The Romans flooded the Colosseum for sea battles - Janelle Peters

Translator: Khoa Nguyen Reviewer: Ngoc Nguyen

Tiếng hò reo của đám đông, sư tử gầm rú, tiếng đao búa loảng xoảng.

The cry of the crowd. The roar of a lion. The clash of metal.

Starting in 80 CE these sounds rang through the stands of the Colosseum.

Từ năm 80 sau Công Nguyên (SCN),

những âm thanh này rền vang khắp Đấu trường La Mã.

On hundreds of days a year,

Hàng trăm ngày trong năm,

over 50,000 residents of Rome and visitors from across the Roman Empire

hơn 50.000 người dân La Mã và khách từ khắp Đế Chế

would fill the stadiums’ four stories to see gladiators duel, animals fight,

ngồi chật kín sân vận động bốn tầng để xem võ sĩ giác đấu, đấu thú,

and chariots race around the arena.

và đua xe ngựa.

And for the grand finale, water poured into the arena basin,

Và ở màn biểu diễn cuối, nước được dẫn vào đấu trường,

submerging the stage for the greatest spectacle of all:

nhấn chìm sân khấu tạo nên cảnh quan kỳ vĩ nhất:

staged naval battles.

dàn trận hải chiến.

The Romans’ epic, mock maritime encounters, called naumachiae,

Màn trận hải quân hoàng tráng này,

được gọi là naumachiae,

started during Julius Caesar’s reign in the first century BC,

bắt đầu dưới triều đại Julius Caesar, thế kỷ thứ nhất trước Công Nguyên,

over a hundred years before the Colosseum was built.

hơn một trăm năm trước khi Đấu trường La Mã được xây dựng.

They were held alongside other aquatic spectacles

Chúng được tổ chức cùng với những màn biểu diễn dưới nước khác

on natural and artificial bodies of water around Rome

trên những vùng nước tự nhiên và nhân tạo khắp La Mã

cho đến thời hoàng đế Flavius Vespasian,

up through Emperor Flavius Vespasian,

who began building the Colosseum in 70 CE on the site of a former lake.

năm 70 SCN, Đấu trường La Mã được xây trên nền một hồ nước cũ.

The Colosseum was intended to be a symbol of Rome’s power in the ancient world,

Đấu trường được dự tính sẽ là

biểu tượng quyền lực của La Mã trong thế giới cổ đại,

and what better way to display that power

và còn cách gì để thể hiện quyền lực hơn

than a body of water that could drain and refill at the Emperor’s command?

là một nơi mà nước có thể dâng lên và hạ xuống theo lệnh Hoàng Đế.

Vespasian’s son Flavius Titus fulfilled his father’s dream in 80 CE

Con trai của Vespasian là Flavius Titus hoàn thành ước nguyện của cha năm 80 SCN,

when he used war spoils to finish the Colosseum–

dùng chiến lợi phẩm để hoàn thiện Đấu trường La Mã

or as it was known at the time, the Flavian Amphitheater.

hay thời bấy giờ, được biết đến với tên gọi: nhà hát vòng tròn Flavian.

The grand opening was celebrated with 100 days of pageantry and gladiatorial games,

Lễ khánh thành được tổ chức trong 100 ngày với những trò chơi giác đấu ngoạn mục

setting the precedent for programming that included parades,

thiết lập một tiền lệ với chương trình biểu diễn

bao gồm diễu hành, biểu diễn âm nhạc, hành quyết công khai,

musical performances, public executions, and of course, gladiatorial combat.

và dĩ nhiên, những trận giác đấu.

Unlike the games in smaller amphitheaters funded by wealthy Romans,

Không giống trò chơi trong nhà hát nhỏ do quý tộc La Mã tài trợ,

these lavish displays of Imperial power were financed by the Emperor.

những màn phô diễn sức mạnh Hoàng gia được Hoàng Đế chu cấp.

Parades of exotic animals, theatrical performances,

Những màn diễu hành kỳ thú, biểu diễn sân khấu,

and the awe-inspiring naumachiae were all designed

và thao diễn hải chiến ngoạn mục đều được thiết kế

to bolster faith in the god-like Emperor,

để củng cố niềm tin vào thánh Đế,

who would be declared a god after his own death.

vị vua sẽ được phong thánh sau khi băng hà.

It’s still a mystery how engineers flooded the arena to create this aquatic effect.

Cách các kĩ sư làm đấu trường ngập nước vẫn còn là bí ẩn.

Vài nhà sử học tin rằng đó là do

Some historians believe a giant aqueduct was diverted into the arena.

một đường ống khổng lồ dẫn nước vào đấu trường.

Others think the system of chambers and sluice gates used to drain the arena,

Số khác cho rằng hệ thống những hầm ngầm và cống dẫn dùng để thoát nước,

were also used to fill it.

cũng được dùng để bơm nước.

These chambers could’ve been filled with water prior to the event

Có thể, hầm ngầm này được đổ đầy nước trước khi sự kiện diễn ra

and then opened to submerge the stage

và sau đó, cổng được mở cho nước chảy vào đấu trường,

under more than a million gallons of water, to create a depth of five feet.

hơn 4.500 m3 nước với độ sâu gần 2 mét.

But even with all that water,

Ngoài vấn đề về nước ra,

the Romans had to construct miniature boats with special flat bottoms

người La Mã phải đóng những con thuyền thu nhỏ, đáy phẳng

that wouldn’t scrape the Colosseum floor.

để không làm hỏng bề mặt đấu trường.

These boats ranged from 7 to 15 meters long,

Những con thuyền này dài từ 7 đến 15 mét,

and were built to look like vessels from famous encounters.

và được phỏng theo những con tàu lớn nổi tiếng.

During a battle, dozens of these ships would float around the arena,

Trong suốt trận chiến, hàng tá thuyền lướt quanh đấu trường

crewed by gladiators dressed as the opposing sides of the recreated battle.

thủy thủ đoàn ăn mặc như đấu sĩ của hai đội quân đối đầu nhau.

These warriors would duel across ships;

Những chiến binh này đọ kiếm trên thuyền;

boarding them, fighting, drowning, and incapacitating their foes

leo lên thuyền, chiến đấu, dìm chết và vô hiệu hoá đối phương

until only one faction was left standing.

đến khi chỉ một bên còn trụ lại.

Fortunately, not every watery display told such a gruesome story.

May thay, không phải màn trình diễn nào cũng khủng khiếp như thế.

In some of these floodings,

Trong vài buổi diễn,

a submerged stage allowed chariot drivers to glide across the water

đấu trường ngập nước cho phép những người đánh xe trượt trên mặt nước

as though they were Triton, making waves as he piloted his chariot on the sea.

như thể thần biển Triton đang tạo sóng khi điều khiển cỗ xe trên mặt biển.

Animals walked on water, myths were re-enacted by condemned prisoners,

Thú vật bước đi trên mặt nước, tù nhân tái hiện lại thần thoại

and at night, nude synchronized swimmers would perform by torchlight.

và đêm xuống, màn đồng diễn khoả thân được trình diễn dưới ánh đuốc.

But the Colosseum’s aquatic age didn’t last forever.

Nhưng kỉ nguyên nước ở Đấu trường La Mã không kéo dài mãi.

The naval battles proved so popular they were given their own nearby lake

Những trận hải chiến phổ biến đến nỗi

đầu những năm 90 SCN, Hoàng Đế Domitian cấp riêng cho nó một hồ nước gần đó.

by Emperor Domitian in the early 90s CE.

The larger lake proved even better for naumachiae,

Hồ lớn hơn, thích hợp để thao diễn hoàng tráng hơn,

and the Colosseum soon gained a series of underground animal cages

trong khi Đấu trường La Mã lại có thêm nhiều chuồng thú dưới lòng đất

and trap doors that didn’t allow for further flooding.

và những cửa sập không còn dùng để điều tiết nước.

But for a brief time,

Nhưng nhờ nó, đã có lúc,

the Flavian Emperors controlled the tides of war and water

các Hoàng Đế triều Flavian kiểm soát được chiến tranh và nước

in a spectacular show of power.

trong màn phô diễn quyền lực ngoạn mục.