The colossal consequences of supervolcanoes - Alex Gendler

Translator: Phuong Dinh Reviewer: Vi Phan

The year was 1816.

Vào năm 1816,

Europe and North America had just been through

khi Châu Âu và Bắc Mỹ vừa trải qua

a devastating series of wars,

hàng loạt cuộc chiến tàn khốc

and a slow recovery seemed to be underway,

và bắt đầu công cuộc tái thiết chậm chạp,

but nature had other plans.

thì thiên nhiên lại có những kế hoạch khác.

After two years of poor harvests,

Sau 2 năm mùa vụ thất thu,

the spring brought heavy rains and cold,

mùa xuân năm đó lại có mưa to và gió lạnh,

flooding the rivers and causing crop failures

gây ngập các con sông và làm mất mùa

from the British Isles to Switzerland.

trải dài từ British Isles đến Thụy Sĩ.

While odd-colored snow fell in Italy and Hungary,

Trong khi đó, tuyết với màu sắc kỳ lạ rơi tại Ý và Hungary,

famine, food riots and disease epidemics ensued.

rồi xảy ra nạn đói, khủng hoảng thực phẩm và các bệnh dịch.

Meanwhile, New England was blanketed

New England thì bị bao trùm

by a strange fog

bởi sương mù bất thường

that would not disperse

và không tan đi

as the ground remained frozen

do mặt đất vẫn bị đóng băng

well into June.

cho đến tận tháng 6.

In what came to be known as "the Year Without a Summer,"

Trong thời kỳ được gọi là "Năm không có mùa hè",

some thought the apocalypse had begun.

nhiều người nghĩ tận thế đã đến.

A mood captured in Lord Byron's poem "Darkness":

Nỗi lo sợ được phát họa trong bài thơ của Lord Bryon "Bóng Tối":

"I had a dream which was not all a dream.

"Tôi có một giấc mơ nhưng không phải chỉ là mơ.

The bright sun was extinguish'd,

Mặt trời chói lòa bỗng tắt nắng,

and the stars did wander darkling in the eternal space,

và các ngôi sao không còn lang thang trong không gian vô tận,

rayless, and pathless,

chập chờn và vô định

and the icy Earth swung blind and blackening

và trái đất lạnh giá đung đưa và tối đen

in the moonless air;

trong bầu trời không ánh trăng;

morn came and went -- and came, and brought no day."

buổi sáng đến rồi đi- và đến, mà không chút nắng

They had no way of knowing

Họ không biết rằng

that the real source of their misfortunes

nguồn gốc sự bất hạnh của họ

had occurred a year ago thousands of miles away.

đến từ sự kiện xảy ra một năm trước đó, ở cách họ hàng ngàn dặm.

The 1815 eruption of Mount Tambora

Ngọn núi Tambora, phun trào năm 1815

on the Indonesian island of Sumbawa

trên đảo Sumbawa tại Indonesia,

was what is known as a supervolcano,

được biết đến như một siêu núi lửa,

characterized by a volume of erupted material,

với khối lượng phun trào

many times greater than that of ordinary volcanoes.

gấp nhiều lần khối lượng phun từ núi lửa bình thường.

And while the popular image of volcanic destruction

Khác với hình ảnh núi lửa phun trào thường được khắc họa

is molten rock engulfing the surrounding land,

là đá bị nóng chảy tàn phá các vùng xung quanh,

far greater devastation is caused

hiểm họa lớn hơn gây ra bới

by what remains in the air.

những gì thải ra bầu không khí.

Volcanic ash, dispersed by wind,

Gió giúp phân tán tro từ núi lửa,

can blanket the sky for days,

có thể bao trùm bầu trời trong nhiều ngày,

while toxic gases, such as sulfur dioxide,

và khí độc, như lưu huỳnh điôxit,

react in the stratosphere,

phản ứng với tầng bình lưu,

blocking out solar radiation

ngăn cản bức xạ mặt trời

and drastically cooling the atmosphere below.

và làm lạnh luồng không khí bên dưới.

The resulting volcanic winter,

Mùa đông núi lửa,

along with other effects such as acid rain,

kết hợp với những yếu tố khác như mưa axit

can effect multiple continents,

có thể ảnh hưởng nhiều châu lục,

disrupting natural cycles

phá vỡ những chu kỳ tự nhiên

and annihilating the plant life on which other organisms,

và hủy diệt sự sống của thực vật mà các loài khác

including humans, depend.

phụ thuộc vào, bao gồm con người.

Releasing nearly 160 cubic kilometers

Thải ra gần 160 kilomét khối

of rock, ash and gas,

đá, khí và tro,

the Mount Tambora eruption

sự phun trào của núi Tambora

was the largest in recorded history,

được ghi nhận là lớn nhất trong lịch sử,

causing as many as 90,000 deaths.

làm 90,000 người thiệt mạng.

But previous eruptions have been even more deadly.

Nhưng những trận phun trào trước đó còn chết chóc hơn.

The 1600 eruption of Peru's Huaynaputina

Phun trào của núi Huaynaputina tại Peru năm 1600

is likely to have triggered the Russian famine,

có thể đã gây ra nạn đói tại Nga,

that killed nearly two million,

giết chết gần 2 triệu người,

while more ancient eruptions have been blamed for major world events,

và nhũng phun trào khác cũng được cho là nguyên nhân của các sự kiện,

such as the fall of the Chinese Xia Dynasty,

như sự sụp đổ của triều đại nhà Hạ tại Trung Hoa,

the disappearance of the Minoan civilization,

sự biến mất của nền văn minh Minoan,

and even a genetic bottleneck in human evolution

và thậm chí là sự chọn lọc về gen trong tiến hóa loài người

that may have resulted from all but a few thousand human beings

ngoại trừ một vài ngàn người sống sót,

being wiped out 70,000 years ago.

hầu hết đều mất mạng 70,000 năm về trước.

One of the most dangerous types of supervolcano

Một trong những loại siêu núi lửa nguy hiểm nhất là

is an explosive caldera,

miệng núi lửa phun trào,

formed when a volcanic mountain collapses

được hình thành do một ngọn núi lửa sụp đổ

after an eruption so large

sau khi xảy ra phun trào quá lớn

that the now-empty magma chamber

khi đó lòng mắcma trở nên trống rỗng

can no longer support its weight.

và không trụ đỡ được sức nặng của chính nó

But though the above-ground volcano is gone,

Mặc dù phần núi lửa trên mặt đất đã nguội

the underground volcanic activity continues.

phần dưới mặt đất vẫn tiếp tục hoạt động.

With no method of release,

Và khi không có các nào thoát ra,

magma and volcanic gases continue

mắcma và khí núi lửa tiếp tục

to accumulate and expand underground,

tích tụ và lan rộng trong lòng đất,

building up pressure until a massive and violent explosion

gây nên áp lực lớn cho đến khi một trận phun trào khác lớn và dữ dội hơn

becomes inevitable.

không thể tránh khỏi.

And one of the largest active volcanic calderas

Và một trong những miệng núi lửa còn hoạt động

lies right under Yellowstone National Park.

nằm ngay dưới công viên quốc gia Yellowstone.

The last time it erupted, 650,000 years ago,

Lần cuối cùng nó phun trào, 650,000 năm về trước,

it covered much of North America

nó bao trùm phần lớn Bắc Mỹ

in nearly two meters of ash and rock.

trong gần 2 mét tro và đá.

Scientists are currently monitoring

Các nhà khoa học gần đây quan sát

the world's active volcanoes,

những núi lửa đang hoạt động

and procedures for predicting eruptions,

và quá trình dự báo sự phun trào,

conducting evacuations and diverting lava flows

tiến hành di tản dân cư và chuyển hướng dòng dung nham

have improved over the years.

đã ngày càng tiến bộ qua thời gian.

But the massive scale and global reach

Nhưng độ lớn và sự tác động toàn cầu

of a supervolcano

của một siêu núi lửa

means that for many people there would be nowhere to run.

làm cho rất nhiều người không thể chạy thoát.

Fortunately, the current data shows no evidence

May mắn là số liệu mới nhất cho thấy không có

of such an eruption occurring in the next few thousand years.

dấu hiệu của sự phun trào nào như vậy trong vài nghìn năm tới.

But the idea of a sudden and unavoidable

Nhưng lý thuyết về ngày tận thế sẽ đến

civilization-destroying apocalypse

bất ngờ và không thể tránh khỏi

caused by events half a globe away

gây ra bởi những sự kiện cách nửa vòng trái đất

will remain a powerful and terrifying vision.

vẫn còn mạnh mẽ và đáng sợ.

Less fictional than we would like to believe.

Không xa vời như chúng ta vẫn nghĩ.

"The winds were withered in the stagnant air,

"Những cơn gió bị khô héo trong bầu không khí ngột ngạc,

and the clouds perish'd;

và những đám mây tan biến;

darkness had no need of aid from them --

bóng tối bao trùm--

she was the universe." - Lord Byron

vũ trụ chính là đây."- Lord Byron