A day in the life of a Roman soldier - Robert Garland

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Marta Konieczna

"Wojna jest słodka dla tych, którzy jej nie doświadczyli."

Pindar

The year is 15 CE and the Roman Empire is prospering.

Rok 15 naszej ery, Imperium Rzymskie w rozkwicie.

Most of the credit will go to the emperor,

Większość zasług przypisuje się cesarzowi,

but this success wouldn’t have been possible

ale ten sukces nie byłby możliwy

without loyal soldiers like Servius Felix.

bez lojalnych żołnierzy, jak Servius Felix.

Servius enlisted as a legionary eight years ago at age 18,

Servius wstąpił do legionu osiem lat temu w wieku 18 lat

the son of a poor farmer with few prospects.

jako syn biednego rolnika bez większych perspektyw.

Unlike the majority of legionaries, he doesn’t gamble,

W przeciwieństwie do większości legionistów nie uprawia hazardu,

so he’s been able to save most of his wages.

więc może zaoszczędzić większość zapłaty.

He’s even kept his viaticum,

Zachował nawet viaticum,

the three gold coins he received when he enlisted.

trzy złote monety, które dostał przy poborze.

If he survives until retirement, he’ll receive several acres of land.

Jeśli dożyje emerytury, otrzyma kilka akrów ziemi.

And he’s grown rather fond of a girl back home

Podoba mu się też dziewczyna z sąsiedztwa,

whom he intends to marry.

z którą chce się ożenić.

But he’ll have to wait until he completes his 25 years of service

Ale zanim do tego dojdzie, będzie musiał odbyć 25 lat służby.

before that can happen.

And the life of a legionary is dangerous and grueling.

Życie legionisty jest trudne i niebezpieczne.

Today, Servius’s legion, along with three others,

Dziś legion Serviusa z trzema innymi

has undertaken a “great march” of 30,000 Roman paces,

rozpoczyna "wielki marsz" 30 tysięcy rzymskich kroków,

the equivalent of nearly 36 kilometers.

czyli 36 kilometrów.

Servius’s armor and weapons,

Zbroja i broń Serviusa,

including his gladius,

w tym jego miecz,

scutum,

tarcza

and two pila,

i dwa oszczepy

weigh over 20 kilograms.

ważą ponad 20 kilogramów.

And that’s not counting his backpack, or sarcina,

I to nie licząc jego plecaka

which contains food and all the tools he needs to help build the camp –

z jedzeniem i wszystkimi narzędziami potrzebnymi do zbudowania obozu:

spade,

saw,

szpadlem,

piłą,

pickaxe,

kilofem

and basket.

i koszem okopowym.

Although Servius is exhausted, he won’t sleep much tonight.

Choć Servius jest wykończony, dziś nie będzie dużo spał.

He’s been assigned the first watch,

Stoi na pierwszej warcie,

which means looking after the baggage animals

więc musi pilnować zwierząt

and keeping alert against a possible ambush.

i ostrzec przed ewentualną zasadzką.

After he’s done, he lies awake, dreading the day ahead,

Kiedy skończy, leży z otwartymi oczami, bojąc się następnego dnia,

which will force him to recall his worst nightmare.

co zmusza go do przypomnienia sobie najgorszego koszmaru.

At dawn, Servius eats breakfast with his seven tent companions.

O świcie Servius je śniadanie z siedmioma kolegami z namiotu.

They’re like a family, all bearing scars from the battles they’ve fought together.

Są jak rodzina, wszyscy mają blizny z bitew,

w których wspólnie walczyli.

Servius is from Italia,

Servius jest z Italii,

but his fellow soldiers hail from all over the empire,

ale jego koledzy pochodzą z zakątków całego Imperium,

which stretches from Syria to Spain.

od Syrii po Hiszpanię.

So they’re all far from home in the northern land of Germania.

Na północy Germanii wszyscy mają daleko do domu.

Servius’s legion and three others with him today

Legionem Serviusa i trzema innymi

are under the command of Emperor Tiberius’s nephew Germanicus,

dowodzi Germanik, bratanek cesarza Tyberiusza,

named for his father’s military successes against the Germanic tribes.

nazwany na cześć sukcesów ojca w walkach z plemionami germańskimi.

Each legion has close to 5,000 men,

Każdy legion składa się z około pięciu tysięcy mężczyzn

divided into cohorts of about 500,

i dzieli się na kohorty około 500 osób.

further subdivided into centuries of around 80-100 men.

Kohorty dzielą się na centurie liczące od 80 do 100 mężczyzn.

Each century is commanded by a centurion.

Każdą centurią dowodzi centurion.

An aquilifer, or eagle-bearer, marches at the head of each legion

Na czele każdego legionu idzie aquilifer,

carrying its eagle standard.

niosący insygnium z orłem.

The centurions march beside the legionaries belting out orders,

Centurionowie maszerują przy legionach, wydając rozkazy

“Dex, sin, dex, sin,"

"Dex, sin, dex, sin",

“Right, left, right, left,"

"Prawa, lewa, prawa, lewa",

starting with the right foot as the left is considered unlucky or sinister.

rozpoczynając od prawej stopy, bo lewa uznawana jest za przeklętą.

Despite the strict discipline, there’s tension in the air.

Mimo surowej dyscypliny odczuwalne jest napięcie.

Last year, some legions in the area revolted,

Rok wcześniej niektóre legiony się zbuntowały,

demanding better pay and a cut in the length of service.

żądając lepszej płacy i skrócenia służby.

Only their general’s charisma and negotiating skills

Tylko umiejętności negocjacyjne i charyzma generała

prevented wholesale mutiny.

zapobiegły masowej rewolcie.

Today is a “just march,” only 30 kilometers.

Dziś jest "zwykły marsz", tylko 30 kilometrów.

As the marshes and forests of Germania lie beyond the empire’s road system

Ponieważ bagna i lasy Germanii leżą poza systemem dróg Imperium,

the men must build causeways and bridges to make headway—

żołnierze muszą budować drogi i mosty,

something they’ve recently spent more time doing than fighting.

co zajmuje im więcej czasu niż walka.

Finally, they arrive at their destination, a place Servius knows too well.

W końcu docierają na miejsce, które Servius świetnie zna.

It’s a clearing on the outskirts of the Teutoburg Forest,

To przejaśniające się obrzeża Lasu Teutoburskiego,

where six years ago, during the reign of the Emperor Augustus,

gdzie sześć lat wcześniej, za panowania cesarza Augusta,

Germanic tribes under their chieftain Arminius

germańskie plemiona pod wodzą Arminiusza

ambushed and destroyed three legions.

napadły i rozbiły trzy legiony.

Proceeding along a narrow path,

Idąc wąską ścieżką,

the legions were attacked from forest cover under torrential rain

legiony zostały zaataakowane od strony lasu w trakcie ulewy,

with their escape blocked.

co odcięło im drogę ucieczki.

It was one of the worst defeats the Romans ever suffered

To była jedna z największych porażek Rzymian,

and Augustus never lived it down.

której August nigdy nie zapomniał.

Servius was one of the few survivors.

Servius jako jeden z niewielu ocalał.

Servius still has nightmares of his comrades lying where they fell.

Wciąż widzi w koszmarach leżących towarzyszy.

But now the army is back to bury the dead with full military honors.

Ale teraz armia wraca, żeby pochować zmarłych z honorami.

As he helps in the task,

Pomagając w zadaniu,

he can’t help wondering whether the bones he handles belonged to someone he knew.

Servius nie potrafi nie myśleć o tym, czy kości, które trzyma,

należą do kogoś, kogo znał.

Several times he wants to weep aloud, but he pushes on with the task.

Kilka razy chce mu się płakać, ale kontynuuje zadanie.

The glory of the Empire can go to the crows.

Potęga Imperium nie może pójść na marne.

All he craves is to retire on a small farm with his wife-to-be,

Servius pragnie tylko spokojnej emerytury spędzonej na wsi z ukochaną,

if the gods should spare his life for 17 more years.

jeśli bogowie ocalą jego życie przez kolejne 17 lat.