The colossal consequences of supervolcanoes - Alex Gendler

Kolosalne skutki superwulkanów - Alex Gendler

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

The year was 1816.

Był rok 1816.

Europe and North America had just been through

Europa i Ameryka Północna

a devastating series of wars,

były zniszczone przez liczne wojny.

and a slow recovery seemed to be underway,

Sytuacja powoli zaczęła się poprawiać,

but nature had other plans.

ale natura miała inne plany.

After two years of poor harvests,

Po dwóch latach kiepskich zbiorów,

the spring brought heavy rains and cold,

wiosna przyniosła ciężkie deszcze i chłód.

flooding the rivers and causing crop failures

Rzeki wylewały, powodując nieurodzaj

from the British Isles to Switzerland.

od Wysp Brytyjskich po Szwajcarię.

While odd-colored snow fell in Italy and Hungary,

Śnieg o dziwnym kolorze padał na Węgrzech i we Włoszech.

famine, food riots and disease epidemics ensued.

Nastąpił głód i epidemie, ludzie walczyli o jedzenie.

Meanwhile, New England was blanketed

W tym samym czasie Nową Anglię

by a strange fog

pokryła dziwna mgła,

that would not disperse

która nie chciała się rozproszyć,

as the ground remained frozen

a ziemia była mocno zmarznięta

well into June.

jeszcze w czerwcu.

In what came to be known as "the Year Without a Summer,"

Był to tak zwany "rok bez lata".

some thought the apocalypse had begun.

Czasem uważano, że to początek apokalipsy.

A mood captured in Lord Byron's poem "Darkness":

Nastrój uchwycił poemat Lorda Byrona "Ciemność":

"I had a dream which was not all a dream.

"Miałem dziwny sen, może i nie całkiem senny.

The bright sun was extinguish'd,

Zdało mi się, że nagle zagasnął blask dzienny,

and the stars did wander darkling in the eternal space,

A gwiazdy, w nieskończoność biorąc lot niezwykły,

rayless, and pathless,

Zbłąkawszy się, olsnąwszy, uciekły i znikły

and the icy Earth swung blind and blackening

Bez nadziei powrotu. Ziemia lodowata

in the moonless air;

Wisiała ślepa pośród zaćmionego świata.

morn came and went -- and came, and brought no day."

Ranki weszły, minęły, ale dnia nie było".

They had no way of knowing

Nie mieli pojęcia,

that the real source of their misfortunes

że źródło tych nieszczęsnych zjawisk

had occurred a year ago thousands of miles away.

miało miejsce rok wcześniej, tysiące kilometrów dalej.

The 1815 eruption of Mount Tambora

W roku 1815 wybuchł wulkan Tambora

on the Indonesian island of Sumbawa

na indonezyjskiej wyspie Sumbawa.

was what is known as a supervolcano,

Nazywany go obecnie superwulkanem

characterized by a volume of erupted material,

przez ilość wyrzucanego przy erupcji materiału,

many times greater than that of ordinary volcanoes.

wielokrotnie większą niż w zwykłym wulkanie.

And while the popular image of volcanic destruction

Zwykle wyobrażamy sobie erupcję

is molten rock engulfing the surrounding land,

jako roztopione skały pochłaniające okolicę.

far greater devastation is caused

Tymczasem znacznie większe zniszczenie

by what remains in the air.

powoduje to, co zostaje w powietrzu.

Volcanic ash, dispersed by wind,

Wulkaniczny pył, niesiony wiatrem,

can blanket the sky for days,

może zakryć niebo na wiele dni.

while toxic gases, such as sulfur dioxide,

Toksyczne gazy, jak dwutlenek siarki,

react in the stratosphere,

tworzą reakcje w stratosferze,

blocking out solar radiation

blokując promienie słoneczne,

and drastically cooling the atmosphere below.

dramatycznie ochładzając atmosferę.

The resulting volcanic winter,

Wynikająca z tego zima wulkaniczna

along with other effects such as acid rain,

wraz z innymi efektami, takimi jak kwaśne deszcze,

can effect multiple continents,

wpływa na wiele kontynentów,

disrupting natural cycles

zakłócając naturalne cykle,

and annihilating the plant life on which other organisms,

degenerując życie roślin i innych zależnych organizmów,

including humans, depend.

w tym ludzi.

Releasing nearly 160 cubic kilometers

Uwalniając blisko 160 kilometrów sześciennych

of rock, ash and gas,

skał, pyłów i gazów,

the Mount Tambora eruption

erupcja Tambory

was the largest in recorded history,

była największą w spisanej historii,

causing as many as 90,000 deaths.

powodując śmierć 90 000 osób.

But previous eruptions have been even more deadly.

Wcześniejsze erupcje były jeszcze bardziej zabójcze.

The 1600 eruption of Peru's Huaynaputina

W 1600 w Peru wybuchł wulkan Huaynaputina.

is likely to have triggered the Russian famine,

Prawdopodobnie spowodował klęskę głodu w Rosji,

that killed nearly two million,

która zabiła prawie dwa miliony osób.

while more ancient eruptions have been blamed for major world events,

Starożytne erupcje mogły powodować wielkie zdarzenia dziejowe,

such as the fall of the Chinese Xia Dynasty,

takie jak upadek chińskiej dynastii Xia,

the disappearance of the Minoan civilization,

zniknięcie kultury minojskiej.

and even a genetic bottleneck in human evolution

czy nawet efekt wąskiego gardła w ewolucji człowieka,

that may have resulted from all but a few thousand human beings

który wziął się stąd, że ledwie kilka tysięcy ludzi,

being wiped out 70,000 years ago.

przetrwało zagładę 70 000 lat temu.

One of the most dangerous types of supervolcano

Jednym z najniebezpieczniejszych typów superwulkanu

is an explosive caldera,

jest kaldera, uformowana wtedy,

formed when a volcanic mountain collapses

gdy góra wulkaniczna zapada się

after an eruption so large

po erupcji tak wielkiej,

that the now-empty magma chamber

że pusta komnata po magmie

can no longer support its weight.

nie może utrzymać już ciężaru góry.

But though the above-ground volcano is gone,

Ale choć wulkan nad ziemią znika,

the underground volcanic activity continues.

podziemna aktywność nie ustaje.

With no method of release,

Nie mając żadnej drogi ujścia,

magma and volcanic gases continue

magma i gazy wulkaniczne

to accumulate and expand underground,

kumulują się, zwiększając objętość i ciśnienie,

building up pressure until a massive and violent explosion

aż nagła, ogromna erupcja

becomes inevitable.

jest nieunikniona.

And one of the largest active volcanic calderas

Jedna z największych aktywnych kalder

lies right under Yellowstone National Park.

leży tuż pod Parkiem Narodowym Yellowstone.

The last time it erupted, 650,000 years ago,

Ostatnio wybuchła 650 000 lat temu.

it covered much of North America

Większość Ameryki Północnej

in nearly two meters of ash and rock.

pokryło prawie dwa metry pyłów i skał.

Scientists are currently monitoring

Naukowcy cały czas monitorują

the world's active volcanoes,

aktywne wulkany na świecie.

and procedures for predicting eruptions,

Procedury przewidywania wybuchów,

conducting evacuations and diverting lava flows

ewakuacji, czy przekierowania płynącej lawy

have improved over the years.

są stale ulepszane.

But the massive scale and global reach

Ale ogromna skala i globalny zasięg

of a supervolcano

superwulkanu

means that for many people there would be nowhere to run.

spowoduje, że nie będzie dokąd uciekać.

Fortunately, the current data shows no evidence

Na szczęście, aktualne dane nie wykazują,

of such an eruption occurring in the next few thousand years.

by taka erupcja miała nastąpić przez następne kilka tysięcy lat.

But the idea of a sudden and unavoidable

Ale obraz nagłej i nieuniknionej,

civilization-destroying apocalypse

niszczącej całe cywilizacje zagłady,

caused by events half a globe away

która powstała na drugim końcu świata,

will remain a powerful and terrifying vision.

pozostanie przerażającą wizją.

Less fictional than we would like to believe.

Mniej fantastyczną niż nam się wydaje.

"The winds were withered in the stagnant air,

"Wicher w stęchłym powietrzu uwiązł i zastygnął.

and the clouds perish'd;

Znikły chmury –

darkness had no need of aid from them --

to dawne ciemności narzędzie Stało się niepotrzebnym –

she was the universe." - Lord Byron

ciemność była wszędzie". - Lord Byron (przekład: Adam Mickiewicz)