How smart are orangutans? - Lu Gao

Çeviri: Merve Erdem Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

Fu Manchu was one of the most notorious escape artists

Fu Manchu, 1960’larda Omaha hayvanat bahçesindeki

at the Omaha Zoo in the 1960s.

en ünlü kaçış sanatçılarındandan biriydi.

But he wasn't a performer,

Fakat bir oyuncu değil,

he was an orangutan.

orangutandı.

Her gece kafesini kilitleyen bakıcılar,

The keepers who locked his enclosure every night

ertesi gün onu dışarıda bir ağaçta arkadaşlarıyla takılırken

were baffled to find him outside the next day

hanging out with friends in a tree,

ya da bir çatıda güneşlenirken bulduklarında şaşkına döndüler.

or sunning on the roof.

Ancak ortama kameralar kurduktan sonra

Only after installing cameras did they realize

Fu Manchu had been picking the lock

Fu Manchu'nun kilidi

ağız kesesinin altında saklı tuttuğu metal bir tel ile açtığını fark ettiler.

with a metal wire that he kept hidden under his cheek pouch.

The keepers shouldn't have been surprised at Fu Manchu's cunningness.

Bakıcılar Fu Manchu’nun kurnazlığına şaşırmamalıydı.

Along with our other great ape cousins,

Diğer büyük maymun kuzenlerimiz olan

the gorillas,

goriller,

chimps,

şempanzeler

and bonobos,

ve cüce şempanzelerle birlikte

they belong to our Hominidae family tree,

orangutanlar 14 milyon yıl öncesine uzanan

which stretches back 14 million years.

Hominidae soy ağacımıza aitlerdir.

But it's not just their striking red hair

Fakat orangutanları diğer kuzenlerimizden farklı kılan şey,

that makes orangutans unique among our cousins.

sadece göz alıcı kırmızı tüyleri değildir.

As the only great apes from Asia,

Asya’dan gelen tek büyük maymun olan orangutanlar,

orangutans have adapted to a life high in the rain forest canopies.

yağmur ormanlarının gölgeliklerinde hayata büyük ölçüde adapte olmuştur.

Many of the skills they learn are transmitted through the special bond

Öğrendikleri becerilerin çoğu,

insanlığın yanı başındaki hayvan krallığında,

they have with their mothers,

the most extended in the animal kingdom next to humans.

anneleriyle olan özel bağları aracılığıyla iletilir.

Orangutan mothers usually give birth to one baby at a time,

Orangutan anneler genellikle tek seferde bir bebek doğururlar,

waiting up to eight years before having another.

başka bir bebek içinse 8 yıla kadar beklerler.

This gives the young,

Bu ise hayata tamamen bağımlı olarak başlayan yavruya,

who begin as fully dependent infants,

plenty of time to learn how to climb

nasıl tırmanılacağını ve beslenme düzenlerini oluşturan

and distinguish the hundreds of plants and fruits that make up their diet.

yüzlerce bitki ve meyveyi ayırt etmeyi öğrenmesi için bolca zaman verir.

Female orangutans even stay with their mothers into their teen years

Dişi orangutanlar, çocuk yetiştirmeyi öğrenmek için

gençlik yıllarına kadar anneleriyle kalabilirler.

to learn child-rearing.

As they grow up, orangutans also develop a complex set of cooperative social skills

Orangutanlar büyüdükçe, akranları ve kardeşleri ile iletişime geçerek

iş birliğine dayalı bir dizi karmaşık sosyal beceri geliştirirler.

by interacting with their peers and siblings.

Much like ourselves,

Tıpkı bizim gibi

young orangutans involuntarily mimic the facial expressions

genç orangutanlar da insan gülümsemesine ve kahkahasına benzer davranışlarla

and emotions of their playmates,

with behaviors that closely parallel human smiling and laughter.

oyun arkadaşlarının yüz ifadelerini ve duygularını istemsizce taklit ederler.

Once they finally venture out on their own,

Kendi başlarının çaresine bakmaya başladıkları zaman oranguntalar,

orangutans continue to develop their resourcefulness,

becerikliliklerini, öğrendiklerini pratiğe dökerek geliştirmeye devam ederler.

putting the skills they've learned into practice.

Adults build a new nest each night by carefully weaving twigs together,

Yetişkinler her gece ince dalları dikkatlice örüp,

üstlerini yumuşak yapraklar, yastıklar ve şiltelerle örtüp yeni bir yuva yaparlar.

topping them with soft leaves, pillows, and blankets.

This process requires dexterity, coordination, and an eye for design.

Bu süreç el becerisi, koordinasyon ve tasarım için bakış açısı gerektirir.

Orangutans also use a variety of tools to make their lives in the jungle easier.

Orangutanlar, ormandaki hayatlarını kolaylaştıracak aletler de kullanırlar.

They turn branches into fly swatters and back scratchers,

Dalları sinekliklere ve kaşağılara dönüştürürler,

construct umbrellas when it rains,

yağmur yağdığında şemsiye yaparlar,

make gloves from leafy pads,

yaprağımsı pedlerden eldiven yaparlar

and even use leaves as bandages to dress their wounds.

ve hatta yaprakları yaralarını sarmak için bandaj olarak kullanırlar.

But orangutan intelligence goes far beyond jungle survival.

Fakat orangutan zekâsı ormanda hayatta kalmanın çok daha ötesindedir.

Research in controlled environments has shown that orangutans are self-aware,

Kontrollü ortamlardaki araştırmalar onların, kendilerinin farkında olduklarını

being one of the few species to recognize their own reflections.

ve kendi yansımasına aşina az sayıdaki türden biri olduklarını göstermiştir.

They also display remarkable foresight, planning, and cognition.

Aynı zamanda olağanüstü bir öngörü, planlama ve idrak sergilerler.

In one experiment, researchers taught an orangutan to use a straw

Bir deneyde araştırmacılar bir orangutana, favori meyve suyunu kutudan çıkarmak için

to extract his favorite fruit soup from a box.

pipet kullanmayı öğrettiler.

That orangutan was later given the choice between the straw

Daha sonra bu orangutana

bir pipet ile hazır bir üzüm arasında seçim hakkı tanındı

or a grape that could be eaten right away,

and he chose the straw just in case he was given another box of soup.

ve o belki bir kutu daha çorba verilir diye pipeti tercih etti.

In another experiment, orangutans figured out how to reach peanuts

Başka bir deneyde orangutanlar, uzun tüplerin dibindeki yer fıstıklarına

at the bottom of long tubes by spitting water into them.

su tükürerek nasıl ulaşacaklarını keşfettiler.

While orangutans are able to pass cognitive tests with flying colors,

Orangutanlar bilişsel testleri çok başarılı bir şekilde geçerken

there are certain problems that they need our help to solve.

bazı problemleri çözmek için yardımımıza ihtiyaçları var.

Indonesia has the world's highest rate of deforestation,

Endonezya, dünyadaki en yüksek ormansızlaşma oranına sahip

and millions of acres of rain forest are burned annually

ve her yıl milyonlarca dönümlük yağmur ormanı,

to support the logging and palm oil industries.

tomruk ve palm yağı endüstrisini desteklemek için yakılıyor.

Deforestation exposes the 30,000 orangutans remaining in the wild

Ormansızlaştırma yabanda kalan 30 bin orangutanı,

kaçak avcıların insafına bırakıyor.

to poachers.

They kill mothers so that baby orangutans can be sold as exotic pets.

Yavru orangutanlar egzotik hayvan olarak satılabilsin diye anneleri öldürülüyor.

But fortunately, the story often doesn't end here.

Fakat neyse ki hikaye genellikle burada bitmiyor.

Yetimlere el konulabilir ve ikinci bir şans verilebilir.

Orphans can be confiscated and given a second chance.

At special forest schools, they recover from emotional trauma

Özel orman okullarında, duygusal travma şokunu atlatıyor

and continue to develop essential life skills.

ve temel yaşam becerileri geliştirmeye devam ediyorlar.

Against all odds, these orphans demonstrate incredible resilience

Her şeye rağmen bu yetimler, öğrenmek için inanılmaz bir iyileşme gücü

and readiness to learn.

ve istek sergiliyorlar.

In Malay, the word orangutan translates literally to "the person of the forest,"

Malayca’da orangutan kelimesi tam olarak ortak soyumuzun bir hatırlatıcısı,

a reminder of our common lineage.

yani ‘’Ormanın insanı’’ olarak çevrilir.

Orangutanlar dünyadaki en zeki hayvanlardan olsa da

And despite orangutans being some of the smartest animals on Earth,

outsmarting their extinction requires the creativity, empathy, and foresight

nesillerinin tükenmesini zekaları ile alt etmek için

türlerimizin paylaştığı yaratıcılık, empati ve öngörüye ihtiyaçları vardır.

that our species share.