Should you donate your DNA to help cure diseases? - Greg Foot

173,679 views ・ 2021-05-13

TED-Ed


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: Jester D'mos Reviewer: Thu Ha Tran
00:06
So here’s the thing: developing a new drug and getting it to you
0
6621
4375
Chuyện là thế này nhé: phát triển một loại thuốc mới và đưa nó tới tay bạn
00:10
can take a long time.
1
10996
1625
có thể mất một khoảng thời gian dài.
00:12
When we have to work out the cause of a condition—
2
12954
2792
Khi chúng ta phải tìm ra nguyên nhân gây bệnh -
00:15
for example, with multiple sclerosis or heart disease—
3
15746
3250
chẳng hạn như, với bệnh đa xơ cứng hay là bệnh tim -
00:18
developing a new drug takes significant trial and error and lots of money.
4
18996
6333
điều chế một loại thuốc mới cần tới nhiều lần thử nghiệm đáng kể
và rất nhiều tiền bạc.
00:26
Which is why we only have drugs for a small proportion of diseases.
5
26746
4417
Đây là lí do vì sao chúng ta chỉ có thuốc cho một phần nhỏ các loại bệnh.
00:32
But you could change all this.
6
32121
2125
Nhưng bạn có thể thay đổi toàn bộ điều này.
00:34
You could help discover new, cheaper drugs for currently untreatable diseases.
7
34246
6166
Bạn có thể giúp tìm ra các loại thuốc mới, rẻ hơn
cho những căn bệnh hiện không thể chữa được.
00:40
It's all about medical crowdsourcing.
8
40412
2875
Tất cả đều xoay quanh nguồn cung ứng y tế cộng đồng.
00:44
However, researchers aren’t asking you to donate your money,
9
44079
3375
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu không yêu cầu bạn quyên góp tiền,
00:47
they’re asking you to donate something more personal...
10
47454
3333
họ muốn bạn quyên góp một thứ mang tính cá nhân hơn...
00:50
First, though, some drug development history.
11
50787
2834
Trước hết, hãy bàn về lịch sử phát triển thuốc.
00:53
Many of the first medicines were discovered by chance.
12
53621
3708
Phần lớn những loại thuốc đầu tiên được phát hiện ra một cách tình cờ.
00:57
Natural philosophers then took these
13
57912
1792
Các nhà khoa học tự nhiên
00:59
and identified the active chemicals inside.
14
59704
3167
phân tích chúng và xác định các hoạt chất có bên trong.
01:03
And pharmaceutical companies then turned those into drugs.
15
63496
3500
Rồi các công ty dược phẩm chế tạo chúng thành thuốc.
01:07
The thing is, for a long time, we didn’t know why those drugs worked.
16
67954
4792
Cái chính là, trong suốt một khoảng thời gian dài,
chúng ta chẳng biết vì sao những loại thuốc đó lại hữu hiệu.
01:12
Until scientists figured out that disease happens when the molecular machines
17
72746
4625
Cho tới lúc các nhà khoa học phát hiện ra rằng bệnh xuất hiện
01:17
that keep your body going— your proteins— start misbehaving.
18
77371
5167
khi bộ máy phân tử điều khiển cơ thể bạn - protein - bắt đầu hoạt động sai lệch.
01:22
Drugs treat disease by targeting those disruptive proteins.
19
82913
4500
Thuốc khống chế bệnh bằng cách nhắm tới những protein lỗi đó.
01:28
Researchers realized that if they can identify
20
88538
2708
Các nhà nghiên cứu nhận ra rằng nếu có họ có thể xác định
01:31
which malfunctioning proteins cause a specific disease,
21
91246
3792
protein lỗi nào đang gây nên căn bệnh cụ thể nào,
01:35
they can then try to find or develop a drug
22
95038
3041
thì họ có thể thử tìm hoặc phát triển một loại thuốc
01:38
that stops those proteins acting up, and that will prevent the disease.
23
98079
4459
ngăn chặn được hoạt động của các protein đó và việc này sẽ ngăn bệnh.
01:42
It’s a great plan, but it’s a slow process.
24
102538
3875
Đó là một kế hoạch tuyệt vời, nhưng lại là một quá trình chậm chạp.
01:46
So far, they’ve only identified these therapeutic targets
25
106413
3583
Tới giờ, họ chỉ mới xác định được những đối tượng trị liệu này
01:49
for a small proportion of diseases.
26
109996
2542
cho một phần nhỏ các loại bệnh.
01:52
However, this is where you can help.
27
112538
2416
Tuy nhiên, đây là phần bạn có thể hỗ trợ.
01:56
Researchers are now turning their attention to DNA,
28
116121
3375
Các nhà nghiên cứu hiện đang chuyển sang quan tâm tới DNA,
01:59
to the genetic instruction manual that tells our bodies how to make our proteins.
29
119496
5625
tới “hướng dẫn sử dụng di truyền học” của cơ thể, thứ điều khiển
cách cơ thể tạo ra protein.
02:05
They want to know which small changes in someone’s genome
30
125121
3250
Họ muốn biết thay đổi nhỏ nào trong bộ gen của một người nào đó,
02:08
can lead to the production of those dodgy proteins that cause a disease.
31
128371
4583
có thể dẫn tới việc sản sinh ra các protein lỗi gây bệnh đó.
02:12
The thing is, that’s a big job.
32
132954
2709
Vấn đề ở chỗ, đó là một công việc khổng lồ.
02:15
DNA is huge, and each disease is likely to have hundreds, possibly thousands,
33
135663
5791
DNA cực kì lớn, và mỗi bệnh rất có thể có hàng trăm, thậm chí hàng nghìn
02:21
of proteins involved.
34
141454
1792
protein liên đới.
02:23
But if they have lots of people’s genomes, they can compare them and spot patterns.
35
143496
5750
Nhưng nếu họ có được rất nhiều bộ gen từ nhiều người, thì họ có thể
so sánh chúng và truy vết được.
02:29
They can look at multiple people suffering from
36
149496
2458
Họ có thể xem xét nhiều người
02:31
the same currently untreatable disease,
37
151954
3375
có cùng một căn bệnh hiểm nghèo,
02:35
find any small genetic changes they share,
38
155329
3209
tìm ra những khiếm khuyết di truyền chung,
02:38
identify the faulty proteins they code for,
39
158538
3208
xác định xem chúng mã hóa loại protein lỗi nào
02:41
and there you go: those are brand new therapeutic targets
40
161746
3750
và đó chính là những đối tượng trị liệu mới
02:45
for a currently untreatable disease.
41
165496
2833
dành cho căn bệnh hiểm nghèo mà hiện chưa thể chữa khỏi.
02:50
Now the researchers have three options:
42
170163
2583
Giờ các nhà nghiên cứu có ba lựa chọn:
02:53
1. Has one of those new target proteins been previously linked
43
173371
4167
1. Một trong các protein được nhắm tới đó đã từng có liên quan tới
02:57
to a different disease that is treatable?
44
177538
3041
một căn bệnh khác đã có cách chữa hay chưa?
03:00
If so, the drug for that disease may target this protein
45
180579
4625
Nếu rồi, loại thuốc chữa bệnh đó có thể nhắm tới loại protein này
03:05
and work for this disease, too.
46
185204
2250
và chữa được bệnh này.
03:07
To find out, start a clinical trial.
47
187454
2625
Để biết kết quả, bắt đầu một thử nghiệm lâm sàng.
03:10
2. If not, has one of those new target proteins being previously linked
48
190871
4917
2. Nếu chưa, một trong các protein được nhắm tới đó đã từng có liên quan tới
03:15
to a different disease that had a promising drug
49
195788
3166
một căn bệnh khác với loại thuốc điều trị có triển vọng
03:18
that didn’t ultimately work?
50
198954
2125
nhưng cuối cùng lại không chữa được bệnh hay chưa?
03:21
If so, its promise may have come from successfully targeting this protein
51
201413
4916
Nếu rồi, tiềm năng của loại thuốc đó có thể đến từ việc
nhắm tới loại protein này thành công
03:26
and it may work for this disease.
52
206329
2292
và có thể sẽ chữa được bệnh này.
03:28
Start a clinical trial to find out.
53
208954
2459
Bắt đầu một thử nghiệm lâm sàng để biết kết quả.
03:32
3. If this is a brand new protein target never identified before for any disease
54
212496
6625
3. Nếu đối tượng là một loại protein hoàn toàn mới,
chưa hề được xác định liên quan tới loại bệnh nào
03:39
could they design a new drug to affect it?
55
219121
3375
thì họ có thể tạo ra một loại thuốc mới tác động tới nó không?
03:42
This involves AI machine learning and some very cool chemistry.
56
222496
4667
Việc này đòi hỏi tới AI machine learning (học máy) và
một vài thử nghiệm hóa học rất thú vị,
03:47
And a lot of time, effort, and cost too.
57
227163
3000
cùng rất nhiều thời gian, công sức, cũng như tiền bạc nữa.
03:50
Researchers are excited about all this because they think
58
230621
2750
Các nhà nghiên cứu rất hứng thú với những điều này vì họ nghĩ rằng
03:53
1 in 5 of the proteins in your body either have, or are likely to have,
59
233371
5250
một trong năm protein trong cơ thể bạn hoặc có, hoặc khả năng cao là có
03:58
a drug that will bind to them.
60
238621
2250
một loại thuốc có thể gắn vào chúng.
04:00
And, as any common disease is likely to have hundreds, possibly thousands,
61
240871
3875
Và, tương tự như việc mọi căn bệnh phổ biến rất có thể
có hàng trăm, thậm chí hàng nghìn protein liên quan,
04:04
of proteins involved,
62
244746
1333
04:06
they’re hopeful they’ll be able to identify a few of those proteins
63
246079
3792
họ hi vọng sẽ có thể xác định một vài protein trong số đó
04:09
they’ve already got a drug for.
64
249871
2000
mà đã có sẵn loại thuốc để điều trị.
04:11
But this all relies on finding those new therapeutic targets,
65
251871
4917
Nhưng tất cả đều phụ thuộc vào việc tìm ra những đối tượng trị liệu mới đó,
04:16
and that's why they need you.
66
256788
2083
và đó là lí do vì sao họ cần bạn.
04:19
Well, your data— both your genetic data and your health history data,
67
259121
5958
Đúng ra là, dữ liệu của bạn - cả dữ liệu về di truyền lẫn dữ liệu y tế,
để họ có thể so sánh những bộ gen của những người với tình trạng tương đồng.
04:25
so they can compare the genomes of people with similar conditions.
68
265079
3875
04:29
So would you give your data for research?
69
269538
2916
Vậy bạn có cung cấp dữ liệu của mình cho nghiên cứu không?
04:32
There are two questions you may have:
70
272788
2375
Bạn có thể có hai câu hỏi:
04:35
who will have access to my data, and what could they do with it?
71
275163
4666
Ai sẽ được tiếp cận các dữ liệu của tôi? Và họ có thể làm những gì với chúng?
Một nhóm là các nhà cung cấp dịch vụ y tế, những người mà đang
04:40
One group is health care providers who are starting to consider
72
280288
3666
bắt đầu cân nhắc việc sử dụng các phân tích di truyền
04:43
using genetic analysis to give patients more personal care.
73
283954
4042
để mang tới cho bệnh nhân những chăm sóc cá nhân hóa hơn.
04:48
Another group is private consumer genetic testing companies.
74
288454
3875
Nhóm còn lại là những khách hàng tư nhân, các công ty thử nghiệm di truyền.
04:52
Some have already sold genetic data on to pharmaceutical companies for profit,
75
292329
5334
Một số đã bán dữ liệu di truyền cho các công ty dược phẩm để lấy lãi rồi,
04:57
but that was with their customers consent.
76
297663
2333
nhưng đó là với sự đồng thuận từ khách hàng của họ.
04:59
However, it raises another question:
77
299996
2333
Tuy nhiên, việc này lại làm dấy lên một câu hỏi:
05:02
if your data goes towards making new drugs,
78
302329
3167
Nếu dữ liệu của bạn được dùng vào việc tạo ra những loại thuốc mới,
05:05
should pharmaceutical companies recognize that contribution
79
305496
3583
thì các công ty dược phẩm có nên công nhận đóng góp đó
05:09
and offer drugs more cheaply?
80
309079
1959
và đưa ra thuốc với giá thấp hơn không?
05:11
Your best bet is to research the organizations who are asking for your data
81
311038
4375
Bạn có thể đảm bảo bằng cách tìm hiểu về tổ chức muốn xin dữ liệu của bạn
05:15
to find out what they will do with it and how they will protect it.
82
315413
3708
để biết xem họ định làm gì với chúng và sẽ bảo mật cho chúng như thế nào.
05:19
We’ll each have our own take on this,
83
319413
2000
Chúng ta, ai nấy đều có suy nghĩ riêng về việc này,
05:21
but what is clear is genomics could be a powerful tool
84
321413
2958
nhưng điều đã rõ là hệ gen có thể là một công cụ đắc lực
05:24
to cut the current time and cost it takes to develop new drugs
85
324371
4125
để tiết kiệm thời gian và tiền bạc cho việc phát triển các loại thuốc mới
05:28
for currently untreatable diseases.
86
328496
2583
điều trị những căn bệnh mà hiện tại chưa thể chữa được.
05:32
So, what do you think?
87
332038
1541
Vậy, bạn nghĩ sao?
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7