Can you solve the time travel riddle? - Dan Finkel

Çeviri: Saliha Karatepeli Gözden geçirme: Nihal Aksakal

Your internship in Professor Ramsey’s physics lab has been amazing.

Profesör Ramsey'in laboratuvarındaki stajyerliğin harikaydı.

Until, that is, the professor accidentally stepped through a time portal.

Ta ki profesör yanlışlıkla bir zaman geçidinden geçene kadar.

You’ve got just a minute to jump through the portal to save him before it closes

Geçit kapanmadan önce içinden geçerek onu tarihte mahsur kalmaktan kurtarmak için

and leaves him stranded in history.

sadece bir dakikanız var.

Once you’re through it, the portal will close,

Bir kere içinden geçtiniz mi geçit kapanacak

and your only way back will be to create a new one

ve geri dönüş için tek yolunuz

laboratuvardaki zaman-taşlarını kullanarak yeni bir geçit oluşturmak.

using the chrono-nodules from your lab.

Activated nodules connect to each other

Etkinleştirilmiş taşlar birbirlerine

via red or blue tachyon entanglement.

mavi ya da kırmızı takiyon dolaşıklığıyla bağlanıyor.

Activate more nodules and they’ll connect

Ne kadar taş etkinleştirirseniz

to all other nodules in the area.

etraftaki diğer taşlarla bağlanacak.

As soon as a red or blue triangle is created with a nodule at each point,

Her köşesinde taş olan bir kırmızı ya da mavi üçgen elde ettiğinizde

it opens a doorway through time that will take you back to the present.

zamanda sizi günümüze geri getirecek bir kapı açılıyor.

But the color of each individual connection manifests at random,

Ama her bağlantının rengi rastgele ortaya çıkıyor

and there’s no way to choose or change its color.

ve rengini seçme ya da değiştirme şansınız yok.

And there’s one more problem:

Bir sorun daha var:

each individual nodule creates a temporal instability

Her bir taş, siz tam içinden geçerken göçme ihtimali doğuran

that raises the chances the portal might collapse as you go through it.

geçici bir istikrarsızlık oluşturuyor.

So the fewer you bring, the better.

Yani yanınıza ne kadar az taş alırsanız o kadar iyi.

The portal’s about to close.

Geçit kapanmak üzere.

What’s the minimum number of nodules you need to bring

Kesinlikle mavi ya da kırmızı bir üçgen oluşturarak günümüze dönmenize

to be certain you’ll create a red or blue triangle and get back to the present?

yardımcı olacak en az taş sayısı kaçtır?

Pause here if you want to figure it out for yourself!

Eğer kendiniz çözmek istiyorsanız burada durdurun!

Answer in: 3

3 saniye sonra cevap verilecek!

Answer in: 2

2 saniye sonra cevap verilecek!

1 saniye sonra cevap verilecek!

Answer in: 1

This question is so rich that an entire branch of mathematics

Bu soru öylesine zengin ki Ramsey Teorisi denilen bir dalın tamamı

known as Ramsey Theory developed from it.

ondan geliştirildi.

Ramsey Theory is home to some famously difficult problems.

Ramsey Teorisi, birçok meşhur zor problemin ev sahipliğini yapıyor.

This one isn’t easy, but it can be handled

Bu seferki de kolay değil ama eğer sistemli yaklaşılırsa

if you approach it systematically.

baş edilebilir.

Imagine you brought just three nodules.

Sadece üç tane taş getirdiğinizi hayal edin.

Would that be enough? No - for example, you might have two blue

Yeterli olur muydu? Hayır- mesela iki mavi bir kırmızı bağlantınız olabilir

and one red connection, and be stuck in the past forever.

ve sonsuza dek geçmişte sıkışıp kalırsınız.

Would four nodules be enough? No - there are many arrangements here

Dört taş yeterli olur mu? Hayır, bu sefer de kırmızı

that don’t give a blue or red triangle.

ve mavi üçgen vermeyen bir sürü diziliş mevcut.

What about five?

Peki ya beş?

It turns out there is an arrangement of connections

Görünen o ki bu sefer de mavi ya da kırmızı üçgen

that avoids creating a blue or red triangle.

vermeyen dizilişler mevcut.

These smaller triangles don’t count because they don’t have a nodule at each corner.

Şu küçük üçgenler köşelerinde taş olmadığı için sayılmıyor.

However, six nodules will always create a blue triangle or a red triangle.

Lakin, altı taş her zaman mavi ya da kırmızı bir üçgen oluşturuyor.

Here’s how we can prove that without sorting through every possible case.

Muhtemel her olasılığı denemeden bunu şöyle kanıtlayabiliriz.

Imagine activating the sixth nodule,

Altı taşı da etkinleştirdiğini ve diğer beşiyle nasıl bağlandığını hayal edin.

and consider how it might connect to the other five.

It could do so in one of six ways:

Altı yoldan biriyle yapabilir:

with five red connections, five blue connections, or some mix of red and blue.

Beş kırmızı, beş mavi bağlantı ya da kırmızı ve mavinin birkaç kombinasyonu.

Notice that every possibility has at least three connections of the same color

Bu taştan gelen her olasılığın aynı renkten en az üç tane

coming from this nodule.

bağlantısı olduğunu unutmayın.

Let’s look at just the nodules on the other end

Sadece üç aynı renkteki taş bağlantılarının

of those same three color connections.

diğer uçlarındaki bağlantılara bakalım.

If the connections were blue,

Eğer bağlantılar mavi olursa

then any additional blue connection between those three would give us a blue triangle.

üçünün arasındaki herhangi bir mavi bağlantı, bize mavi bir üçgen verir.

So the only way we could get in trouble

Başımıza dert açacak tek dizilim,

is if all the connections between them were red.

tüm bağlantılar kırmızı olursa gerçekleşir.

But those three red connections would give us a red triangle.

Ama bu üç kırmızı bağlantı bize kırmızı bir üçgen verebilir.

No matter what happens, we’ll get a red or a blue triangle,

Ne olursa olsun, mavi ya da kırmızı bir üçgen oluşturup

and open our doorway.

kapıyı açabiliriz.

On the other hand,

Diğer yandan,

if the original three connections were all red instead of blue,

orijinal üç bağlantı mavi yerine kırmızı olsaydı

the same argument still works, with all the colors flipped.

renklerin yeri değişerek sav yine aynı sonucu verirdi.

In other words, no matter how the connections are colored,

Başka bir deyişle bağlantıların rengi ne olursa olsun altı taş,

six nodules will always create a red or blue triangle and a doorway leading home.

eve giden bir geçit oluşturacak kırmızı ya da mavi kapıyı hep açıyor.

So you grab six nodules and jump through the portal.

Öyleyse altı tane taş kapıp geçitten geçin.

You were hoping your internship would give you valuable life experience.

Stajının size çok değerli hayat tecrübesi vermesini umuyordunuz.

Turns out, that didn’t take much time.

Görünen o ki bu çok vaktinizi almadı.