buôn bán.

The expedition’s scientists and artists brought back news

Các nhà khoa học và nghệ sĩ thuộc đoàn thám hiểm đã đưa tin

of spectacular geysers and hot springs,

về cảnh quan các mạch nước phun và suối nước nóng ngoạn mục,

inspiring widespread support to bring Yellowstone under government protection—

truyền cảm hứng giúp Yellowstone

có sự ủng hộ rộng rãi và được chính phủ bảo vệ

and restrict native people’s access to the land.

— cùng với việc hạn chế sự tiếp cận của người bản xứ.

However, unlike Yosemite, Yellowstone couldn’t be granted to a state—

Tuy nhiên, khác với Yosemite, Yellowstone không hoàn toàn thuộc về một tiểu bang—

it was part of three U.S. territories that hadn’t become states yet.

mà trải dài khắp ba tiểu bang trên lãnh thổ Hoa Kỳ.

Instead, Congress brought Yellowstone under federal stewardship in 1872,

Vì thế, Quốc hội đã đưa Yellowstone vào diện quản lý của liên bang vào năm 1872,

creating the world’s first true National Park.

khai sinh ra Vườn Quốc Gia đầu tiên trên thế giới.

During his presidency, Teddy Roosevelt was instrumental

Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, Teddy Roosevelt đã có công

in expanding the lands under public protection.

trong việc mở rộng các vùng đất bảo tồn.

By 1916, there were fifteen national parks.

Đến năm 1916, đã có tới 15 vườn quốc gia.

But the problem of management remained unsolved,

Nhưng vấn đề quản lý vẫn chưa ổn thỏa,

and maintenance of the park was handled haphazardly

vì việc bảo trì công viên được thực hiện bừa bãi

over multiple government departments.

giữa nhiều cơ quan chính phủ.

Straightforward tasks like building roads and hiring personnel

Công việc thấy rõ như xây dựng đường xá và thuê nhân sự

required inefficient bureaucratic maneuvering.

hoạt động kém hiệu quả dưới bộ máy hành chính quan liêu.

None of the departments had set rules for conduct in the park,

Không một phòng ban nào đưa ra nội quy quản lý trong công viên,

so hunters killed park wildlife, cattle overgrazed fields,

vì vậy động vật hoang dã bị săn bắn, gia súc được chăn thả bừa bãi,

and visitors vandalized landmarks.

và đường ranh giới bị phá hoại bởi con người.

The solution came from Canada,

Giải pháp đã đến từ Canada,

which had a highly effective centralized park service.

nơi có cơ quan quản lý vườn quốc gia hết sức hiệu quả.

In 1916, the United States established the National Park Service

Năm 1916, Hoa Kỳ đã thành lập Sở Công Viên Quốc Gia

based on this model.

dựa trên mô hình này.

To this day, the mission for the park service is comprised of two goals

Ngày nay, sứ mệnh phục vụ của vườn quốc gia gồm hai mục tiêu

that sometimes conflict:

mà đôi khi mâu thuẫn lẫn nhau:

to conserve the parks for the future

bảo tồn vườn quốc gia cho tương lai

and to allow the public to enjoy them.

và cho phép du khách thưởng ngoạn.

That’s a delicate balancing act: roads, trails, and other infrastructure

Đó là một nhiệm vụ khó: đường cái,

đường mòn và các cơ sở hạ tầng khác

make the parks accessible to visitors, but also alter the landscape,

giúp du khách dễ tiếp cận, và cũng làm thay đổi cảnh quan,

while visitors themselves can contribute to pollution, erosion,

nhưng chính du khách cũng có thể gây ô nhiễm, xói mòn

and damage of delicate ecosystems.

và phá hủy các hệ sinh thái mong manh.

The very history of preservation can also be at odds with this mission.

Ngay lịch sử của việc bảo tồn cũng có thể mâu thuẫn với chính nó.

Many parks were not, at the time of their founding,

Ngay khi thành lập, nhiều vườn quốc gia

the uninhabited wilderness that’s become the standard for their preservation.

là nơi hoang dã nhưng có người sinh sống đã trở thành tiêu chuẩn bảo tồn.

Instead, many were homes or places of worship for native peoples,

Ở đó, chính là nơi ở hoặc nơi thờ cúng của người bản xứ,

who lost access to these lands in the name of public use.

họ đã đánh mất những vùng đất này dưới danh nghĩa của sự bảo tồn.

Only recently has the National Park Service

Chỉ gần đây, Sở Công Viên Quốc Gia

begun to reckon with this legacy and engage Native Americans

mới bắt đầu chú ý tới di sản này và khuyến khích người bản địa

tham gia quản lý công viên.

in park management.

Around the world, indigenous communities play crucial roles

Trên thế giới, các cộng đồng bản xứ giữ những vai trò quan trọng

in land management and preservation.

tới sự quản lý và bảo tồn đất đai.

Today, there are thousands of national parks worldwide,

Ngày nay, có hàng ngàn vườn quốc gia trên toàn thế giới,

and each must balance public use with historical and ecological preservation.

ở mỗi nơi phải cân bằng giữa thăm quan và bảo tồn lịch sử, sinh thái.

Parks in New Zealand, Iceland, Australia, and South Africa

Những vườn quốc gia ở New Zealand, Iceland, Australia và Nam Phi

have experienced severe erosion as visitor numbers have skyrocketed.

đã bị xói mòn nghiêm trọng khi lượng du khách tăng vọt.

Some, like Mu Ko Similan National Park in Thailand,

Một số nơi, như vườn quốc gia Mu Ko Similan ở Thái Lan,

have closed sections to tourists entirely to allow the ecosystem to recover.

đã đóng cửa hoàn toàn đối với khách du lịch

nhằm phục hồi hệ sinh thái.

National Parks have preserved irreplaceable landscapes

Vườn quốc gia đã giữ lại những cảnh quan quý giá

for future generations.

cho các thế hệ mai sau.

They also force us to reckon with hard questions:

Nó cũng khiến chúng ta phải đau đáu suy nghĩ về câu hỏi:

what are our responsibilities to this planet, and to each other?

về tránh nhiệm của mỗi chúng ta khi sống trên hành tinh này?