Who's at risk for colon cancer? - Amit H. Sachdev and Frank G. Gress

Tłumaczenie: Maciek Dmytrow Korekta: Rysia Wand

[Lepiej zapobiegać niż leczyć. -Benjamin Franklin]

Gdyby rozprostować przewód pokarmowy

If you were to lay your digestive tract out in a straight line,

it would form a tube spanning nearly ten meters.

to powstałaby rura o długości prawie 10 m.

The last 1.5 meters of that are called the colon, or large intestine.

Ostatnie 1,5 m tej rury to jelito grube.

Cells in this organ's lining constantly renew themselves,

Komórki błony śluzowej tego narządu bezustannie się regenerują,

but the genes that moderate this process occasionally go awry,

ale geny odpowiedzialne za ten proces czasami szwankują.

leading to the excessive growth of new cells.

Powoduje to nadmierny rozrost nowych komórek.

That results in small growths or abnormal clumps of cells called polyps.

Powstają skupiska komórek, które formują małe uwypuklenia nazywane polipami.

The majority of these polyps won't do any harm,

Większość polipów jest nieszkodliwa,

but some can become cancerous when their cells begin to grow

jednak niektóre mogą ulec zmianom nowotworowym, gdy budujące je komórki

and divide rapidly,

zaczną gwałtownie rosnąć i dzielić się,

projecting further into the colon.

obejmując coraz większą część jelita.

At that point, they can transform into colon cancer,

Wówczas polipy mogą przekształcić się w nowotwór jelita grubego,

one of the most prevalent and preventable forms of cancer in the world.

najbardziej powszechny i najłatwiejszy do uniknięcia typ nowotworu.

That's a slow process:

Rozwój nowotworu to powolny proces.

though growth times vary,

Choć może mieć różne tempo wzrostu,

it often takes around ten years for a small polyp

to często potrzeba około dziesięciu lat,

aby mały polip zamienił się w nowotwór.

to grow and develop into a cancerous one.

We don't know exactly what causes

Nie wiadomo dokładnie, co powoduje

the majority of colon polyps and colon cancers.

powstawanie większości polipów i nowotworów w jelicie grubym.

We do know in general that colon cancer involves the activation

Wiadomo jednak, że z rozwojem nowotworu wiąże się aktywacja

of what's called oncogenes in the polyp,

tak zwanych onkogenów w polipie

and/or the loss of tumor-suppressor genes that usually keep cancer cells in check.

oraz/lub wyciszenie genów supresorowych, które utrzymują komórki rakowe w ryzach.

Most cells have proto-oncogenes that help them grow.

Większość komórek posiada protoonkogeny, które regulują podziały komórkowe.

Gdy protoonkogen mutuje

When a proto-oncogene mutates, or there are two many copies of it,

lub gdy komórka zawiera zbyt wiele jego kopi,

it can become a permanently active oncogene

może się on przekształcić w onkogen, który pozostaje stale w aktywnej formie

with cells that grow out of control.

i powoduje niekontrolowany wzrost komórek.

While we don't yet know exactly what underlying factors cause these changes,

Chociaż nie wiadomo dokładnie, co powoduje takie zmiany,

experts suspect a combination of both environmental

naukowcy podejrzewają, że jest to wpływ zarówno czynników środowiskowych

and inherited genetic factors.

oraz dziedziczonych cech genetycznych.

In the worst cases, when cells within polyps divide and spread unchecked,

W najcięższych przypadkach

komórki niepohamowanie dzielą się i rozrastają w polipie,

they eventually break through the lining of the colon.

aż w końcu przedzierają się przez błonę śluzową jelita.

Lymph and blood vessels carry those cells all over the body,

Następnie są przenoszone naczyniami chłonnymi i krwionośnymi po całym ciele,

and they can go on to form tumors.

w którym mogą tworzyć kolejne guzy.

Despite these challenges, there's a solution.

Mimo tych trudności istnieje rozwiązanie.

We've become extremely good at detecting and removing offending polyps

Wyjątkowo dobrze idzie nam wykrywanie i usuwanie podejrzanych polipów,

before they can cause cancer.

zanim zapoczątkują chorobę nowotworową.

This happens through a process called screening,

Jest to możliwe dzięki badaniom przesiewowym.

and when we do it regularly, we can prevent many cases of colon cancer.

Wykonywane regularnie, pozwalają zapobiec wielu postaciom nowotworu jelita grubego.

So, who's at risk?

Kto jest więc zagrożony?

Most cases occur in people aged 50 years or older.

Większość przypadków dotyczy osób powyżej pięćdziesiątego roku życia.

This group is considered at average risk for colon cancer or colon polyps.

To grupa o przeciętnym ryzyku wystąpienia nowotworu lub polipów w jelicie grubym.

Są też osoby szczególnie podatne na zachorowanie

There's also a higher risk group that includes people with personal

or family histories of colon polyps or cancer,

lub mające krewnych, u których stwierdzono polipy lub nowotwór jelita grubego

and those who suffer from inherited genetic syndromes,

oraz te, które cierpią z powodu odziedziczonych genetycznie chorób

or inflammatory diseases,

lub chorób zapalnych

like Crohn’s disease and ulcerative colitis.

jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

So the best age to initiate screening varies from person to person.

Odpowiedni wiek zaczęcia badań przesiewowych dla każdego jest inny.

If you have access to healthcare,

Jeśli masz dostęp do opieki medycznej,

it's best to consult a doctor to find out when you should begin.

skonsultuj się z lekarzem i ustal, kiedy rozpocząć badania.

Badania przesiewowe wykonuje się za pomocą różnych metod.

Screening can be done with various tests.

Colonoscopy involves a long, thin, flexible tube

Podczas kolonoskopii wprowadza się do jelita długą, cienką i giętką rurkę,

that's fitted with a video camera and light at the end

zakończoną kamerą i źródłem światła,

and placed internally to examine the colon for polyps.

która umożliwia zbadanie jelita w poszukiwaniu polipów.

If polyps are found, a doctor can do a polypectomy,

Jeśli lekarz znajdzie polipy, może wykonać polipektomię,

a procedure that removes polyps from the colonic wall.

czyli zabieg polegający na wycięciu polipów ze ścianki jelita.

Doctors can also then test the polyp for cancerous cells.

Usunięty polip może być później przebadany na obecność komórek nowotworowych.

Colonoscopy is the only test that can be used to both find and remove polyps.

Kolonoskopia to jedyne badanie pozwalające wykryć i od razu usunąć polipy.

There are, however, other useful screening tests,

Istnieją też jednak inne użyteczne badania przesiewowe,

including imaging

między innymi diagnostyka obrazowa

and at-home tests that can allow patients

oraz domowe testy

umożliwiające wykrycie nawet niewielkich ilości krwi w stolcu.

to examine their stool for small amounts of blood.

Occasionally, polyps are too large to be removed during a colonoscopy,

Czasami polipy są zbyt duże, aby usunąć je podczas kolonoskopii.

in which case, the next step is surgery.

W takim przypadku konieczna jest operacja.

If blood and imaging tests then reveal

Jeśli badania krwi i diagnostyka obrazowa po usunięciu polipów ujawnią,

that cancerous cells have spread outside the colon,

że komórki nowotworowe rozprzestrzeniły się poza jelitem,

then a special treatment, like chemotherapy,

to może być konieczne dodatkowe leczenie, jak chemioterapia,

may also be required to stop the cancer from escalating.

aby powstrzymać rozwój nowotworu w organizmie.

We can also take on certain habits

Warto również zmienić tryb życia i nawyki,

to reduce our likelihood of developing colon cancer in the first place.

aby zredukować ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.

There's evidence that maintaining a healthy weight,

Udowodniono, że utrzymywanie prawidłowej wagi,

not smoking,

niepalenie tytoniu

and being physically active can help.

oraz aktywność fizyczna mogą zmniejszyć ryzyko choroby.

But most importantly, access to healthcare

Ale co najważniejsze, dostęp do służby zdrowia

and regular screenings at crucial times in life

i regularne badania przesiewowe, wykonywane w odpowiednim czasie

are the best ways to prevent colon cancer.

to najlepszy sposób na uniknięcie nowotworu jelita grubego.