Why do humans have a third eyelid? - Dorsa Amir

1,867,451 views ・ 2019-11-11

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Ola Królikowska
00:07
You know that little pink thing nestled in the corner of your eye?
0
7088
3580
Wiesz, czym jest to małe, różowe coś w kąciku oka?
00:10
It’s actually the remnant of a third eyelid.
1
10668
3330
To pozostałość trzeciej powieki.
00:13
Known as the “plica semilunaris,”
2
13998
2150
Fałd półksiężycowaty, czyli plica semilunaris,
00:16
it’s much more prominent in birds and a few mammals,
3
16148
3220
jest znacznie bardziej widoczny u ptaków i niektórych ssaków
00:19
and functions like a windshield wiper to keep dust and debris out of their eyes.
4
19368
5087
i działa jak wycieraczka przedniej szyby, chroniąc oczy przed zanieczyszczeniami.
00:24
But in humans, it doesn’t work.
5
24455
2350
Ale u ludzi nie działa.
00:26
It’s vestigial, meaning it no longer serves its original purpose.
6
26805
4677
Jest szczątkowy, więc nie spełnia już swojego pierwotnego celu.
00:31
There are several other vestigial structures like the plica semilunaris
7
31482
4201
U ludzi istnieje kilka innych szczątkowych struktur
oprócz fałdu półksiężycowatego.
00:35
in the human body.
8
35683
1330
Większość z nich była szczątkowa długo przed istnieniem homo sapiens,
00:37
Most of these became vestigial long before homo sapiens existed,
9
37013
4437
00:41
quietly riding along from one of our ancestor species to the next.
10
41450
4435
po cichu przechodząc z jednego naszego przodka do drugiego.
00:45
But why have they stuck around for so long?
11
45885
3260
Dlaczego są z nami tak długo?
00:49
To answer this question, it helps to understand natural selection.
12
49145
3940
Żeby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba zrozumieć selekcję naturalną.
00:53
Natural selection simply means that traits
13
53085
2420
Selekcja naturalna oznacza, że cechy,
00:55
which help an organism survive and reproduce in a given environment
14
55505
4255
które pomagają organizmowi przetrwać i rozmnażać się w danym środowisku,
00:59
are more likely to make it to the next generation.
15
59760
3160
z większym prawdopodobieństwem przejdą na następne pokolenia.
01:02
As the environment changes, traits that were once useful can become harmful.
16
62920
4958
W miarę zmiany środowiska
cechy, które kiedyś były użyteczne, mogą szkodzić.
01:07
Those traits are often selected against,
17
67878
2770
Te cechy często nie zostają zachowane w procesie ewolucji,
01:10
meaning they gradually disappear from the population.
18
70648
3460
co znaczy, że stopniowo znikają z populacji.
01:14
But if a trait isn’t actively harmful, it might not get selected against,
19
74108
5350
Jeśli jednak cecha nie szkodzi, może nie zaniknąć
01:19
and stick around even though it isn’t useful.
20
79458
3600
i pozostać w organizmie, nawet jeśli jest bezużyteczna.
01:23
Take the tailbone.
21
83058
1500
Weźmy kość ogonową.
01:24
Evolutionary biologists think that as the climate got drier
22
84558
3893
Biolodzy ewolucyjni uważają, że w miarę wysuszania klimatu
01:28
and grasslands popped up,
23
88451
1820
i pojawienia się łąk
01:30
our tail-bearing ancestors left the trees and started walking on land.
24
90271
5100
nasi przodkowie z ogonem opuścili drzewa i zaczęli chodzić po ziemi.
01:35
The tails that had helped them in the trees
25
95371
2060
Ogony, które pomagały im na drzewach,
01:37
began to disrupt their ability to walk on land.
26
97431
3030
zaczęły przeszkadzać w chodzeniu po lądzie.
01:40
So individuals with mutations that reduced the length of their tails
27
100461
4260
Osobniki z mutacjami redukującymi długość ogona
01:44
became more successful at life on land,
28
104721
2783
odniosły większy sukces w życiu na lądzie,
01:47
surviving long enough to pass their short tails on to the next generation.
29
107504
4477
przeżywając wystarczająco długo i przekazując je następnym pokoleniom.
01:51
The change was likely gradual over millions of years until,
30
111981
3910
Zmiana następowała prawdopodobnie stopniowo przez miliony lat,
01:55
about 20 million years ago,
31
115891
1950
aż około 20 milionów lat temu
01:57
our ancestors’ external tails disappeared altogether.
32
117841
4394
zewnętrzne ogony naszych przodków całkowicie zniknęły.
02:02
Today, we know human embryos have tails that dissolve as the embryo develops.
33
122235
5120
Ludzkie embriony mają ogony, które rozpuszczają się w trakcie rozwoju.
02:07
But the stubby tailbone sticks around,
34
127355
2590
Ale gruba kość ogonowa pozostała,
02:09
probably because it doesn’t cause any harm—
35
129945
2360
pewnie dlatego, że nie powoduje żadnych szkód.
02:12
in fact, it serves a more minor function
36
132305
2564
Teraz pełni drugorzędną funkcję
02:14
as the anchor point for certain other muscles.
37
134869
3216
jako punkt zaczepienia dla niektórych mięśni.
02:18
Up to 85% of people have a vestigial muscle called the “palmaris longus.”
38
138085
5306
Nawet 85% ludzi ma mięsień szczątkowy zwany mięśniem dłoniowym długim.
02:23
To see if you do,
39
143391
1190
Żeby sprawdzić, czy go masz,
02:24
put your hand down on a flat surface and touch your pinkie to your thumb.
40
144581
4430
połóż dłoń na płaskiej powierzchni i dotknij kciuka małym palcem.
Jeśli widzisz mały pasek wystający na środku nadgarstka,
02:29
If you see a little band pop up in the middle of your wrist,
41
149011
3810
02:32
that’s the tendon that attaches to this now-defunct muscle.
42
152821
4163
to jest to ścięgno, które przylega do tego szczątkowego mięśnia.
02:36
In this case, the fact that not everyone has it has helped us trace its function.
43
156984
5260
Fakt, że nie wszyscy go mają, pomógł prześledzić jego funkcję.
02:42
Vestigial traits can persist when there’s no incentive to lose them—
44
162244
4157
Cechy szczątkowe mogą pozostawać, kiedy nie ma powodu, żeby je tracić,
02:46
but since there’s also no incentive to keep them,
45
166401
2853
ale ponieważ nie ma powodu, żeby je zachować,
02:49
random mutations will sometimes still eliminate them
46
169254
3377
losowe mutacje nadal czasem je eliminują
02:52
from part of the population.
47
172631
1910
z części populacji.
02:54
Looking at our primate relatives,
48
174541
1800
Patrząc na naszych krewnych z rzędu naczelnych,
02:56
we can see that the palmaris longus is sometimes absent
49
176341
3580
widać, że mięsień dłoniowy długi czasem nie występuje u tych,
02:59
in those that spend more time on the land,
50
179921
2910
którzy spędzają więcej czasu na lądzie,
03:02
but always present in those that spend more time in trees.
51
182831
4258
ale zawsze występuje u tych, którzy więcej czasu spędzają na drzewach.
03:07
So we think it used to help us swing from branch to branch,
52
187089
3730
Sądzimy więc, że kiedyś pomagał nam przechodzić z gałęzi na gałąź
03:10
and became unnecessary when we moved down to land.
53
190819
3640
i stał się niepotrzebny, kiedy zeszliśmy na ziemię.
03:14
The appendix, meanwhile, may once have been part of the intestinal system
54
194459
4736
Tymczasem wyrostek robaczkowy
mógł kiedyś stanowić część przewodu pokarmowego,
03:19
our ancestors used for digesting plant materials.
55
199195
3760
którego nasi przodkowie używali do trawienia materiałów roślinnych.
03:22
As their diets changed, those parts of the intestinal system began to shrink.
56
202955
4740
Wraz ze zmianą diety
ta część układu pokarmowego zaczęła się kurczyć.
03:27
Unlike other vestigial structures, though, the appendix isn’t always harmless—
57
207695
5077
Jednak w przeciwieństwie do innych szczątkowych struktur
wyrostek robaczkowy nie zawsze jest nieszkodliwy.
03:32
it can become dangerously inflamed.
58
212772
2830
Może dojść do niebezpiecznego stanu zapalnego.
03:35
For most of human history, a burst appendix could be a death sentence.
59
215602
4104
Przez większą część historii ludzkości
pęknięty wyrostek mógł być wyrokiem śmierci.
03:39
So why did it stick around?
60
219706
2020
Dlaczego jeszcze go mamy?
03:41
It’s possible that it was very slowly on its way out,
61
221726
3650
Możliwe, że bardzo powoli się wycofywał,
03:45
or that mutations simply hadn’t arisen to make it smaller.
62
225376
3820
albo jeszcze nie zaszły mutacje mające go zmniejszyć.
03:49
Or maybe it has other benefits—
63
229196
2650
A może ma inne zalety?
03:51
for example, it might still be a reservoir of bacteria that helps us break down food.
64
231846
6086
Przykładowo może być zbiornikiem bakterii pomagającym rozkładać żywność.
03:57
But the fact is, we’re not really sure why the appendix persists.
65
237932
4441
Nie ma jednak pewności, czemu ludzie wciąż go mają.
04:02
Evolution is an imperfect process.
66
242373
2580
Ewolucja to proces niedoskonały.
04:04
Human beings are the result of millions of years of trial, error, and random chance—
67
244953
5911
Ludzie są wynikiem milionów lat prób, błędów i przypadków.
04:10
and we’re full of evolutionary relics to remind us of that.
68
250864
4309
Dużo w nas reliktów ewolucji, które nam o tym przypominają.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7