Should you donate your DNA to help cure diseases? - Greg Foot

Çeviri: Alper Arslan Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

So here’s the thing: developing a new drug and getting it to you

Olay şu: yeni bir ilaç geliştirmek ve onu kullanabilmek

can take a long time.

uzun zaman alabilir.

When we have to work out the cause of a condition—

Bir durumun nedenini bulmaya çalıştığımız zaman

for example, with multiple sclerosis or heart disease—

örneğin, çoklu doku sertleşmesi ya da kalp hastalığıyla birlikte

developing a new drug takes significant trial and error and lots of money.

yeni bir ilaç geliştirmek önemli derecede deneme yanılma ve para gerektirir.

Which is why we only have drugs for a small proportion of diseases.

İşte bu yüzdendir ki hastalıkların sadece küçük bir oranı için ilaçlarımız vardır.

But you could change all this.

Ama bunların hepsini değiştirebilirsiniz.

You could help discover new, cheaper drugs for currently untreatable diseases.

Şu an tedavi edilemeyen hastalıklar için

yeni ve daha ucuz ilaçların keşfi için yardım edebilirsiniz

It's all about medical crowdsourcing.

Bu tamamen tıbbi kitle kaynak kullanımı ile ilgilidir.

However, researchers aren’t asking you to donate your money,

Ancak araştırmacılar sizden paranızı bağışlamanızı istemiyor,

they’re asking you to donate something more personal...

daha kişisel olan bir şeyinizi bağışlamanızı istiyor...

First, though, some drug development history.

İlk olarak biraz ilaç geliştirme tarihi hakkında konuşalım.

Many of the first medicines were discovered by chance.

İlk ilaçların çoğu kazara keşfedilmiştir.

Natural philosophers then took these

O zamanlarda doğa felsefecileri bunları aldılar

and identified the active chemicals inside.

ve içlerindeki aktif kimyasalları belirlediler.

And pharmaceutical companies then turned those into drugs.

Daha sonrasında ilaç şirketleri bunları ilaçlara dönüştürdü.

The thing is, for a long time, we didn’t know why those drugs worked.

Olay şu ki uzunca bir süre bu ilaçların neden işe yaradığını bilmiyorduk.

Until scientists figured out that disease happens when the molecular machines

Ta ki araştırmacılar vücudumuzu çalıştıran moleküler makinelerin, yani proteinlerin,

that keep your body going— your proteins— start misbehaving.

yanlış çalıştığı zaman hastalıkların ortaya çıktığını bulana dek.

Drugs treat disease by targeting those disruptive proteins.

İlaçlar yıkıcı proteinleri hedef alarak hastalıkları tedavi eder.

Researchers realized that if they can identify

Araştırmacılar şunu fark etti: eğer hangi bozuk proteinin

which malfunctioning proteins cause a specific disease,

hangi hastalığa sebep olduğunu belirleyebilirlerse

they can then try to find or develop a drug

daha sonrasında o proteinlerin nüksetmesini durduran

that stops those proteins acting up, and that will prevent the disease.

ve hastalığı engeleyen bir ilaç bulmayı ya da geliştirmeyi deneyebilirlerdi.

It’s a great plan, but it’s a slow process.

Bu müthiş bir plan ama yavaş bir süreç.

So far, they’ve only identified these therapeutic targets

Bu zamana dek bu iyileştirici hedefleri

for a small proportion of diseases.

yalnızca küçük bir hastalık oranı için tanımladılar.

However, this is where you can help.

Ancak burası yardım edebileceğiniz kısım.

Researchers are now turning their attention to DNA,

Araştırmacılar şu anda dikkatlerini DNA’ya

to the genetic instruction manual that tells our bodies how to make our proteins.

ve vücudumuza proteinleri nasıl yapması gerektiğini söyleyen

genetik kullanım kılavuzuna yönlendiriyorlar.

They want to know which small changes in someone’s genome

Birinin genomundaki hangi küçük değişikliklerin hastalığa sebep olan

can lead to the production of those dodgy proteins that cause a disease.

tehlikeli proteinlerin üretimine yol açabileceğini bilmek istiyorlar.

The thing is, that’s a big job.

Bu da büyük bir iş.

DNA is huge, and each disease is likely to have hundreds, possibly thousands,

DNA kocamandır ve her bir hastalığın yüzlerce,

muhtemelen binlerce protein içermesi muhtemeldir.

of proteins involved.

But if they have lots of people’s genomes, they can compare them and spot patterns.

Eğer bir sürü insanın genomuna sahiplerse

onları karşılaştırabilir ve yapılarını görebilirler.

They can look at multiple people suffering from

Halen tedavi edilemeyen aynı hastalıktan muzdarip birçok insana bakabilirler,

the same currently untreatable disease,

find any small genetic changes they share,

paylaştıkları en ufak genetik değişikliği bulabilirler,

identify the faulty proteins they code for,

kodladıkları hatalı proteinleri tanımlayabilirler

and there you go: those are brand new therapeutic targets

ve işte sonuç: bunlar halen tedavi edilemeyen hastalıklar için

for a currently untreatable disease.

yepyeni iyileştirici hedeflerdir.

Now the researchers have three options:

Şimdi ise araştırmacıların üç seçeneği var:

1. Has one of those new target proteins been previously linked

1. Yeni hedef proteinlerden birinin daha önce tedavi edilebilen

to a different disease that is treatable?

farklı bir hastalıkla bağlantısı var mıydı?

If so, the drug for that disease may target this protein

Eğer varsa o hastalık için olan ilaç bu proteini hedef alabilir

and work for this disease, too.

ve bu hastalık için de işe yarayabilir.

To find out, start a clinical trial.

Öğrenmek için klinik deney yapın.

2. If not, has one of those new target proteins being previously linked

2. Eğer bağlantısı yoksa yeni hedef proteinlerden biri

daha önce ümit verici olup sonuç olarak işe yaramayan bir ilaca sahip

to a different disease that had a promising drug

that didn’t ultimately work?

farklı bir hastalıkla bağlantılı mıydı?

If so, its promise may have come from successfully targeting this protein

Eğer varsa ümit vermesi

bu proteini başarılı bir şekilde hedef almasından olabilir

and it may work for this disease.

ve bu hastalık için de işe yarayabilir.

Start a clinical trial to find out.

Öğrenmek için klinik deney yapın.

3. If this is a brand new protein target never identified before for any disease

3. Eğer bu, daha önce hiçbir hastalık için tanımlanmamış

yepyeni bir protein hedefiyse

could they design a new drug to affect it?

onu etkilemek için yeni bir ilaç tasarlayabilirler mi?

This involves AI machine learning and some very cool chemistry.

Bu yapay zekayı, makine öğrenimi ve biraz da çok havalı kimya gerektirir.

And a lot of time, effort, and cost too.

Aynı zamanda çok zaman, çaba ve maliyet de gerektirir.

Researchers are excited about all this because they think

Araştırmacılar bunların hepsi için çok heyecanlılar

çünkü onlar, vücudumuzdaki proteinlerin 5′te 1′inin

1 in 5 of the proteins in your body either have, or are likely to have,

kendilerine bağlı bir ilaca sahip olduğunu

a drug that will bind to them.

ya da ihtimalinin yüksek olduğunu düşünüyorlar.

And, as any common disease is likely to have hundreds, possibly thousands,

Herhangi bir yaygın hastalık yüzlerce,

muhtemelen binlerce protein içerdiğinden de dolayı

of proteins involved,

they’re hopeful they’ll be able to identify a few of those proteins

halihazırda ilaçları olan bu proteinlerden birkaçını

they’ve already got a drug for.

tanımlayabileceklerini umuyorlar.

But this all relies on finding those new therapeutic targets,

Ancak bu tamamen o yeni iyileştirci hedefleri bulmaya bağlıdır.

and that's why they need you.

İşte bu yüzden size ihtiyaçları var.

Well, your data— both your genetic data and your health history data,

Aslında verilerinize, hem genetik hem de sağlık geçmişi verilerinize.

so they can compare the genomes of people with similar conditions.

Böylelikle aynı durumdaki insanların genomlarını karşılaştırabilirler.

So would you give your data for research?

Peki araştırma için verilerinizi verir miydiniz?

There are two questions you may have:

Aklınızda şu iki soru olabilir:

who will have access to my data, and what could they do with it?

Benim verime kimin erişim hakkı olacak ve onunla ne yapabilecek?

One group is health care providers who are starting to consider

İlk grup, genetik analizi kullanarak hastalara daha kişisel bakım vermeyi

using genetic analysis to give patients more personal care.

düşünmeye başlayan sağlık çalışanlarıdır.

Another group is private consumer genetic testing companies.

Diğer grup ise, özel tüketici genetik test şirketleridir.

Some have already sold genetic data on to pharmaceutical companies for profit,

Bazıları zaten kar etmek için ilaç şirketlerine genetik verileri sattı

but that was with their customers consent.

ama müşterileri bunlara razıydı.

However, it raises another question:

Ancak bu, akıllara başka bir soruyu getiriyor:

if your data goes towards making new drugs,

Eğer sizin verileriniz yeni bir ilaç yapmak için kullanılıyorsa

should pharmaceutical companies recognize that contribution

ilaç şirketleri bu katkıyı göz önünde bulundurup

and offer drugs more cheaply?

ilaçları daha mı ucuza satmalı?

Your best bet is to research the organizations who are asking for your data

Yapmanız gereken en iyi şey, verilerinizle ne yapacaklarını

ve onu nasıl koruyacaklarını öğrenmek için

to find out what they will do with it and how they will protect it.

sizden veri isteyen kuruluşları araştırmaktır.

We’ll each have our own take on this,

Bu hepimizin kendi fikri olacak

but what is clear is genomics could be a powerful tool

ama belli olan şey, genom bilimi

halen tedavi edilemeyen hastalıkların ilaçlarını geliştirmek için gereken zamanı

to cut the current time and cost it takes to develop new drugs

for currently untreatable diseases.

ve parayı azaltmak için güçlü bir araç olabilir.

So, what do you think?

Peki ya siz ne düşünüyorsunuz?