Evolution in a Big City

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Eren Gokce

So I'm here today to encourage you to think about New York City,

Bugün New York şehrini düşünmenizi teşvik etmek için buradayım

and not just as one of humanity's greatest achievements,

sadece insanlığın en büyük başarılarından biri olarak değil,

but as home to native wildlife

büyük evrimsel bir deneye maruz bırakılan vahşi yaşamın evi olarak da.

that are subject to a grand evolutionary experiment.

So take this forested hillside in Northern Manhattan, for example.

Örneğin, Kuzey Manhattan'daki bu ormanlık yamaç.

This is one of the last areas left in the city

Burası yerden temiz kaynak suyu sızan şehirdeki son alanlardan biri.

where there's clean spring water seeping out of the ground.

You could drink this out of your hands and you'd be OK.

Elinizle buradan su içebilirsiniz ve hiçbir sorun olmaz.

Bu su sızan küçücük alanlar,

These tiny little areas of seeping water

contain huge populations of northern dusky salamanders.

kuzey koyu renkli semenderlerin geniş nüfuslarını içeriyor.

These guys were common in the city maybe 60 years ago,

Bu çocuklar, muhtemelen 60 sene kadar önce şehirde yaygındılar

but now they're just stuck on this single hillside

ama şimdi bu yamaçta ve Staten Island'daki birkaç yerde sıkışmış durumdalar.

and a few places in Staten Island.

Not only do they suffer the indignity of being stuck on this hillside,

Bu yamaçta sıkışıp kalmanın onur kırıcı durumuna katlanmakla da kalmıyorlar,

but we divided the hillside in two

çünkü Bronx'dan Manhattan'a geçen köprülerle bu yamacı ikiye ayırdık.

on two different occasions

with bridges crossing from the Bronx into Manhattan.

But they're still there, on either side of the bridges,

Ama hâlâ oradalar, köprülerin her iki tarafındalar,

where you see the red arrows -- about 180th Street, 167th Street.

kırmızı okları gördüğünüz yerdeler -- 180. ve 167. Caddelerde.

My lab has found that if you just take a few segments of DNA

Laboratuvarım bu iki konumdaki semenderlerden DNA alırsanız

from salamanders in those two locations,

köprünün hangi tarafından olduklarını ayırt edebileceğinizi buldu.

you can tell which side of the bridge they came from.

We built this single piece of infrastructure

Evrimsel tarihlerini değiştiren bu tek parça altyapıyı inşa ettik.

that's changed their evolutionary history.

Onları gidip inceleyebiliriz, yamaca gideriz,

We can go study these guys, we just go to the hillside

neredeler biliyoruz, yakalayabilmek için taşları döndürürüz.

we know where they are, we flip over rocks so we can catch them.

Gerçi New York'da birçok başka şey de var,

There are a lot of other things in New York City, though,

yakalaması çok da kolay olmayan şeyler; bu çocuk gibi, bir çakal.

that are not that easy to capture, such as this guy, a coyote.

We caught him on an automatic camera trap in an undisclosed location;

Onu gizli bir konumda otomatik fotokapan ile yakaladık.

Henüz bu konu hakkında konuşmaya iznim yok.

I'm not allowed to talk about it yet.

Ama ilk kez New York'a taşınıyorlar.

But they're moving into New York City for the first time.

Çok esnek, zeki hayvanlar.

They're very flexible, intelligent animals.

This is one of this year's pups checking out one of our cameras.

İşte kameralarımızdan birini kontrol eden bu senenin yavrularından biri.

And my colleagues and I are very interested in understanding

Meslektaşlarım ve ben bölge boyunca nasıl yayılacakları,

how they're going to spread through the area,

burada nasıl hayatta kalacakları

how they're going to survive here and maybe even thrive.

ve belki de gelişecekleri anlama konusunda oldukça ilgiliyiz.

And they're probably coming to a neighborhood near you,

Çoktan orada değillerse bile

muhtemelen yakınınızdaki bir mahalleye geliyorlardır.

if they're not already there.

Some things are too fast to be caught by hand.

Bazı şeyler elle yakalanmak için çok hızlıdırlar.

We can't pick them up on the cameras,

Onları kameralarla bile yakalayamayız,

so we set up traps around New York City and the parks.

biz de New York ve parklar etrafına kapanlar kuruyoruz.

This is one of our most common activities.

Bu, en yaygın faaliyetlerimizden biri.

Here's some of my students and collaborators

İşte kapanları hazırlayan ortaklarım ve öğrencilerimden bazıları.

getting the traps out and ready.

This guy, we catch in almost every forested area in New York City.

Bu, New York'da neredeyse her ormanlık alanda yakaladığımız türden.

This is the white-footed mouse --

Bu, bir beyaz ayaklı fare --

not the mouse you find running around your apartment.

dairenizde koşuşturup duran fareden değil.

This is a native species, been here long before humans.

Bu, yerli bir tür; insanlardan çok önce bir zamandan beri burada.

You find them in forests and meadows.

Onları ormanlarda ve çayırlarda bulursunuz.

Because they're so common in forested areas in the city,

Şehirdeki ormanlık alanlarda çok yaygın oldukları için

we're using them as a model to understand how species are adapting

canlı türlerin kentsel çevreye nasıl adapte olduklarını anlamak için

onları örnek olarak kullanıyoruz.

to urban environments.

So if you think back 400 years ago,

400 sene öncesini düşünürseniz

the five boroughs would've been covered in forests and other types of vegetation.

beş kent, ormanlarla ve diğer bitki örtüsü türleriyle kaplı olurdu.

This mouse would've been everywhere [in] huge populations

Bu fare, tabiat boyunca birkaç genetik farklılıklar gösteren

that showed few genetic differences across the landscape.

geniş nüfuslarda her yerde olurdu.

But if you look at the situation today,

Ama eğer bugünkü duruma bakarsanız

they're just stuck in these little islands of forest scattered around the city.

şehrin etrafına yayılmış bu küçük ormanlık adalarda sıkışmış durumdalar.

Just using 18 short segments of DNA, we can pretty much take a mouse

DNA'nın 18 kısa segmentini kullanarak

bir fareyi alıp veya biri bize verebilir, nereden olduklarını söylemezler

somebody could give us a mouse, not tell us where it was from,

and we could determine what park it came from.

ve hangi parktan geldiklerini öğrenebiliriz.

That's how different they've become.

İşte bu kadar farklılaştılar.

You'll notice in the middle of this figure,

Bu resmin ortasında bazı karışmış renklerin olduğunu fark edeceksiniz.

there are some mixed-up colors.

There are a few parks in the city that are still connected to each other

Şehirde hâlâ orman şeritleriyle birbirine bağlı olan birkaç park bulunuyor

with strips of forest, so the mice can run back and forth

böylelikle fareler farklılaşmamaları için gelip gidebilir ve genlerini yayabilirler.

and spread their genes, so they don't become different.

But throughout the city, they're mostly becoming different in the parks.

Ama şehir genelinde çoğunlukla parklarda farklılaşıyorlar.

Farklı olduklarını söylüyorum ama bu ne anlama geliyor?

So I'm telling you they're different, but what does that mean?

Biyolojilerini ne değiştiriyor?

What's changing about their biology?

To answer this question,

Bu soruya cevap vermek için

we're sequencing thousands of genes from our city mice

şehir farelerimizden aldığımız binlerce geni sıralıyoruz

and comparing those to thousands of genes from the country mice,

ve köy farelerinden aldığımız binlerce genle karşılaştırıyoruz.

so, their ancestors outside of New York City

O hâlde ataları, New York'un dışından geliyor;

in these big, more wilderness areas.

şu büyük, daha kırsal bölgelerden.

Now, genes are short segments of DNA that code for amino acids.

Genler, amino asitleri kodlayan DNA'nın kısa segmentleridir.

And amino acids are the building blocks of proteins.

Amino asitler ise proteinlerin temel yapı taşlarıdır.

If a single base pair changes in a gene,

Eğer bir gende tek bir baz çifti değişirse farklı bir amino asit elde edebilirsiniz

you can get a different amino acid,

which will then change the shape and structure of the protein.

ki bu daha sonra proteinin şeklini ve yapısını değiştirecektir.

If you change the structure of a protein,

Eğer proteinin yapısını değiştirirseniz

you often change something about what it does in the organism.

genellikle organizmada yaptığı şeyi de değiştirmiş olursunuz.

Now if that change leads to a longer life or more babies for a mouse,

Eğer bu değişim bir fare için daha uzun bir yaşama

veya daha fazla yavruya neden olursa

something evolutionary biologists call fitness,

biyologların seçilim değeri dediği evrimsel bir şey meydana gelir,

then that single base-pair change will spread quickly

daha sonra da bu tekli baz çift değişimi kent nüfusunda hızlıca yayılacaktır.

in an urban population.

So this crazy figure is called a Manhattan plot,

Bu çılgın resme Manhattan grafiği deniyor

because it kind of looks like a skyline.

çünkü ufuk çizgisine benziyor sayılır.

Each dot represents one gene,

Her nokta bir geni temsil ediyor

and the higher the dot is in the plot,

ve grafikte bir nokta ne kadar yüksekse

şehir ve köy fareleri arasındaki farklılık da o kadar çok oluyor.

the more different it is between city and country mice.

The ones kind of at the tips of the skyscrapers are the most different,

Gökdelenlerin ucunda gibi olanlar en farklıları,

özellikle de kırmızı çizginin üzerinde olanlar.

especially those above the red line.

And these genes encode for things like immune response to disease,

Bu genler, bir hastalığa karşı bağışıklık yanıtı gibi şeyleri kodluyor

because there might be more disease in very dense, urban populations;

çünkü çok yoğun kentsel nüfuslarda daha fazla hastalık olabilir;

metabolism, how the mice use energy;

metabolizma, farelerin enerjiyi nasıl kullandıkları,

and heavy-metal tolerance.

ve ağır metal toleransı.

You guys can probably predict

New York topraklarının kurşun, krom ve o tür şeylerle

that New York City soils are pretty contaminated

with lead and chromium and that sort of thing.

oldukça kirletilmiş olduklarını tahmin edebilirsiniz

And now our hard work is really starting.

ve işte şimdi zor iş gerçekten başlıyor.

We're going back into the wilds of New York City parks,

New York parklarının bakir doğasına geri dönüyoruz,

following the lives of individual mice

farelerin hayatlarını takip ediyoruz

and seeing exactly what these genes are doing for them.

ve tam anlamıyla bu genlerin onlara ne yaptığını görüyoruz.

And I would encourage you guys to try to look at your parks in a new way.

Parklara yeni bir bakış açısıyla bakmanızı öneririm.

I'm not going to be the next Charles Darwin,

Yeni Charles Darwin olmayacağım

but one of you guys might be, so just keep your eyes open.

ama sizlerden biri olabilir o yüzden gözünüzü bile kırpmayın.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)