When will the next ice age happen? - Lorraine Lisiecki

Translator: Phuong Nguyen Le Reviewer: Đức Nguyễn

Hai mươi nghìn năm trước,

Twenty thousand years ago,

the Earth was a frigid landscape where woolly mammoths roamed.

Trái Đất là một chốn lạnh lẽo, cai trị bởi loài voi ma-mút lông lá.

Huge ice sheets, several thousand meters thick,

Các tảng băng lớn có chiều dày hàng nghìn mét,

encased parts of North America, Asia, and Europe.

bao bọc phần lớn Bắc Mĩ, Châu Á và Châu Âu.

We commonly know it as the "Ice Age."

Thời kì này thường được biết đến với tên gọi "Kỉ băng hà".

But geologists call it the Last Glacial Maximum.

Nhưng các nhà địa chất học gọi đó là "Cực đại Băng hà gần nhất".

That’s because it’s the most recent time that ice reached such a huge extent,

Vì đó là khoảng thời gian gần đây nhất mà băng tuyết phủ trắng khắp nơi,

and “ice age” is an informal term without a single agreed-upon definition.

và "kỉ băng hà" là một cụm từ không chính thống, và không có định nghĩa chung.

Over the last million years,

Khoản một triệu năm trở lại đây,

there have actually been about 10 different glacial maxima.

đã có gần 10 kỳ Cực đại Băng hà.

Throughout Earth’s history, climate has varied greatly.

Khí hậu Trái Đất biến động lớn suốt chiều dài lịch sử.

For hundreds of millions of years,

Có thời điểm, suốt hằng trăm triệu năm,

the planet had no polar ice caps.

hành tinh này chẳng có mỏm băng nào ở hai cực.

Without this ice, the sea level was 70 meters higher.

Không có băng, mực nước biển đã có lúc dâng thêm 70m.

At the other extreme, about 700 million years ago,

Ấy thế mà, khoảng 700 triệu năm trước,

Earth became almost entirely covered in ice

Trái Đất lại gần như ngập chìm trong băng giá,

during an event known as “Snowball Earth.”

trong thời kỳ được gọi là "Quả cầu tuyết Trái Đất".

So what causes these massive swings in the planet’s climate?

Vậy điều gì khiến khí hậu Trái Đất biến đổi mạnh mẽ đến vậy?

One of the main drivers is atmospheric carbon dioxide,

Một trong những yếu tố chủ yếu là do khí CO2 trong khí quyển,

a greenhouse gas that traps heat.

một loại khí nhà kính giữ nhiệt.

Natural processes, such as volcanism,

Các quá trình tự nhiên, như hiện tượng núi lửa,

chemical weathering of rocks,

sự phong hóa của đá,

and the burial of organic matter,

và sự tích tụ các chất hữu cơ,

can cause huge changes in carbon dioxide when they continue for millions of years.

diễn ra suốt hàng triệu năm qua

làm thay đổi đáng kể nông độ CO2 trong khí quyển.

Over the past million years, carbon dioxide has been relatively low,

Một triệu năm trước đây, nồng độ CO2 chỉ ở mức tương đối thấp

and repeated glacial maxima

và các kỷ Cực đại Băng hà diễn ra tuần hoàn

have been caused by cycles in Earth’s movement around the sun.

do chu kỳ chuyển động của Trái Đất quay quanh Mặt trời.

As Earth rotates,

Khi Trái Đất quay,

it wobbles on its axis and its tilt changes,

do nó nằm trên trục nghiêng, các góc tiếp xúc sẽ thay đổi,

altering the amount of sunlight that strikes different parts of its surface.

làm lượng ánh sáng chiếu xuống bề mặt những nơi khác nhau thay đổi theo.

These wobbles, combined with the planet’s elliptical orbit,

Những vòng quay này, cùng với quỹ đạo hình elip của Trái Đất,

cause summer temperatures to vary

làm cho nhiệt độ mùa hè thay đổi,

depending on whether the summer solstice happens when Earth is closer

tùy thuộc vào điểm hạ chí xảy ra khi Trái Đất ở gần

or farther from the sun.

hay xa Mặt Trời hơn.

Approximately every 100,000 years,

Khoảng mỗi 100.000 năm,

các yếu tố này lại thay đổi, tạo ra khí hậu cực lạnh kéo dài hàng thế kỷ.

these factors align to create dramatically colder conditions that last for millennia.

Cool summers that aren’t warm enough to melt the preceding winter’s snow

Nhiệt độ mát vào mùa hè không đủ làm tan băng của mùa đông trước đó

allow ice to accumulate year after year.

khiến băng chất đống theo năm tháng.

These ice sheets produce additional cooling

Các mảng băng đó tạo thêm hơi lạnh

by reflecting more solar energy back into space.

bằng cách phản chiếu năng lượng mặt trời về vũ trụ.

Simultaneously, cooler conditions transfer carbon dioxide

Cùng lúc đó, không khí lạnh đẩy CO2

from the atmosphere into the ocean,

từ không khí vào đại dương,

causing even more cooling and glacier expansion.

khiến trời càng lạnh và băng càng nhiều.

About 20,000 years ago,

Tầm 20.000 năm trước,

these trends reversed when changes in Earth’s orbit increased summer sunshine

xu hướng này bị đảo lộn khi Trái Đất đổi quỹ đạo, khiến nắng hè nhiều hơn

over the giant ice sheets, and they began to melt.

rọi lên các mảng băng lớn khiến chúng tan ra.

The sea level rose 130 meters

Mực nước biển tăng 130m

and carbon dioxide was released from the ocean back into the atmosphere.

và CO2 phả từ biển vào không khí.

By analyzing pollen and marine fossils,

Bằng cách nghiên cứu phấn hoa và hóa thạch động vật biển,

geologists can tell that temperatures peaked about 6,000 years ago,

các nhà địa lí học biết được

nhiệt độ từng lên đỉnh điểm cách đây tầm 6.000 năm,

before another shift in Earth’s orbit caused renewed cooling.

trước khi có đợt thay đổi quỹ đạo Trái Đất tạo đợt lạnh mới.

So what’s coming next?

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Based on the repeated natural cycle seen in the climate record,

Dựa vào tính chu kì của tự nhiên qua các ghi chép về khí hậu,

we’d normally expect the Earth to continue a trend of gradual cooling

ta có thể dễ dàng đoán được Trái Đất đang dần lạnh đi

for the next few thousand years.

trong vòng vài nghìn năm nữa.

However, this cooling abruptly reversed about 150 years ago.

Nhưng hiện tượng này bất chợt đảo lộn cách đây khoảng 150 năm trước.

Why?

Vì sao?

Carbon dioxide levels in the atmosphere have been rising since the 19th century,

Độ CO2 trong khí quyển tăng dần từ thế kỉ 19,

when fossil fuel use increased.

khi mức độ sử dụng nhiên liệu đốt tăng.

Ta biết được điều đó khi nghiên cứu

We know that from studying air bubbles trapped in Antarctic ice.

bong bóng không khí kẹt trong băng Nam Cực.

This surge in carbon dioxide also coincides

Sự tăng vọt của CO2 cùng lúc với nhiệt độ Trái Đất

with a global temperature increase of nearly one degree Celsius.

tăng thêm gần một độ C.

Ice cores and atmospheric monitoring stations

Các lõi băng và trạm nghiên cứu khí quyển

show us that carbon dioxide levels are rising faster,

cho ta biết lượng CO2 đang tăng nhanh hơn và mạnh hơn

and to higher levels,

than at any point in the last 800,000 years.

bất kì thời điểm nào trong 800.000 năm trở lại đây.

Computer models forecast another one to four degrees Celsius of warming by 2100,

Máy tính dự báo năm 2100, Trái Đất sẽ nóng thêm từ một đến bốn độ C,

depending on how much additional fossil fuel we burn.

tùy vào lượng khí đốt mà chúng ta sẽ dùng.

What does that mean for the ice currently on Greenland and Antarctica?

Điều đó ảnh hưởng gì đến phần băng ở Greenland hay Nam Cực?

Past climate changes suggest that even a small warming shift

Sự thay đổi khí hậu trong quá khứ cho biết dù nóng hơn một chút,

can begin a process of ice melt that continues for thousands of years.

hiện tượng băng tan sẽ bắt đầu và kéo dài hàng nghìn năm.

By the end of this century,

Đến cuối thế kỉ này,

ice melt is expected to raise the sea level by 30 to 100 centimeters,

lượng băng tan có thể khiến mực nước biển tăng từ 30 đến 100cm,

enough to impact many coastal cities and island nations.

đủ để ảnh hưởng đến các thành phố ven biển và các nước trên đảo.

If a four-degree Celsius warming persisted for several millennia,

Nếu bốn độ C đủ để kéo dài

hiện tượng nóng lên trong nhiều thiên niên kỉ,

the sea level could rise by as much as 10 meters.

mực nước biển có thể dâng đến 10m.

Bằng cách tìm hiểu các dạng khí hậu trong quá khứ,

By studying past climates,

scientists learn more about what drives the shifts in ice

các nhà khoa học có thể hiểu thêm về nguyên nhân thay đổi băng

that have shaped our planet for millions of years.

đã và đang hình thành trên hành tinh của ta hàng triệu năm.

Research suggests that by taking action now

Nghiên cứu cho rằng hành động ngay bây giờ

to reduce carbon dioxide emissions quickly,

để nhanh chóng giảm lượng CO2,

we still have the opportunity to curb ice loss and save our coastal communities.

chúng ta vẫn còn cơ hội khoanh vùng băng tan và bảo vệ vùng ven biển.

Nếu bạn là học sinh đang xem video, chúng tôi có câu hỏi dành cho bạn.

Bạn có bao giờ thấy mình quá trẻ để tạo ra thay đổi cho môi trường?

Nếu câu trả lời là có, chúng tôi không đồng ý.

Tất cả các học sinh tham gia CLB TED-Ed này đang lên tiếng và hành động

vì hành tinh sạch và duy trì sự sống.

Có thể bạn chính là người đưa ra ý tưởng tuyệt vời tiếp theo

hay nói những lời làm thay đổi thế giới hay suy nghĩ của ai đó.

Truy cập ed.ted.com/clubs để tham gia chương trình Tiếng nói học sinh

và chia sẻ đam mê của bạn trên diễn đàn của TED.