The threat of invasive species - Jennifer Klos

Translator: Thanh Ly Reviewer: Thi Bui

Massive vines that blanket the southern United States,

Những dây leo khổng lồ phủ kín miền nam nước Mỹ,

climbing as high as 100 feet as they uproot trees and swallow buildings.

leo cao đến hơn 30 mét khi chúng bứng rể cây và nuốt chửng các tòa nhà.

A ravenous snake that is capable of devouring an alligator.

Một con rắn háu ăn có thể nuốt tươi một con cá sấu.

Rabbit populations that eat themselves into starvation.

Những con thỏ ăn chính mình vì nạn đói hoành hành.

These aren't horror movie concepts.

Đây không phải là các ý tưởng phim kinh dị

They're real stories,

Chúng là những chuyện có thật,

but how could such situations exist in nature?

nhưng làm sao những chuyện như thế lại có thể xảy ra trong tự nhiên?

All three are examples of invasive species,

Ba ví dụ trên là ví dụ về những sinh vật xâm hại

organisms harmful not because of what they are,

sinh vật nguy hiểm không phải vì chúng là gì,

but where they happen to be.

mà là nơi chúng xuất hiện.

The kudzu vine, for example,

Cây leo Kudzu chẳng hạn,

had grown quality in its native east Asia, eaten by various insects

phát triển một cách khiêm tốn ở Đông Á vì bị ăn bởi các loại côn trùng

and dying off during the cold winters.

và chết dần vào mùa đông.

But its fortunes changed

Nhưng vận may của nó đã đến

when it was imported into the southeastern United States

khi nó được nhập khẩu vào miền đông nam nước Mỹ

for porch decoration and cattle feed.

để trang trí cổng và làm thức ăn cho gia súc.

Its planting was even subsidized by the government to fight soil erosion.

Việc trồng loại cây này đã được Chính phủ trợ cấp nhằm chống xói mòn đất.

With sunny fields, a mild climate, and no natural predators in its new home,

Với những cánh đồng đầy nắng, khí hậu ôn hòa, và không có kẻ thù tự nhiên ở đây,

the vine grew uncontrollably

chúng mọc một cách bừa bãi

until it became known as the plant that ate the South.

cho đến khi chúng được biết đến là loài cây ăn miền đất phía Nam.

Meanwhile in Florida's Everglades, Burmese pythons,

Trong khi đó ở Everglades, Florida, loài trăn Miến Điện,

thought to have been released by pet owners,

được cho rằng đã được phóng thích bởi chủ của chúng,

are the cause of decreasing populations of organisms.

là nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm dân số của nhiều loài.

They're successfully outcompeting top predators,

Chúng vượt mặt cả những loài săn mồi đứng đầu chuỗi thức ăn,

such as the alligator and panther,

ví dụ như cá sấu và báo,

causing a significant reduction in their food sources.

dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng trong nguồn thức ăn của chúng.

They're not a problem in their native Asia

Chúng không phải là vấn đề ở Châu Á,

because diseases, parasites, and predators help to control their population size.

bởi vì bệnh tật, loài ký sinh, và thú săn mồi khác giúp hạn chế số lượng cá thể.

And in Australia, European rabbits eat so many plants

Và ở Châu Úc, thỏ Châu Âu ăn quá nhiều cây cối

that they wipe out the food supply for themselves and other herbivores.

đến nỗi chúng phá sạch nguồn cung thực phẩm cho chính nó và các loài khác.

They're a pretty recent addition,

Chúng là những loài có mặt gần đây

intentionally introduced to the continent because one man enjoyed hunting them.

được cố ý đem đến lục địa bởi vì một người đàn ông thích săn chúng.

Like the Burmese pythons,

Giống như loài trăn Miến Điện,

various factors in their native habitat keep their numbers in control.

nhiều yếu tố ở môi trường bản xứ của chúng giúp kiểm soát số lượng của chúng.

But in Australia, the lack of predators

Nhưng ở Úc, việc thiếu kẻ thù tự nhiên

and a climate perfect for year-long reproduction

và khí hậu tuyệt vời cho việc sinh sản quanh năm

allows their populations to skyrocket.

giúp số lượng của chúng tăng nhanh chóng.

So why does this keep happening?

Vậy tại sao điều này cứ liên tục xảy ra?

Most of the world's ecosystems

Hầu hết các hệ sinh thái trên thế giới

are the result of millennia of coevolution by organisms,

là kết quả của hàng thiên niên kỷ cộng tiến hóa của các loài sinh vật,

adapting to their environment and each other

thích nghi với môi trường của chúng và với nhau

until a stable balance is reached.

cho đến khi đạt được trạng thái cân bằng.

Healthy ecosystems maintain this balance via limiting factors,

Hệ sinh thái khỏe mạnh giữ vững cân bằng thông qua nhiều yếu tố giới hạn,

environmental conditions that restrict the size or range of a species.

các điều kiện môi trường kìm hãm số lượng và phạm vi của một loài.

These include things like natural geography and climate,

Nó bao gồm những yếu tố như địa lý tự nhiên và khí hậu,

food availability,

nguồn dự trữ thức ăn,

and the presence or absence of predators.

và sự có mặt hay vắng mặt của các loài thú săn mồi.

For example, plant growth depends on levels of sunlight and soil nutrients.

Ví dụ, sự sinh trưởng của cây phụ thuộc vào cường độ ánh sáng và dinh dưỡng ở đất.

The amount of edible plants affects the population of herbivores,

Số lượng cây ăn được ảnh hưởng đến số lượng cá thể của các loài ăn cỏ,

which in turn impacts the carnivores that feed on them.

và tương tự như vậy ảnh hưởng đến các loài thú ăn thịt săn mồi chúng.

And a healthy predator population keeps the herbivores from becoming too numerous

Và số lượng loài ăn thịt lành mạnh sẽ giúp cho loài ăn cỏ không tăng quá nhiều

and devouring all the plants.

và tiêu thụ hết các loài thực vật.

But even minor changes in one factor can upset this balance,

Nhưng chỉ cần một thay đổi nhỏ trong các yếu tố trên cũng có thể phá vỡ sự cân bằng

and the sudden introduction of non-native organisms

và sự xuất hiện đột ngột của các sinh vật di trú

can be a pretty major change.

có thể được xem là một thay đổi lớn.

A species that is evolved in a separate habitat

Một loài được tiến hóa từ một nơi khác

will be susceptible to different limiting factors,

sẽ nhạy cảm với các yếu tố giới hạn khác,

different predators,

các loài thú săn mồi khác,

different energy sources,

các nguồn năng lượng khác,

and different climates.

và các vùng khí hậu khác biệt.

If the new habitat's limiting factors fail to restrict the species growth,

Nếu những yếu tố giới hạn ở môi trường mới không thể kìm hãm sự phát triển của loài,

it will continue to multiply,

nó sẽ tiếp tục sinh sôi nảy nở,

out-competing native organisms for resources

chiếm ưu thế hơn các loài bản xứ để giành thức ăn

and disrupting the entire ecosystem.

và phá hỏng toàn bộ hệ sinh thái.

Species are sometimes introduced into new habitats through natural factors,

Sinh vật đôi khi được đem đến môi trường mới bằng nhiều yếu tố tự nhiên khác nhau,

like storms,

như bão,

ocean currents,

dòng chảy của biển,

or climate shifts.

hoặc biến đổi khí hậu.

The majority of invasive species, though, are introduced by humans.

Nhưng đa số các loài xâm hại lại được đem đến bởi con người.

Often this happens unintentionally,

Nó thường xảy ra một cách vô ý,

as when the zebra mussel was accidentally brought to Lake Erie by cargo ships.

như loài trai vằn được đem đến Hồ Erie bằng những con tàu chở hàng.

But as people migrate around the world,

Nhưng khi con người di cư khắp thế giới,

we have also deliberately brought our plants and animals along,

chúng ta cố ý đem cây cối và con vật theo cùng,

rarely considering the consequences.

và ít khi lường trước hậu quả.

But now that we're learning more

Nhưng bây giờ chúng ta đã biết nhiều hơn

about the effects of invasive species on ecosystems,

về mối nguy của loài xâm hại đối với hệ sinh thái,

many governments closely monitor the transport of plants and animals,

chính phủ nhiều nước nay đã gắt gao kiểm soát việc vận chuyển động, thực vật,

and ban the imports of certain organisms.

và cấm nhập khẩu nhiều loài sinh vật nhất định.

But could the species with the most drastic environmental impact

Nhưng có lẽ nào loài có sức ảnh hưởng quyết liệt nhất đến môi trường

be a group of primates who emerged from Africa to cover most of the world?

lại chính là một nhóm linh trưởng đã xuất hiện từ Châu Phi và phủ kín Trái đất?

Are we an invasive species?

Có lẽ nào chính chúng ta lại là loài xâm lấn?