The Sun’s surprising movement across the sky - Gordon Williamson

Güneşin gökyüzündeki şaşırtıcı hareketi - Gordon Williamson

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

Suppose you placed a camera at a fixed position,

Bir kamerayı sabit bir pozisyona yerleştirdiğinizi düşünün,

took a picture of the sky

tüm yıl boyunca her gün

at the same time everyday for an entire year

aynı saatte gökyüzünün fotoğrafını çektiniz

and overlayed all of the photos on top of each other.

ve bütün fotoğrafları üst üste koydunuz.

What would the sun look like in that combined image?

Ortaya çıkan görüntüde güneş neye benzerdi?

A stationary dot?

Hareketsiz bir nokta mı?

A circular path?

Döngüsel bir yol mu?

Neither.

Hiçbiri.

Oddly enough, it makes this figure eight pattern,

İşin garip yanı, Güneş'in gün sekizi olarak bilinen

known as the Sun's analemma,

sekiz figürlü biçimi ortaya çıkıyor,

but why?

ama neden?

The Earth's movement creates a few cycles.

Dünya'nın hareketi birkaç döngü yaratır.

First of all, it rotates on its axis about once every 24 hours,

Öncelikle, ortalama her 24 saatte bir, kendi ekseni etrafında döner,

producing sunrises and sunsets.

sabahı ve akşamı oluşturur.

At the same time, it's making a much slower cycle,

Aynı zamanda daha yavaş bir döngü ile

orbiting around the sun approximately every 365 days.

yaklaşık 365 gün boyunca güneşin etrafında döner.

But there's a twist.

Fakat bir terslik var.

Relative to the plane of its orbit,

Dünya, yörüngesinin düzlemine göre

the Earth doesn't spin with the North Pole pointing straight up.

yukarıyı gösteren Kuzey Kutbu ile dönmez.

Instead, its axis has a constant tilt of 23.4 degrees.

Bunun yerine, ekseninin 23,4 derecelik sabit bir eğimi vardır.

This is known as the Earth's axial tilt, or obliquity.

Bu, Dünya'nın eksen eğikliği veya eğimi olarak bilinir.

A 23-degree tilt may not seem important,

23 derecelik bir eğim önemli görünmeyebilir,

but it's the main reason that we experience different seasons.

fakat farklı mevsimler yaşamamızın nedeni budur.

Because the axis remains tilted in the same direction

Çünkü Dünya yıllık yörüngesini tamamlarken, eksen aynı yönde

while the Earth makes its annual orbit,

eğik olarak kalır ve her yıl,

there are long periods each year

gezegenin kuzey yarısının

when the northern half of the planet remains tilted toward the Sun

Güneş'e eğimli durduğu ve güney yarısının Güneş'e uzak kaldığı

while the southern half is tilted away

ya da tam tersinin olduğu, yani yaz ve kış

and vice versa,

olarak deneyimlediğimiz

what we experience as summer and winter.

şeyin olduğu uzun dönemler vardır.

During summer in a given hemisphere,

Bir yarım küredeki yaz mevsimi esnasında

the Sun appears higher in the sky, making the days longer and warmer.

Güneş gökyüzünden daha yüksekte durarak günleri uzatır ve ısıtır.

Once a year, the Sun's declination,

Güneş'in eğimi, yani ekvator ile

the angle between the equator

Güneş'in doğrudan tepede olduğu

and the position on the Earth where the Sun appears directly overhead

Dünya pozisyonu arasındaki açı yılda bir kez

reaches its maximum.

en yüksek seviyesine ulaşır.

This day is known as the summer solstice, the longest day of the year,

Bu gün, yaz gün-dönümü olarak bilinir; yılın en uzun günüdür

and the one day where the Sun appears highest in the sky.

ve Güneş'in gökyüzünde en uzun süre görüldüğü tek gündür.

So the Earth's axial tilt

Dünya'nın eksen eğimi kısmen

partially explains why the Sun changes positions in the sky

Güneş'in gökyüzünde neden pozisyon değiştirdiğini ve gün sekizi uzunluğunun,

and the analemma's length

yıl boyunca güneş eğiminin

represents the full 46.8 degrees of the sun's declination

tam 46,8 dereceyi nasıl yansıttığını

throughout the year.

açıklar.

But why is it a figure eight and not just a straight line?

Peki neden düz bir çizgi değil de sekiz figürü?

This is due to another feature of the Earth's revolution,

Bu da Dünya'nın dönüşünün diğer bir özelliğinden ötürüdür,

its orbital eccentricity.

yörüngesel dış-merkezliliğinden.

The Earth's orbit around the Sun is an ellipse,

Dünya'nın Güneş etrafında dönüşü, Güneş'e olan mesafesinin

with its distance to the Sun changing at various points.

çeşitli noktalarda değişmesiyle, bir elips şeklini oluşturmaktadır.

The corresponding change in gravitational force

Yerçekim kuvvetindeki uyumlu değişim,

causes the Earth to move fastest in January

Dünya'nın Ocak ayında, Güneş'e en yakın noktasına,

when it reaches its closest point to the Sun,

yani günberi'ye ulaştığında, en hızlı dönüşünü

the perihelion,

yapmasını sağlar

and the slowest in July when it reaches its farthest point,

ve Temmuz ayında, en uzak noktasına, yani günöte'ye ulaştığında ise

the aphelion.

en yavaşını.

The Earth's eccentricity means that solar noon,

Dünya'nın dış-merkezliliği, güneş vaktinin, yani

the time when the Sun is highest in the sky,

gökyüzünde Güneş'in en yüksekte durduğu zamanın,

doesn't always occur at the same point in the day.

gün içinde her zaman aynı noktada gerçekleşmediği anlamına gelir.

So a sundial may be as much as sixteen minutes ahead

Yani güneş saati, düzenli bir saatin on altı dakika önünden

or fourteen minutes behind a regular clock.

veya on dört dakika ardından gelebilir.

In fact, clock time and Sun time only match four times a year.

Aslında saatin zamanı ile Güneş'in zamanı, yılda yalnızca dört kez uyuşur.

The analemma's width represents the extent of this deviation.

Gün sekizinin eni, bu sapmanın boyutunu yansıtır.

So how did people know the correct time years ago?

Peki insanlar yıllar önce doğru zamanı nasıl biliyorlardı?

For most of human history,

İnsanlık tarihinin çoğunda,

going by the Sun's position was close enough.

Güneş'in pozisyonunu izlemek yeterliydi.

But during the modern era,

Fakat modern dönemde

the difference between sundials and mechanical clocks became important.

güneş zamanı ile mekanik saatler arasındaki fark önem kazandı.

The equation of time, introduced by Ptolemy

Batlamyus'un bulduğu ve daha sonra Johannes Kepler'in

and later refined based on the work of Johannes Kepler,

çalışmasına bağlı olarak düzenlenen zaman eşitliği,

converts between apparent solar time and the mean time we've all come to rely on.

görünür güneş zamanı ve hepimizin güvendiği ana zaman arasında değişiyor.

Globes even used to have the analemma printed on them

Hatta, insanların saat zamanı ve güneş zamanı arasındaki farkı

to allow people to determine the difference

yılın gününe göre belirleyebilmeleri için

between clock time and solar time based on the day of the year.

kürelerin üzerlerinde gün sekizleri basılıydı.

Just how the analemma appears depends upon where you are.

Gün sekizinin belirme şekli, nerede olduğunuza bağlıdır.

It will be tilted at an angle depending on your latitude

Enleminize göre bir açıda eğilecektir veya eğer güney

or inverted if you're in the southern hemisphere.

yarım küredeyseniz tersine dönecektir.

And if you're on another planet,

Eğer başka bir gezegendeyseniz

you might find something completely different.

tamamen farklı bir şey bulabilirsiniz.

Depending on that planet's orbital eccentricity and axial tilt,

O gezegenin yörüngesel dış merkezliliği ve eksen eğimine göre

the analemma might appear as a tear drop,

gün sekizi bir gözyaşı olarak,

oval,

oval veya düz bir çizgi olarak ortaya çıkabilir.

or even a straight line.