Why do humans have a third eyelid? - Dorsa Amir

Çeviri: Rumeysa Durmaz Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

You know that little pink thing nestled in the corner of your eye?

Gözünüzün köşesine kıvrılmış pembe şeyi biliyorsunuz değil mi?

It’s actually the remnant of a third eyelid.

O şey aslında üçüncü göz kapağınızın kalıntıları.

Known as the “plica semilunaris,”

"Plica semilunaris" olarak bilinir,

it’s much more prominent in birds and a few mammals,

genelde kuşlarda ve birkaç memelide çok daha belirgindir,

and functions like a windshield wiper to keep dust and debris out of their eyes.

gözlerden tozu ve kiri uzak tutan araba sileceği gibi fonksiyonları vardır.

But in humans, it doesn’t work.

Ama insanlarda işe yaramıyor.

It’s vestigial, meaning it no longer serves its original purpose.

Bir kalıntı, yani artık eski amacına hizmet etmiyor.

There are several other vestigial structures like the plica semilunaris

İnsan vücudunda plica semilunaris gibi başka

in the human body.

kalıntı yapılar da var.

Most of these became vestigial long before homo sapiens existed,

Bunların çoğu homo sapienlerden çok daha önce kalıntı oldular

quietly riding along from one of our ancestor species to the next.

bir atamızdan diğerine yavaşça aktarılarak.

But why have they stuck around for so long?

Peki ama neden hâlâ yok olmadılar?

To answer this question, it helps to understand natural selection.

Bu soruyu anlamak için doğal seleksiyonu anlamak lazım.

Natural selection simply means that traits

Doğal seleksiyon, organizmaların

which help an organism survive and reproduce in a given environment

belirli bir çevrede hayatta kalmasına yardımcı olan özelliklerin

are more likely to make it to the next generation.

bir sonraki nesle aktarılmasıdır.

As the environment changes, traits that were once useful can become harmful.

Çevre değiştikçe, önceden yararlı olan özellikler zararlı olmaya başlayabilir.

Those traits are often selected against,

Bu özellikler elenirler

meaning they gradually disappear from the population.

yani gitgide toplumdan kaybolurlar.

But if a trait isn’t actively harmful, it might not get selected against,

Ama bir özellik zararlı değilse eleme yapılmayabilir,

and stick around even though it isn’t useful.

faydası olmasa bile tamamen yok olmaz.

Take the tailbone.

Mesela kuyruk kemiği.

Evolutionary biologists think that as the climate got drier

Evrim biyologlarına göre, iklim kurudukça

and grasslands popped up,

ve çayırlar belirmeye başladıkça

our tail-bearing ancestors left the trees and started walking on land.

kuyruğu olan atalarımız ağaçları terk edip karada yürümeye başladılar.

The tails that had helped them in the trees

Onlara ağaçlarda yardım eden kuyruklar

began to disrupt their ability to walk on land.

karada yürümelerini zorlaştırdı.

So individuals with mutations that reduced the length of their tails

Böylece mutasyon geçirip kuyruk boylarını azaltarak

became more successful at life on land,

karadaki yaşamda daha başarılı olmaya başladılar.

surviving long enough to pass their short tails on to the next generation.

Böylece, sonraki nesle kısa kuyruklarını aktaracak kadar uzun yaşayabildiler.

The change was likely gradual over millions of years until,

Bu değişim milyonlarca yıl yavaş yavaş gerçekleşti

about 20 million years ago,

ve yaklaşık 20 milyon yıl önce

our ancestors’ external tails disappeared altogether.

atalarımızın kuyrukları tamamen yok oldu.

Today, we know human embryos have tails that dissolve as the embryo develops.

Günümüzde insan embriyolarının, büyüdükçe yok olan kuyruklarının olduğunu biliyoruz.

But the stubby tailbone sticks around,

Fakat, kısa kuyruk sokumu inatla kalıyor,

probably because it doesn’t cause any harm—

büyük ihitmalle hiçbir zararı olmadığı için.

in fact, it serves a more minor function

Aslında eskisine göre daha küçük bir işlevi var,

as the anchor point for certain other muscles.

belirli kaslara dayanak oluyorlar.

Up to 85% of people have a vestigial muscle called the “palmaris longus.”

İnsanların %85'i palmaris longus diye kalıntı bir kasa sahip.

To see if you do,

Sizde var mı diye bakmak için

put your hand down on a flat surface and touch your pinkie to your thumb.

elinizi düz bir zemine koyun, baş ve serçe parmaklarınızı birbirine dokundurun.

If you see a little band pop up in the middle of your wrist,

Bileğinizde beliren kısa bir şerit görüyorsanız

that’s the tendon that attaches to this now-defunct muscle.

bu şerit, artık işlevi olmayan kasa bağlı olan sinirdir.

In this case, the fact that not everyone has it has helped us trace its function.

Bunun herkeste olmaması, işlevini anlamamıza yardımcı oluyor.

Vestigial traits can persist when there’s no incentive to lose them—

Kalıntı özellikler kaybolmaları için bir neden olmadığında kalabilirler.

but since there’s also no incentive to keep them,

Fakat kalmaları için de bir neden olmadığından

random mutations will sometimes still eliminate them

rastgele gerçekleşen mutasyonlar bu özellikleri

from part of the population.

bazı insanlarda yok edebilir.

Looking at our primate relatives,

Primat akrabalarımıza baktığımızda

we can see that the palmaris longus is sometimes absent

palmaris longusun, karada daha çok vakit geçirenlerde

in those that spend more time on the land,

bazen olmadığını görüyoruz.

but always present in those that spend more time in trees.

Fakat ağaçta daha çok vakit geçirenlerde bu kas her zaman var.

So we think it used to help us swing from branch to branch,

Dolayısıyla, daldan dala atlamamıza yardımcı olan bir kas olduğunu

and became unnecessary when we moved down to land.

ve karaya inince işlevsiz hale geldiğini düşünüyoruz.

The appendix, meanwhile, may once have been part of the intestinal system

Apandis, bir zamanlar atalarımızın bağırsak sistemlerinin

our ancestors used for digesting plant materials.

bitkileri sindirmek için kullandığı bir parçası olabilir.

As their diets changed, those parts of the intestinal system began to shrink.

Beslenme biçimleri değişince o sistemin bazı parçaları küçülmeye başladı.

Unlike other vestigial structures, though, the appendix isn’t always harmless—

Diğer kalıntı yapılardan farklı olarak apandis her zaman zararsız değil.

it can become dangerously inflamed.

Tehlikeli biçimde iltihaplanabilir.

For most of human history, a burst appendix could be a death sentence.

Apandis patlaması tarih boyunca çoğunlukla ölüme neden oluyordu.

So why did it stick around?

Peki o zaman neden hâlâ yok olmadı?

It’s possible that it was very slowly on its way out,

Yavaşça yok olmaya başlıyor olabilir

or that mutations simply hadn’t arisen to make it smaller.

ya da mutasyonlar onu küçültecek kadar gelişmemiş olabilir.

Or maybe it has other benefits—

Ya da belki bazı yararları vardır --

for example, it might still be a reservoir of bacteria that helps us break down food.

mesela yemekleri parçalamamıza yardım eden bakterilerin deposu olabilirler.

But the fact is, we’re not really sure why the appendix persists.

Ama aslında apandisin hâlâ neden yok olmadığını bilmiyoruz.

Evolution is an imperfect process.

Evrim mükemmel bir süreç değil.

Human beings are the result of millions of years of trial, error, and random chance—

İnsanlar milyonlarca yıllık deneme yanılmanın ve tesadüfün ürünüdürler

and we’re full of evolutionary relics to remind us of that.

ve bunu hatırlamamız için birçok evrimsel kalıntıya sahibiz.