The colossal consequences of supervolcanoes - Alex Gendler

Çeviri: Bengi Subaşı Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

The year was 1816.

Yıl 1816'ydı.

Europe and North America had just been through

Avrupa ve Kuzey Amerika, bir grup yıkıcı savaşı yeni atlatmıştı

a devastating series of wars,

and a slow recovery seemed to be underway,

ve yavaş bir iyileşme süreci başlamış gibiydi

but nature had other plans.

ama doğanın başka planları vardı.

After two years of poor harvests,

İki yıllık kötü hasadın ardından

the spring brought heavy rains and cold,

ilkbahar şiddetli yağışları ve soğuğu getirdi,

flooding the rivers and causing crop failures

Britanya Adaları'ndan İsviçre'ye kadar nehirler taşıyor

from the British Isles to Switzerland.

ve ekinlerde hasarlara sebep oluyordu.

While odd-colored snow fell in Italy and Hungary,

İtalya ve Macaristan’da garip renkli kar yağarken

famine, food riots and disease epidemics ensued.

kıtlık, yiyecek isyanları ve salgın hastalıklar ortaya çıktı.

Meanwhile, New England was blanketed

Bu esnada, Yeni İngiltere'nin dağılmayan tuhaf bir sis ile kaplandığı sırada

by a strange fog

that would not disperse

as the ground remained frozen

toprak hazirana kadar donmuş olarak kaldı.

well into June.

In what came to be known as "the Year Without a Summer,"

“Yazsız Yıl” olarak bilinen olayda,

some thought the apocalypse had begun.

bazıları kıyametin başladığını düşünüyordu.

A mood captured in Lord Byron's poem "Darkness":

Lord Byron’ın “Karanlık” adlı şiirinde de anlatılan bir ruh hali şöyleydi:

"I had a dream which was not all a dream.

“Bir rüya gördüm, hepsi rüya olmayan.

The bright sun was extinguish'd,

Parlak güneş sönmüştü

and the stars did wander darkling in the eternal space,

ve yıldızlar karanlıkta dolaşıyordu,

sonsuz uzayda,

rayless, and pathless,

ışıksız ve yolsuz,

and the icy Earth swung blind and blackening

buzlu toprak kör ve kararmış şekilde sallandı,

in the moonless air;

aysız havada;

morn came and went -- and came, and brought no day."

sabah geldi ve gitti -- geldi ve gündüzü getirmedi.”

They had no way of knowing

Felaketin asıl sebebinin bir yıl önce

that the real source of their misfortunes

had occurred a year ago thousands of miles away.

kilometrelerce ötede gerçekleştiğini bilmelerinin imkânı yoktu.

The 1815 eruption of Mount Tambora

Endonezya adası olan Sumbawa’da

on the Indonesian island of Sumbawa

Tambora Dağı’nın 1815’te patlaması

was what is known as a supervolcano,

süper volkan olarak bilinen bir olaydı,

characterized by a volume of erupted material,

sıradan volkanların patlamasından katbekat büyük olan

many times greater than that of ordinary volcanoes.

bir yığın püskürmüş maddeyle bilinirdi.

And while the popular image of volcanic destruction

Volkanik yıkımın bilindik resmi erimiş kayaların etrafı çevrelemesi iken

is molten rock engulfing the surrounding land,

far greater devastation is caused

daha da büyük bir yıkıma havada kalan maddeler sebep olur.

by what remains in the air.

Volcanic ash, dispersed by wind,

Rüzgâr ile dağılan volkanik kül,

can blanket the sky for days,

gökyüzünü günlerce örtebilirken

while toxic gases, such as sulfur dioxide,

kükürt dioksit gibi zehirli gazlar

react in the stratosphere,

güneş ışınlarını engelleyip stratosferde reaksiyon gösterir

blocking out solar radiation

and drastically cooling the atmosphere below.

ve aşağıdaki havayı şiddetle soğutur.

The resulting volcanic winter,

Sonuçta oluşan volkanik kışla birlikte

along with other effects such as acid rain,

asit yağmuru gibi diğer etkiler

can effect multiple continents,

birçok kıtayı etkileyebilir,

disrupting natural cycles

doğal dengeyi bozabilir

and annihilating the plant life on which other organisms,

ve insanlar gibi diğer organizmaların da bağlı olduğu bitki yaşamını yok edebilir.

including humans, depend.

Releasing nearly 160 cubic kilometers

Neredeyse 160 kilometreküp taş, kül ve gaz açığa çıkaran

of rock, ash and gas,

the Mount Tambora eruption

ve 90.000 kadar çok ölüme sebep olan Tambora Dağı patlaması

was the largest in recorded history,

causing as many as 90,000 deaths.

tarihteki en büyük patlamadır.

But previous eruptions have been even more deadly.

Ama önceki patlamalar daha da ölümcül olmuştur.

The 1600 eruption of Peru's Huaynaputina

1600 yılında Peru’daki Huaynaputina Volkanı patlamasının

is likely to have triggered the Russian famine,

neredeyse 2 milyon insanı öldüren

that killed nearly two million,

Rusya'daki kıtlığa yol açmış olması mümkünken

while more ancient eruptions have been blamed for major world events,

eski çağlardaki patlamalar büyük dünya olaylarına yol açmıştır;

such as the fall of the Chinese Xia Dynasty,

mesela Çin’in Xia Hanedanı'nın yıkılışı,

the disappearance of the Minoan civilization,

Girit Uygarlığı’nın kayboluşu

and even a genetic bottleneck in human evolution

ve hatta birkaç bin insanın

that may have resulted from all but a few thousand human beings

70.000 yıl önce yok olmasından kaynaklanan insan evrimindeki

being wiped out 70,000 years ago.

genetik darboğaza da sebep olmuştur.

One of the most dangerous types of supervolcano

Süper volkanların en tehlikeli türlerinden bir tanesi

is an explosive caldera,

patlamalı kalderadır;

formed when a volcanic mountain collapses

o kadar büyük bir patlamanın ardından yanardağın çökmesiyle oluşur ki

after an eruption so large

that the now-empty magma chamber

artık boş olan magma odası ağırlığı kaldıramaz.

can no longer support its weight.

But though the above-ground volcano is gone,

Yeryüzündeki yanardağ gitmiş de olsa

the underground volcanic activity continues.

yeraltındaki volkanik faaliyet devam eder.

With no method of release,

Serbest kalma yolu olmayınca

magma and volcanic gases continue

magma ve volkanik gazlar birikmeye ve yeraltını genişletmeye devam edip

to accumulate and expand underground,

building up pressure until a massive and violent explosion

büyük ve şiddetli bir patlama kaçınılmaz olana kadar

becomes inevitable.

baskının büyümesine yol açar.

And one of the largest active volcanic calderas

En büyük aktif kalderalardan bir tanesi ise

lies right under Yellowstone National Park.

Yellowstone Ulusal Parkı’nın hemen altında bulunur.

The last time it erupted, 650,000 years ago,

650.000 yıl önce en son patladığında

it covered much of North America

Kuzey Amerika’nın çoğunu

in nearly two meters of ash and rock.

neredeyse iki metrelik kül ve taş ile kapladı.

Scientists are currently monitoring

Bilim adamları halen dünyanın aktif yanardağlarını gözlemliyor

the world's active volcanoes,

and procedures for predicting eruptions,

ve patlamaları öngörmek,

conducting evacuations and diverting lava flows

tahliyeleri yürütmek ve lava akıntılarını başka yöne çevirmek için

have improved over the years.

yöntemler yıllar içinde gelişti.

But the massive scale and global reach

Ama süper volkanların büyük ölçüleri ve küresel etkileri

of a supervolcano

means that for many people there would be nowhere to run.

çoğu insan için kaçacak bir yer olmayacağı anlamına geliyor.

Fortunately, the current data shows no evidence

Neyse ki mevcut veri ileriki birkaç bin yıl içinde

of such an eruption occurring in the next few thousand years.

böyle bir patlamanın olması için kanıt göstermiyor.

But the idea of a sudden and unavoidable

Ama dünyanın bir ucundaki olaylardan ötürü

civilization-destroying apocalypse

ani ve kaçınılmaz,

caused by events half a globe away

medeniyet yok edici bir patlamanın düşüncesi

will remain a powerful and terrifying vision.

güçlü ve korkunç bir düş olarak kalacak.

Less fictional than we would like to believe.

İnanmak istediğimizden daha az kurgusal.

"The winds were withered in the stagnant air,

“Rüzgârlar solmuştu durgun havada

and the clouds perish'd;

ve bulutlar yok olmuştu;

darkness had no need of aid from them --

karanlığın onların yardımına ihtiyacı yoktu --

she was the universe." - Lord Byron

o evrendi.” - Lord Byron