Who's at risk for colon cancer? - Amit H. Sachdev and Frank G. Gress

Translator: Trúc Linh Đoàn Ngọc Reviewer: Thu Ha Tran

Phòng bệnh hơn chữa bệnh.

Nếu bạn kéo dài ống tiêu hóa theo một đường thẳng,

If you were to lay your digestive tract out in a straight line,

it would form a tube spanning nearly ten meters.

nó sẽ thành một ống dài gần 10 mét.

The last 1.5 meters of that are called the colon, or large intestine.

Đoạn 1,5 mét cuối được gọi là đại tràng, hay ruột già.

Cells in this organ's lining constantly renew themselves,

Tế bào trong mô đệm của cơ quan này liên tục được thay mới

but the genes that moderate this process occasionally go awry,

nhưng gen kiểm soát quá trình này thỉnh thoảng bị hỏng,

leading to the excessive growth of new cells.

dẫn đến sự tăng sinh quá mức của tế bào mới,

That results in small growths or abnormal clumps of cells called polyps.

dẫn đến sự phát triển bất thường của những cụm tế bào gọi là khối u lành.

The majority of these polyps won't do any harm,

Đa số các khối u lành không gây hại,

but some can become cancerous when their cells begin to grow

nhưng một số có thể thành ung thư, khi tế bào của chúng

and divide rapidly,

bắt đầu tăng sinh, phân chia nhanh chóng và lan xung quanh đại tràng.

projecting further into the colon.

At that point, they can transform into colon cancer,

Khi đó, chúng biến thành ung thư đại tràng,

one of the most prevalent and preventable forms of cancer in the world.

một trong những dạng ung thư phổ biến nhưng có thể phòng ngừa.

Quá trình thường diễn ra chậm: dù thời gian tăng sinh khác nhau,

That's a slow process:

though growth times vary,

it often takes around ten years for a small polyp

thường mất khoảng 10 năm để một khối u nhỏ

to grow and develop into a cancerous one.

lớn lên và phát triển thành ung thư.

We don't know exactly what causes

Dù không biết chính xác

nguyên nhân của đa số khối u lành ở ruột già và ung thư đại tràng,

the majority of colon polyps and colon cancers.

We do know in general that colon cancer involves the activation

ta biết được đa phần ung thư đại tràng

là do sự hoạt động của gen sinh ung thư trong khối u lành,

of what's called oncogenes in the polyp,

and/or the loss of tumor-suppressor genes that usually keep cancer cells in check.

và/ hoặc sự biến mất của gen ức chế khối u kiểm soát tế bào ung thư.

Most cells have proto-oncogenes that help them grow.

Đa số tế bào có gen tiền ung thư giúp chúng tăng trưởng.

When a proto-oncogene mutates, or there are two many copies of it,

Khi gen tiền ung thư bị đột biến, hoặc có quá nhiều bản sao,

it can become a permanently active oncogene

nó có thể trở thành gen sinh ung thư hoạt động vĩnh viễn

with cells that grow out of control.

với các tế bào phát triển vượt tầm kiểm soát.

While we don't yet know exactly what underlying factors cause these changes,

Dù chưa biết chính xác các nhân tố cơ bản gây ra những thay đổi này,

experts suspect a combination of both environmental

các chuyên gia nghi ngờ đó là sự kết hợp của môi trường

and inherited genetic factors.

và các yếu tố di truyền.

In the worst cases, when cells within polyps divide and spread unchecked,

Trường hợp xấu nhất, khi tế bào trong khối u phân chia và lan không kiểm soát,

they eventually break through the lining of the colon.

chúng vượt khỏi mô đệm của đại tràng.

Lymph and blood vessels carry those cells all over the body,

Mạch bạch huyết và mạch máu mang chúng đi khắp cơ thể,

and they can go on to form tumors.

và có thể tiếp tục tạo các khối u ác tính.

Despite these challenges, there's a solution.

Dù gặp nhiều khó khăn, ta vẫn có một giải pháp.

We've become extremely good at detecting and removing offending polyps

Ta trở nên tiến bộ hơn trong việc tìm ra và loại bỏ khối u lỗi

before they can cause cancer.

trước khi chúng gây ung thư.

This happens through a process called screening,

Quá trình này được gọi là sàng lọc,

and when we do it regularly, we can prevent many cases of colon cancer.

và nếu sàng lọc thường xuyên,

ta có thể ngăn chặn nhiều trường hợp ung thư đại tràng.

So, who's at risk?

Vậy ai có nguy cơ?

Most cases occur in people aged 50 years or older.

Đa số các trường hợp xảy ra ở người từ 50 tuổi trở lên.

This group is considered at average risk for colon cancer or colon polyps.

Nhóm này được cho là có rủi ro trung bình mắc ung thư hay khối u đại tràng.

There's also a higher risk group that includes people with personal

Còn có một nhóm có rủi ro cao hơn

gồm những người có tiền sử bệnh cá nhân hay gia đình

or family histories of colon polyps or cancer,

mắc khối u hay ung thư đại tràng

and those who suffer from inherited genetic syndromes,

và những người mắc các hội chứng di truyền,

or inflammatory diseases,

hoặc các bệnh viêm nhiễm,

like Crohn’s disease and ulcerative colitis.

như bệnh Crohn và bệnh viêm loét đại tràng.

So the best age to initiate screening varies from person to person.

Vậy nên độ tuổi phù hợp để sàng lọc lần đầu tùy thuộc vào mỗi người.

If you have access to healthcare,

Nếu bạn có bảo hiểm y tế,

it's best to consult a doctor to find out when you should begin.

tốt nhất, hãy hỏi bác sĩ đâu là thời điểm để bắt đầu.

Screening can be done with various tests.

Sàng lọc được tiến hành qua nhiều lần xét nghiệm.

Colonoscopy involves a long, thin, flexible tube

Nội soi gồm một ống dài, mảnh và linh hoạt,

that's fitted with a video camera and light at the end

được gắn máy quay và đèn ở phía cuối

and placed internally to examine the colon for polyps.

và đặt vào bên trong để tìm khối u trong ruột già.

If polyps are found, a doctor can do a polypectomy,

Nếu khối u được tìm thấy, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật cắt bỏ,

a procedure that removes polyps from the colonic wall.

loại bỏ các khối u khỏi thành ruột già.

Doctors can also then test the polyp for cancerous cells.

Bác sĩ có thể kiểm tra các khối u để tìm tế bào ung thư.

Colonoscopy is the only test that can be used to both find and remove polyps.

Nội soi là cách duy nhất để tìm và loại bỏ các khối u.

There are, however, other useful screening tests,

Tuy nhiên, còn có những biện pháp sàng lọc hữu hiệu khác,

including imaging

gồm chẩn đoán hình ảnh và kiểm tra tại gia

and at-home tests that can allow patients

cho phép bệnh nhân kiểm tra phân với lượng máu rất ít.

to examine their stool for small amounts of blood.

Occasionally, polyps are too large to be removed during a colonoscopy,

Trường hợp khối u quá lớn để có thể loại bỏ bằng nội soi,

in which case, the next step is surgery.

bước kế tiếp sẽ là phẫu thuật.

If blood and imaging tests then reveal

Nếu xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh phát hiện

that cancerous cells have spread outside the colon,

các tế bào ung thư đã lan khỏi đại tràng,

then a special treatment, like chemotherapy,

liệu pháp đặc biệt, như hóa trị,

may also be required to stop the cancer from escalating.

có thể được dùng đến để ngăn ung thư tăng nhanh.

We can also take on certain habits

Ta cũng có thể tập các thói quen nhất định

to reduce our likelihood of developing colon cancer in the first place.

để giảm nguy cơ sinh ung thư ngay từ đầu.

There's evidence that maintaining a healthy weight,

Bằng chứng cho thấy duy trì cân nặng hợp lý, không hút thuốc,

not smoking,

and being physically active can help.

và năng hoạt động thể chất đều có tác dụng tốt.

But most importantly, access to healthcare

Nhưng quan trọng nhất là tìm đến cơ sở y tế

and regular screenings at crucial times in life

và sàng lọc định kỳ vào các thời điểm quan trọng trong đời

are the best ways to prevent colon cancer.

là những cách tốt nhất để phòng tránh ung thư đại tràng.