A day in the life of a Roman soldier - Robert Garland

Translator: Nguyễn Đức Chí Thanh Reviewer: Huong Pham

Đây là năm 15 Công Nguyên và đế chế La Mã đang trong thời kỳ thịnh vượng.

The year is 15 CE and the Roman Empire is prospering.

Most of the credit will go to the emperor,

Phần lớn công lao thuộc về nhà vua,

but this success wouldn’t have been possible

nhưng thành công này khó có thể có được

without loyal soldiers like Servius Felix.

nếu không có những người lính trung thành như Servius Felix.

Servius enlisted as a legionary eight years ago at age 18,

Servius nhập ngũ với vai trò lính lê dương tám năm trước, khi lên 18,

the son of a poor farmer with few prospects.

con trai của một gia đình nông dân nghèo, không có tiền đồ.

Unlike the majority of legionaries, he doesn’t gamble,

Khác với phần lớn những người lính khác, anh không đánh bạc,

so he’s been able to save most of his wages.

nên đã dành dụm được phần lớn số tiền công.

He’s even kept his viaticum,

Anh còn giữ cả lộ phí,

the three gold coins he received when he enlisted.

ba đồng vàng được cấp khi ghi danh nhập ngũ.

If he survives until retirement, he’ll receive several acres of land.

Nếu sống sót đến khi xuất ngũ, anh sẽ được nhận vài mẫu đất.

And he’s grown rather fond of a girl back home

Anh dự định sẽ cưới người con gái

mà anh ngày càng thương nhớ ở quê nhà,

whom he intends to marry.

But he’ll have to wait until he completes his 25 years of service

Nhưng anh sẽ phải chờ đến khi hoàn thành 25 năm nghĩa vụ.

before that can happen.

And the life of a legionary is dangerous and grueling.

Và cuộc sống của người lính lê dương thì vô cùng nguy hiểm và cực khổ.

Today, Servius’s legion, along with three others,

Hôm nay, quân đoàn của Servius, cùng với ba quân đoàn khác,

has undertaken a “great march” of 30,000 Roman paces,

đang thực hiện một chuyến "đại hành quân", dài 30.000 bước chân,

the equivalent of nearly 36 kilometers.

tương đương với khoảng 36 km.

Servius’s armor and weapons,

Trang bị và vũ khí của Servius,

including his gladius,

bao gồm kiếm, khiên, và hai mũi lao,

scutum,

and two pila,

weigh over 20 kilograms.

nặng tổng cộng hơn 20 ký.

And that’s not counting his backpack, or sarcina,

Và đó là chưa kể ba lô của anh ấy, hay sacrina,

which contains food and all the tools he needs to help build the camp –

đựng thức ăn và vật dụng cần thiết để dựng trại -

spade,

saw,

xẻng, cưa, cuốc chim, và giỏ.

pickaxe,

and basket.

Although Servius is exhausted, he won’t sleep much tonight.

Mặc dù đã kiệt sức, Servius sẽ không được ngủ nhiều tối nay.

He’s been assigned the first watch,

Anh được phân công ca trực đầu,

which means looking after the baggage animals

đồng nghĩa với việc trông coi ngựa chở đồ

and keeping alert against a possible ambush.

và cảnh giác phòng khi có phục kích.

After he’s done, he lies awake, dreading the day ahead,

Xong nhiệm vụ, anh trằn trọc, sợ hãi khi ngày mới bắt đầu,

which will force him to recall his worst nightmare.

thứ khiến anh nhớ lại cơn ác mộng khủng khiếp nhất của mình.

At dawn, Servius eats breakfast with his seven tent companions.

Bình minh, Servius ăn sáng cùng với bảy người bạn cùng lều.

They’re like a family, all bearing scars from the battles they’ve fought together.

Như một gia đình, tất cả đều mang những vết sẹo từ trận chiến họ cùng chiến đấu.

Servius is from Italia,

Servius đến từ Ý,

but his fellow soldiers hail from all over the empire,

nhưng những người khác đến từ khắp nơi của vương quốc,

which stretches from Syria to Spain.

trải dài từ Syria đến Tây Ban Nha.

So they’re all far from home in the northern land of Germania.

Họ đang ở xa quê hương mình phía Bắc nước Đức.

Servius’s legion and three others with him today

Hôm nay, quân đoàn của Servius, cùng ba quân đoàn khác

are under the command of Emperor Tiberius’s nephew Germanicus,

dưới sự chỉ huy của Germanicus, cháu trai của Hoàng đế Tiberius,

named for his father’s military successes against the Germanic tribes.

được đặt tên theo chiến thắng hiển hách của cha ông trước bộ tộc German.

Each legion has close to 5,000 men,

Mỗi quân đoàn có gần 5.000 người,

divided into cohorts of about 500,

được chia thành những tiểu đoàn khoảng 500 người,

further subdivided into centuries of around 80-100 men.

sau đó, chia tiếp thành những đại đội khoảng 80-100 người.

Each century is commanded by a centurion.

Mỗi đại đội được chỉ huy bởi một sĩ quan.

An aquilifer, or eagle-bearer, marches at the head of each legion

"Aquilifer", hay "người mang đại bàng" hành quân đầu mỗi quân đoàn

carrying its eagle standard.

mang theo cờ hiệu đại bàng.

The centurions march beside the legionaries belting out orders,

Những sĩ quan hành quân bên cạnh lính lê dương hô to mệnh lệnh,

“Dex, sin, dex, sin,"

“Dex, sin, dex, sin,"

“Right, left, right, left,"

"Phải, trái, phải, trái",

starting with the right foot as the left is considered unlucky or sinister.

bắt đầu với chân phải vì chân trái được cho là xui xẻo hay điềm gở.

Despite the strict discipline, there’s tension in the air.

Dù kỷ luật nghiêm khắc, vẫn xuất hiện những căng thẳng.

Last year, some legions in the area revolted,

Năm ngoái, một vài quân đoàn trong vùng đã nổi loạn,

demanding better pay and a cut in the length of service.

yêu cầu tăng lương và giảm thời gian nghĩa vụ.

Only their general’s charisma and negotiating skills

Nhờ vào uy tín và tài thương thuyết của tướng quân,

prevented wholesale mutiny.

cuộc nổi dậy quy mô lớn đã được ngăn chặn.

Today is a “just march,” only 30 kilometers.

Hôm nay là "cuộc hành quân nhỏ", chỉ khoảng 30 km.

As the marshes and forests of Germania lie beyond the empire’s road system

Do hệ thống đường của Germania bị bụi cây và rừng che phủ,

the men must build causeways and bridges to make headway—

những người lính phải đắp bờ và xây cầu để tiến quân --

something they’ve recently spent more time doing than fighting.

việc mà gần đây họ dành nhiều thời gian để làm hơn là đánh nhau.

Finally, they arrive at their destination, a place Servius knows too well.

Cuối cùng, họ đã tới điểm đến, nơi mà Servius biết quá rõ.

It’s a clearing on the outskirts of the Teutoburg Forest,

Nó là một khoảng đất trống ở ngoại vi rừng Teutoburg,

where six years ago, during the reign of the Emperor Augustus,

nơi mà sáu năm trước, trong triều đại của Hoàng đế Augustus,

Germanic tribes under their chieftain Arminius

các bộ tộc German dưới sự chỉ huy của thủ lĩnh Arminius

ambushed and destroyed three legions.

đã phục kích và tiêu diệt ba quân đoàn La Mã.

Proceeding along a narrow path,

Khi hành quân qua một con đường hẹp,

the legions were attacked from forest cover under torrential rain

ba quân đoàn đã bị tấn công từ hai bên dưới trận mưa xối xả

with their escape blocked.

với đường thoát thân bị chặn kín.

It was one of the worst defeats the Romans ever suffered

Đó là một trong những trận thua nặng nề nhất của quân La Mã

and Augustus never lived it down.

và là nỗi nhục nhã Augustus không thể nuốt trôi.

Servius was one of the few survivors.

Servius là một trong số ít những người sống sót.

Servius still has nightmares of his comrades lying where they fell.

Anh vẫn gặp những cơn ác mộng về đồng đội đã ngã xuống.

But now the army is back to bury the dead with full military honors.

Nhưng giờ đây, quân đội đã trở lại để chôn cất họ theo nghi thức quân đội.

As he helps in the task,

Khi giúp thực hiện công việc,

he can’t help wondering whether the bones he handles belonged to someone he knew.

anh không khỏi tự hỏi liệu những hài cốt này có thuộc về người mà anh biết.

Several times he wants to weep aloud, but he pushes on with the task.

Nhiều lần muốn khóc thành tiếng, nhưng anh vẫn cố hoàn thành nhiệm vụ.

The glory of the Empire can go to the crows.

Sự vẻ vang của vương quốc có thể tan theo mây gió.

All he craves is to retire on a small farm with his wife-to-be,

Những gì anh ao ước là được về hưu nơi một trang trại nhỏ với vợ sắp cưới,

if the gods should spare his life for 17 more years.

nếu như các thần phù hộ cho anh trong 17 năm tới.