The Real Origin of the Franchise - Sir Harold Evans

(Music)

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Saliha Karatepeli

(Müzik)

Quick! What's common between

Hızlı! Et hamburger,

beef burgers, baseball training

basketbol alıştırması

and auto mufflers?

ve otomatik susturucular arasındaki ortak nokta nedir?

Tough question. Let's ask it another way.

Zor bir soru. Başka bir şekilde konuşalım.

What's the common factor between McDonald's,

McDonald's, D-Bat ve Meineke

D-Bat and Meineke?

arasındaki ortak nokta nedir?

You may know the answer if, along with a Big Mac,

Eğer Big Mac ile birlikte, Ray Kroc'un romantik parçasını

you've absorbed a fragment of the romantic story of Ray Kroc.

anlamışsanız cevabı biliyor olabilirsiniz.

He's the salesman that created what became

O, dünyanın en büyük fast-food zincirini

the world's biggest fast food chain.

yaratan bir satıcı.

He did it by making a deal

Bunu, McDonalds'daki birkaç adam ile

with a couple of men called the McDonalds.

anlaşma yaparak başardı.

Brothers they were, owners of a small restaurant chain,

Küçük bir restoran zincirinin sahibi iki kardeştiler,

anlaşma ise Ray'in, marka isimlerini ve yöntemlerini kullanmasıydı.

and the deal was, he could use their brand name and their methods.

Then he invited small entrepreneurs

Sonra McDonald's'ı açmak

to open McDonald's, that they'd run as operators,

ve kardeşlerin sahiplik mevkisi ile orayı yönetmeleri için

with an ownership state.

küçük girişimciliğe davet etti.

Very different than the business model where Mom and Pop stores

Tam sahiplik fakat benzer desteği olmayan

have full ownership, but no similar support.

Mom and Pop marketlerinden farklıydı.

All the examples

Başlangıçta sorduğum bütün sorular

in my opening question are a franchise operation.

bayilik operasyonudur.

Kroc is sometimes credited

Kroc bazen bayiciliği bulduğu için,

with inventing franchising,

Isaac Singer da dikiş makinesi için

and so is Isaac Singer, the sewing machine magnate.

övgü alır.

Not so. The real genesis of franchising

Öyle değil. Bayiciliğin başlangıcı

was not in stitches or beef,

dikişlerde veya ette değildi,

it was in beauty.

güzellikteydi.

Martha Matilda Harper

Martha Matilda Harper

was a Canadian-born maid.

Kanada doğumlu bir hizmetçiydi.

Yatakları düzeltir, evi temizler, alışverişi yapardı.

She made the beds, cleaned house, did the shopping.

In the employment of a doctor's family in Ontario,

Ontario'daki bir doktorun ailesinin çalışanı iken

she acquired a secret formula for shampoo,

gazetelerde hergün tanıtılan şampuanlardan

one more scientifically based

daha bilimsel bir şampuanın

than the quackeries advertized every day in the newspapers.

gizli bir formülünü buldu.

The kindly doctor also taught the maturing young woman

Nazik doktor da olgunlaşan genç kadına

the elements of physiology.

fizyolojinin unsurlarını öğretti.

Martha had a secret ambition

Martha'nın bu gizli formülü

to go along with the secret formula:

kabul etmek için gizli bir hırsı vardı:

a determination to run her own business.

kendi işini yürütmek için kararlılığı.

By 1888, serving as a maid in Rochester, New York,

1888'e kadar New York, Rochester'da hizmetçilik yaparak

she saved enough money --

yeterince para biriktirdi --

360 dollars -- to think of opening

Halka açık bir kuaför açmak için

a public hairdressing salon.

360 dolar yeterli bir para.

But before she could realize her dream,

Fakat hayalini fark etmeden önce,

two blows fell. She became sick,

iki şey oldu.

Hastalandı ve yorgunluktan bitkin düştü.

and collapsed from exhaustion.

Mrs. Helen Smith, a healing practitioner

Hıristiyan Bilimi inancının

iyileştirici bir uygulayıcısı olan Helen Smith, baş ucuna çağrıldı.

of the Christian Science faith, was summoned to her bedside.

The two women prayed, and Martha recovered.

İki kadın dua etti ve Martha iyileşti.

No sooner was she better then she was told,

Kısa süre sonra, söylendiğinden daha iyi oldu,

"Oh no, you can't rent the place you've eyed."

''Göz koyduğun yeri kiralayamazsın.''

You see, her venture was to be the first public hairdressing salon.

Görüyorsunuz ki ilk girişimi kuaför salonu olacaktı.

A woman in business was shocking enough then.

İş dünyasında bir kadın yeterince şaşırtıcıydı.

Only 17 percent of the workforce in 1890 was female,

1890'da işgücünün sadece yüzde on yedisini kadınlar oluşturuyordu,

but a woman carrying out hairdressing

fakat halka açık bir yerde kuaförlük

and skincare in a public place?

ve vücut bakımı yapan bir kadın mı?

Why, it was sure to invite a scandal.

Skandala sebep olacağı kesindi.

Martha biriltirdiği paranın bir kısmını avukata verdi ve davayı kazandı.

Martha spent some of her savings on a lawyer, and won her case.

She proudly displayed on the door

Ayaklarına kadar uzanan saçlarıyla sağlıklı durduğu,

of her new her salon a photograph

çıplak ayakları ile Rapunzel gibi çekilmiş

of the barely five-foot Martha as Rapunzel,

fotoğrafını yeni kuaför salonunun

with hair down to her feet, but glowing with good health.

önünde gururla gösterdi.

Her sickness, too, had proved a boon.

Hastalığı da yararlı olduğunu kanıtlamıştı.

Her ambition was now propelled

Hırsı, Christian Science değerleri

tarafından devam ettirildi.

by Christian Science values.

The Harper Method, as she came to call her services,

Harper Methodu, hizmetle birlikte,

was as much about servicing the soul

saç kesmekle birlikte,

as it was about cutting hair.

ruha hizmet etmekle de alakalıydı.

In the therapeutic serenity of her salon,

Salonunun terapötik dinginliğinde

she taught that every person could glow

her insanın,"temizlik, beslenme, egzersiz

with the kind of beauty she had,

ve nefes alma yasaları"na

if spiritually whole and physically obedient to what she called

manevi olarak tam ve fiziksel olarak itaat ederse,

"the laws of cleanliness, nourishment,

sahip olduğu güzellikle

exercise and breathing."

parıldayabileceğini öğretti.

She was very practical about it.

Bu konuda çok pratikti.

She even designed the first reclining shampoo chair,

Hatta, yatırılabilen baş yıkama koltuğunu tasarladı,

though she neglected to patent the invention.

fakat patentini almayı reddetti.

Martha's salon was a huge success.

Martha'nın salonu çok büyük bir başarıydı.

Celebrities came from out of town

Ünlüler, Harper Methodunu deneyimlemek

to experience the Harper Method.

için kasaba dışından geliyorlardı.

They enjoyed the service so much

Hizmetlerden o kadar memun kaldılar ki

that they urged her to set up a salon in their cities.

kendi şehirlerinde de salon açmasını istediler.

And this is where Martha's ethical sense

İşte tam burada Martha'nın etnik duygusu

inspired her crowning innovation.

buluşunu taçlandırması için ilham verdi.

Instead of commissioning agents, as other innovators had done,

1891'den itibaren, diğer yenilikçilerin yaptığı gibi,

from 1891, she installed

komisyoncuların yerine,

working-class women just like herself

tıpkı kendi felsefesine ve ürünlerine adanmış olan,

in salons exactly like hers,

tıpkı kendisininki gibi

dedicated to her philosophy and her products.

salonlarda çalışan kadınları işe aldı.

But these new employees

Fakat bu çalışanlar

were not provided a salary by Martha.

Martha'dan maaş almıyorlardı.

The women in what became a satellite network of 500 salons

Amerika, sonra Avrupa ve Merkez Amerika'da

in America, and then Europe and Central America

ve Asya'da 500'den fazla salon ağına

and Asia, actually owned the Harper's Salons.

sahip olan kadın, Harper'ın Salonunun da sahibiydi.

What was good enough in the nineteenth century

Susan B. Anthony gibi kadın hakları savunu kampanyacısı için

for suffragette campaigners like Susan B. Anthony

on dokuzuncu yüzyıl için yeterince iyiydi

and was good enough in the twentieth century

ve Woodrow Wilson, Calvin ve Grace Coolidge

for Woodrow Wilson, Calvin and Grace Coolidge, Jacqueline Kennedy,

Jacqueline Kennedy, Helen Heyes ve Ladybird Johnson

Helen Hayes and Ladybird Johnson

ve dünyanın geri kalanı için

must be good enough for the rest of the world.

yirminci yüzyılda yeterince iyiydi.

Today, only the Harper Method Founder's Shop

Bugün, Harper Methodunun Kurucusu'nun

remains in Rochester, New York, but Martha's legacy is manifold.

New York, Rochester'daki salonu açık ama mirası çoğaltıldı.

Her health and beauty treatments have been copied,

Sağlık ve güzellik tedavileri kopyalandı

and her business model is dominant.

ve iş modeli baskın kaldı.

In fact, half of retail sales in America

Aslında, Amerika'daki perakende satışlarının yarısı

are through Martha Harper's franchising idea.

Martha Harper'ın bayicilik fikri üzerinden yapılmaktadır.

So the next time you enjoy a McDonald's hamburger

Bir dahaki sefere McDonald's hamburgerinin tadını çıkarırken

or a good night's rest at a Days Inn,

veya Days Inn'de sakin bir gece geçirirken

think of Martha.

Martha'yı düşünün.

Because these franchises might not be the same

Çünkü bu bayilikler, yüzyıl önce o yapmamış olsaydı,

without her inventing the model, over a century ago.

aynı olmayabilirdi.