Who owns the "wilderness"? - Elyse Cox

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

In 1903, the President of the United States

W 1903 roku Prezydent USA pojechał

took a three-day camping trip in California’s Yosemite Valley.

na trzydniowy biwak do Doliny Yosemite w Kalifornii.

President Theodore Roosevelt slept in a grove of towering Sequoia trees,

Prezydent Theodore Roosevelt spał wśród wysokich sekwoi,

camped in a snowstorm, and spent hours talking around the campfire

obozował podczas burzy śnieżnej i godzinami rozmawiał przy ognisku

with his host and guide, conservationist John Muir.

z gospodarzem i przewodnikiem, ekologiem Johnem Muirem.

Roosevelt famously loved the outdoors,

Roosevelt uwielbiał spędzać czas na świeżym powietrzu,

but Muir had invited him there for more than just camping:

ale Muir zaprosił go tam nie tylko z powodu biwakowania.

Yosemite was in danger.

Yosemite była w niebezpieczeństwie.

Though Yosemite became protected land in 1864,

Chociaż w 1864 roku stała się terenem chronionym,

the valley was still at risk for overdevelopment in 1903.

w 1903 roku wciąż groził jej nadmierny rozwój.

It was at the heart of a decades-old struggle to set aside land

Była w samym centrum wieloletniej walki o przeznaczenie terenu

for both preservation and public use—

zarówno do ochrony, jak i użytku publicznego.

two goals that were much easier said than done.

Dwa cele, które łatwiej było powiedzieć niż zrobić.

The battle over Yosemite began with the 1849 gold rush,

Bitwa o Yosemite zaczęła się wraz z gorączką złota 1849 roku,

when miners surged west, seeking gold in the Sierra Nevada foothills.

kiedy górnicy ruszyli na zachód, szukając złota u podnóża Sierra Nevada.

In 1851, a state-sanctioned militia,

W 1851 roku zatwierdzona przez państwo milicja

drove the Ahwahneechee tribe from Yosemite Valley.

wypędziła indiańskie plemię Ahwahneechee z Doliny Yosemite.

Those who managed to return witnessed white settlers claiming the land,

Ci, którzy wrócili, byli świadkami roszczeń białych osadników do ziemi,

felling giant sequoias, and building hotels and saloons.

wycinania gigantycznych sekwoi oraz budowy hoteli i zajazdów.

In response, a small group of concerned Californians

W odpowiedzi mała grupa zaniepokojonych Kalifornijczyków

lobbied senator John Conness to protect the valley from private interests.

przekonała senatora Johna Connessa

do ochrony doliny przed prywatnymi interesami.

In 1864, Congress passed Conness’ bill,

W 1864 roku Kongres przyjął ustawę Connessa

granting the Yosemite Valley to the State of California,

przekazującą Kalifornii Dolinę Yosemite.

marking the first time the U.S. government brought land under public protection.

Rząd USA po raz pierwszy objął ziemię ochroną publiczną.

But the management of that land remained an open question,

Ale zarządzanie ziemią pozostało otwartą kwestią,

one that would only become more complicated

która miała się tylko bardziej skomplikować,

as more lands came under similar protection.

w miarę jak kolejne ziemie brano pod ochronę.

Seven years later, geologist Ferdinand Hayden

Siedem lat później geolog Ferdinand Hayden

led an expedition to the Yellowstone Plateau,

poprowadził wyprawę na płaskowyż Yellowstone,

which many Native American tribes used for ceremonies, hunting, and trade.

teren indiańskich ceremonii, polowań i handlu.

The expedition’s scientists and artists brought back news

Naukowcy i artyści opowiadali

of spectacular geysers and hot springs,

o spektakularnych gejzerach i gorących źródłach,

inspiring widespread support to bring Yellowstone under government protection—

inspirując szerokie poparcie dla objęcia Yellowstone ochroną

and restrict native people’s access to the land.

i ograniczenia dostępu tubylców do ziemi.

However, unlike Yosemite, Yellowstone couldn’t be granted to a state—

W przeciwieństwie do Yosemite

Yellowstone nie można było objąć opieką stanową.

it was part of three U.S. territories that hadn’t become states yet.

Leżał w trzech regionach USA, które jeszcze nie były stanami.

Instead, Congress brought Yellowstone under federal stewardship in 1872,

Zamiast tego Kongres objął Yellowstone federalnym zarządem w 1872 roku,

creating the world’s first true National Park.

tworząc pierwszy na świecie prawdziwy park narodowy.

During his presidency, Teddy Roosevelt was instrumental

W trakcie prezydentury Teddy Roosevelt odegrał kluczową rolę

in expanding the lands under public protection.

w powiększaniu terenów objętych ochroną publiczną.

By 1916, there were fifteen national parks.

Do 1916 roku powstało piętnaście parków narodowych.

But the problem of management remained unsolved,

Ale problem zarządzania pozostał nierozwiązany,

and maintenance of the park was handled haphazardly

a koszty utrzymania parku

chaotycznie przerzucano na różne resorty.

over multiple government departments.

Straightforward tasks like building roads and hiring personnel

Proste zadania typu budowa dróg czy zatrudnianie personelu

required inefficient bureaucratic maneuvering.

wymagało zawiłych manewrów biurokratycznych.

None of the departments had set rules for conduct in the park,

Żaden z wydziałów nie ustalił zasad zachowania w parku,

so hunters killed park wildlife, cattle overgrazed fields,

więc myśliwi zabijali zwierzynę, bydło niszczyło roślinność,

and visitors vandalized landmarks.

a goście dewastowali przyrodę.

The solution came from Canada,

Rozwiązanie nadeszło z Kanady,

which had a highly effective centralized park service.

gdzie skutecznie scentralizowano zarządzanie parkami.

In 1916, the United States established the National Park Service

W 1916 roku USA utworzyły na podstawie tego modelu

based on this model.

Służbę Parków Narodowych.

To this day, the mission for the park service is comprised of two goals

Do dziś misja zarządzania parkami ma dwa cele,

that sometimes conflict:

niekiedy sprzeczne,

to conserve the parks for the future

Zachować parki na przyszłość

and to allow the public to enjoy them.

i udostępnić je ogółowi.

That’s a delicate balancing act: roads, trails, and other infrastructure

To delikatny akt równowagi: drogi, szlaki i inna infrastruktura

make the parks accessible to visitors, but also alter the landscape,

udostępniają turystom parki, ale też zmieniają krajobraz,

while visitors themselves can contribute to pollution, erosion,

a goście mogą powodować zanieczyszczenia,

and damage of delicate ecosystems.

erozję i niszczenie delikatnych ekosystemów.

The very history of preservation can also be at odds with this mission.

Sama historia ochrony też może być z tą misją sprzeczna.

Many parks were not, at the time of their founding,

Wiele parków w chwili powstania

nie było niezamieszkaną dziczą,

the uninhabited wilderness that’s become the standard for their preservation.

co stało się standardem ochrony przyrody.

Instead, many were homes or places of worship for native peoples,

Wiele stanowiło dom i miejsce kultu dla rdzennych ludów,

who lost access to these lands in the name of public use.

którzy utracili dostęp do ziem w imię użytku publicznego.

Only recently has the National Park Service

Dopiero od niedawna Służba Parków Narodowych

begun to reckon with this legacy and engage Native Americans

zaczęła liczyć się z tym dziedzictwem i włączać rdzennych Amerykanów

in park management.

do zarządzania parkami.

Around the world, indigenous communities play crucial roles

Na całym świecie społeczności tubylcze odgrywają kluczową rolę

in land management and preservation.

w gospodarowaniu i ochronie gruntów.

Today, there are thousands of national parks worldwide,

Obecnie na całym świecie istnieją tysiące parków narodowych

and each must balance public use with historical and ecological preservation.

i każdy musi równoważyć użytek publiczny z ochroną historyczną i ekologiczną.

Parks in New Zealand, Iceland, Australia, and South Africa

Parki w Nowej Zelandii, Islandii, Australii i RPA

have experienced severe erosion as visitor numbers have skyrocketed.

poważnie ucierpiały z powodu raptownego napływu turystów.

Some, like Mu Ko Similan National Park in Thailand,

Niektóre, jak Park Narodowy Mu Ko Similan w Tajlandii,

have closed sections to tourists entirely to allow the ecosystem to recover.

zamknęły niektóre szlaki, żeby umożliwić odbudowę ekosystemu.

National Parks have preserved irreplaceable landscapes

Parki narodowe zachowały niezastąpione krajobrazy

for future generations.

dla przyszłych pokoleń.

They also force us to reckon with hard questions:

Zmuszają nas też do postawienia trudnych pytań:

what are our responsibilities to this planet, and to each other?

jakie są nasze obowiązki wobec planety i siebie nawzajem?