When will the next ice age happen? - Lorraine Lisiecki

Translator: Phuong Nguyen Le Reviewer: Đức Nguyễn

Hai mươi nghìn năm trước,

Trái Đất là một chốn lạnh lẽo, cai trị bởi loài voi ma-mút lông lá.

Các tảng băng lớn có chiều dày hàng nghìn mét,

bao bọc phần lớn Bắc Mĩ, Châu Á và Châu Âu.

Thời kì này thường được biết đến với tên gọi "Kỉ băng hà".

Nhưng các nhà địa chất học gọi đó là "Cực đại Băng hà gần nhất".

Vì đó là khoảng thời gian gần đây nhất mà băng tuyết phủ trắng khắp nơi,

và "kỉ băng hà" là một cụm từ không chính thống, và không có định nghĩa chung.

Khoản một triệu năm trở lại đây,

đã có gần 10 kỳ Cực đại Băng hà.

Khí hậu Trái Đất biến động lớn suốt chiều dài lịch sử.

Có thời điểm, suốt hằng trăm triệu năm,

hành tinh này chẳng có mỏm băng nào ở hai cực.

Không có băng, mực nước biển đã có lúc dâng thêm 70m.

Ấy thế mà, khoảng 700 triệu năm trước,

Trái Đất lại gần như ngập chìm trong băng giá,

trong thời kỳ được gọi là "Quả cầu tuyết Trái Đất".

Vậy điều gì khiến khí hậu Trái Đất biến đổi mạnh mẽ đến vậy?

Một trong những yếu tố chủ yếu là do khí CO2 trong khí quyển,

một loại khí nhà kính giữ nhiệt.

Các quá trình tự nhiên, như hiện tượng núi lửa,

sự phong hóa của đá,

và sự tích tụ các chất hữu cơ,

diễn ra suốt hàng triệu năm qua

làm thay đổi đáng kể nông độ CO2 trong khí quyển.

Một triệu năm trước đây, nồng độ CO2 chỉ ở mức tương đối thấp

và các kỷ Cực đại Băng hà diễn ra tuần hoàn

do chu kỳ chuyển động của Trái Đất quay quanh Mặt trời.

Khi Trái Đất quay,

do nó nằm trên trục nghiêng, các góc tiếp xúc sẽ thay đổi,

làm lượng ánh sáng chiếu xuống bề mặt những nơi khác nhau thay đổi theo.

Những vòng quay này, cùng với quỹ đạo hình elip của Trái Đất,

làm cho nhiệt độ mùa hè thay đổi,

tùy thuộc vào điểm hạ chí xảy ra khi Trái Đất ở gần

hay xa Mặt Trời hơn.

Khoảng mỗi 100.000 năm,

các yếu tố này lại thay đổi, tạo ra khí hậu cực lạnh kéo dài hàng thế kỷ.

Nhiệt độ mát vào mùa hè không đủ làm tan băng của mùa đông trước đó

khiến băng chất đống theo năm tháng.

Các mảng băng đó tạo thêm hơi lạnh

bằng cách phản chiếu năng lượng mặt trời về vũ trụ.

Cùng lúc đó, không khí lạnh đẩy CO2

từ không khí vào đại dương,

khiến trời càng lạnh và băng càng nhiều.

Tầm 20.000 năm trước,

xu hướng này bị đảo lộn khi Trái Đất đổi quỹ đạo, khiến nắng hè nhiều hơn

rọi lên các mảng băng lớn khiến chúng tan ra.

Mực nước biển tăng 130m

và CO2 phả từ biển vào không khí.

Bằng cách nghiên cứu phấn hoa và hóa thạch động vật biển,

các nhà địa lí học biết được

nhiệt độ từng lên đỉnh điểm cách đây tầm 6.000 năm,

trước khi có đợt thay đổi quỹ đạo Trái Đất tạo đợt lạnh mới.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Dựa vào tính chu kì của tự nhiên qua các ghi chép về khí hậu,

ta có thể dễ dàng đoán được Trái Đất đang dần lạnh đi

trong vòng vài nghìn năm nữa.

Nhưng hiện tượng này bất chợt đảo lộn cách đây khoảng 150 năm trước.

Vì sao?

Độ CO2 trong khí quyển tăng dần từ thế kỉ 19,

khi mức độ sử dụng nhiên liệu đốt tăng.

Ta biết được điều đó khi nghiên cứu

bong bóng không khí kẹt trong băng Nam Cực.

Sự tăng vọt của CO2 cùng lúc với nhiệt độ Trái Đất

tăng thêm gần một độ C.

Các lõi băng và trạm nghiên cứu khí quyển

cho ta biết lượng CO2 đang tăng nhanh hơn và mạnh hơn

bất kì thời điểm nào trong 800.000 năm trở lại đây.

Máy tính dự báo năm 2100, Trái Đất sẽ nóng thêm từ một đến bốn độ C,

tùy vào lượng khí đốt mà chúng ta sẽ dùng.

Điều đó ảnh hưởng gì đến phần băng ở Greenland hay Nam Cực?

Sự thay đổi khí hậu trong quá khứ cho biết dù nóng hơn một chút,

hiện tượng băng tan sẽ bắt đầu và kéo dài hàng nghìn năm.

Đến cuối thế kỉ này,

lượng băng tan có thể khiến mực nước biển tăng từ 30 đến 100cm,

đủ để ảnh hưởng đến các thành phố ven biển và các nước trên đảo.

Nếu bốn độ C đủ để kéo dài

hiện tượng nóng lên trong nhiều thiên niên kỉ,

mực nước biển có thể dâng đến 10m.

Bằng cách tìm hiểu các dạng khí hậu trong quá khứ,

các nhà khoa học có thể hiểu thêm về nguyên nhân thay đổi băng

đã và đang hình thành trên hành tinh của ta hàng triệu năm.

Nghiên cứu cho rằng hành động ngay bây giờ

để nhanh chóng giảm lượng CO2,

chúng ta vẫn còn cơ hội khoanh vùng băng tan và bảo vệ vùng ven biển.

Nếu bạn là học sinh đang xem video, chúng tôi có câu hỏi dành cho bạn.

Bạn có bao giờ thấy mình quá trẻ để tạo ra thay đổi cho môi trường?

Nếu câu trả lời là có, chúng tôi không đồng ý.

Tất cả các học sinh tham gia CLB TED-Ed này đang lên tiếng và hành động

vì hành tinh sạch và duy trì sự sống.

Có thể bạn chính là người đưa ra ý tưởng tuyệt vời tiếp theo

hay nói những lời làm thay đổi thế giới hay suy nghĩ của ai đó.

Truy cập ed.ted.com/clubs để tham gia chương trình Tiếng nói học sinh

và chia sẻ đam mê của bạn trên diễn đàn của TED.