The threat of invasive species - Jennifer Klos

Çeviri: Figen Ergürbüz Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

Massive vines that blanket the southern United States,

Amerika Birleşik Devletleri'nin güneyine yayılan devasa sarmaşıklar

climbing as high as 100 feet as they uproot trees and swallow buildings.

ağaçları kaplayıp binaları yutarak 100 metreye kadar tırmanıyorlar.

A ravenous snake that is capable of devouring an alligator.

Bir timsahı bile yiyebilecek kapasiteye sahip olan gözü dönmüş bir yılan.

Rabbit populations that eat themselves into starvation.

Açlıktan birbirlerini yiyen tavşan popülasyonları.

These aren't horror movie concepts.

Bunlar bir korku filminden sahneler değil.

They're real stories,

Gerçek hikâyeler.

but how could such situations exist in nature?

Bu tür durumlar doğada nasıl var olabilir?

All three are examples of invasive species,

Üçü de istilacı türlerin örnekleri.

organisms harmful not because of what they are,

Bu organizmalar aslında zararlı değil,

but where they happen to be.

ancak var oldukları yere göre zararlı olabilirler.

The kudzu vine, for example,

Örneğin kudzu sarmaşığı,

had grown quality in its native east Asia, eaten by various insects

çeşitli böcekler tarafından yenilen bu sarmaşıklar, Doğu Asya'da yetişiyor

and dying off during the cold winters.

ve soğuk kış aylarında ölüyorlar.

But its fortunes changed

Ama kaderleri değişti

when it was imported into the southeastern United States

çünkü balkon dekorasyonu ve büyükbaş hayvan yemleri için

for porch decoration and cattle feed.

Amerika Birleşik Devletleri'nin güneyine ithal edildiler.

Its planting was even subsidized by the government to fight soil erosion.

Yetiştirilmesi, hükûmet tarafından toprak erozyonuna karşı desteklendi.

With sunny fields, a mild climate, and no natural predators in its new home,

Doğal yırtıcıların olmadığı, güneşli alanlar ve ılıman bir iklime sahip olan

yeni ortamlarında o kadar kontrolsüzce büyüdüler ki

the vine grew uncontrollably

until it became known as the plant that ate the South.

sonunda Güney'i yutan bitki olarak bilinmeye başladılar.

Meanwhile in Florida's Everglades, Burmese pythons,

Florida'nın Everglades bölgesinde evcil hayvan sahipleri tarafından

thought to have been released by pet owners,

serbest bırakıldıkları düşünülen Burma pitonları

are the cause of decreasing populations of organisms.

organizma popülasyonlarının azalmasına sebep oluyorlar.

They're successfully outcompeting top predators,

En başarılı avcıların bile üstesinden geliyorlar;

such as the alligator and panther,

timsahlar ve panterler gibi.

causing a significant reduction in their food sources.

Gıda kaynaklarında önemli bir düşüşe neden oluyorlar.

They're not a problem in their native Asia

Doğal yaşam alanları olan Asya’da sorun değiller çünkü orada hastalıklar,

because diseases, parasites, and predators help to control their population size.

parazit ve yırtıcılar, bu popülasyonun artmasının kontrolüne yardımcı oluyor.

And in Australia, European rabbits eat so many plants

Avustralya'da Avrupalı tavşanlar o kadar çok bitki yiyorlar ki

that they wipe out the food supply for themselves and other herbivores.

kendileri ve diğer otoburlar için besin kaynaklarını silip süpürüyorlar.

They're a pretty recent addition,

Oldukça yeni bir eklentiler,

intentionally introduced to the continent because one man enjoyed hunting them.

onları avlamaktan hoşlanan bir adam tarafından bu kıtaya getirildiler.

Like the Burmese pythons,

Burma pitonları gibi

various factors in their native habitat keep their numbers in control.

doğal ortamlarında çeşitli faktörler sayılarını kontrol altında tutuyor.

But in Australia, the lack of predators

Fakat Avustralya'da onları avlayan yırtıcıların sayıca yetersiz olması

and a climate perfect for year-long reproduction

ve yıl boyu üreme için mükemmel bir iklim olması

allows their populations to skyrocket.

bu tavşanların popülasyonlarını büyük bir hızla arttırdı.

So why does this keep happening?

Peki bu neden oluyor?

Most of the world's ecosystems

Dünyadaki ekosistemlerin çoğunluğu

are the result of millennia of coevolution by organisms,

organizmaların, istikrarlı bir dengeye ulaşıncaya kadar

adapting to their environment and each other

çevrelerine ve birbirlerine uyum sağlamasıyla gerçekleşen

until a stable balance is reached.

milyonlarca yıllık ortak evrimin sonucu.

Healthy ecosystems maintain this balance via limiting factors,

Sağlıklı ekosistemler bu dengeyi bir türün büyüklüğünü veya çeşitliliğini kısıtlayan

environmental conditions that restrict the size or range of a species.

çevresel koşullar olan sınırlayıcı faktörler aracılığıyla sürdürür.

These include things like natural geography and climate,

Bunlar yer şekilleri ve iklim,

food availability,

gıda bulunabilirliği,

and the presence or absence of predators.

yırtıcıların varlığı veya yokluğu gibi faktörler.

For example, plant growth depends on levels of sunlight and soil nutrients.

Örneğin, bitki büyümesi güneş ışığı ve toprak besin düzeylerine bağlı.

The amount of edible plants affects the population of herbivores,

Yenilebilir bitkilerin miktarı otoburların popülasyonunu etkiliyor.

which in turn impacts the carnivores that feed on them.

Dolayısıyla bu durum da otoburlarla beslenen etoburları etkiliyor.

And a healthy predator population keeps the herbivores from becoming too numerous

Sağlıklı yırtıcı popülasyonu otoburların sayısının aşırı derecede artmasına

and devouring all the plants.

ve onların tüm bitkileri yiyip bitirmesine engel oluyor.

But even minor changes in one factor can upset this balance,

Fakat faktörlerden birindeki küçük değişiklikler bile bu dengeyi bozabilir.

Yerli olmayan organizmaların ekosisteme beklenmedik şekilde dâhil olması ise

and the sudden introduction of non-native organisms

can be a pretty major change.

oldukça büyük bir değişiklik yaratabilir.

A species that is evolved in a separate habitat

Ayrı habitatlarda evrilmiş olan türler

will be susceptible to different limiting factors,

farklı sınırlayıcı faktörlere karşı duyarlı olurlar;

different predators,

farklı yırtıcılar,

different energy sources,

farklı enerji kaynakları

and different climates.

ve farklı iklimler.

If the new habitat's limiting factors fail to restrict the species growth,

Yeni habitatın sınırlayıcı faktörleri türlerin büyümesini kısıtlamazsa

it will continue to multiply,

çoğalmaya devam eder,

out-competing native organisms for resources

kaynaklar için rekabet ettikleri yerli organizmaları devre dışı bırakır

and disrupting the entire ecosystem.

ve tüm ekosistemi bozarlar.

Species are sometimes introduced into new habitats through natural factors,

Türler bazen doğal faktörler aracılığıyla yeni yaşam alanlarına taşınırlar,

like storms,

örneğin fırtına,

ocean currents,

okyanus akıntıları

or climate shifts.

veya iklim değişimleri gibi.

The majority of invasive species, though, are introduced by humans.

Ancak istilacı türlerin çoğunluğu insanlar tarafından getirilmiştir.

Often this happens unintentionally,

Çoğu zaman bu durum istenmeden gerçekleşir,

as when the zebra mussel was accidentally brought to Lake Erie by cargo ships.

zebra midyelerinin kargo gemileriyle kazara Erie Gölü'ne getirilmesi gibi.

But as people migrate around the world,

Ancak biz insanlar tüm dünyada göç ederken

we have also deliberately brought our plants and animals along,

bitki ve hayvanlarımızı da kasıtlı olarak beraberimizde götürdük

rarely considering the consequences.

ve bunun sonuçlarını nadiren göz önünde bulundurduk.

But now that we're learning more

İstilacı türlerin ekosistemler üzerindeki etkileri hakkında

about the effects of invasive species on ecosystems,

her geçen gün daha çok şey öğreniyoruz.

many governments closely monitor the transport of plants and animals,

Birçok hükûmet, bitki ve hayvanların taşınmasını sıkıca şekilde kontrol ediyor

and ban the imports of certain organisms.

ve bazı organizmaların ithalatını yasaklıyor.

But could the species with the most drastic environmental impact

Fakat, acaba en büyük çevresel etkiye sahip olan tür, Afrika'dan ortaya çıkıp

be a group of primates who emerged from Africa to cover most of the world?

dünyanın neredeyse her yerine yayılmış olan bir grup primat olabilir mi?

Are we an invasive species?

Biz istilacı bir tür müyüz?