Ethical dilemma: Should we get rid of mosquitoes? - Talya Hackett

Çeviri: esra kurul Gözden geçirme: Ilayda Gokgoz

Because of the pathogens they carry,

Taşıdıkları patojen sebebiyle

mosquitoes are responsible for more human deaths every year than any other animal,

sivri sinekler, her yıl insanlar da dahil diğer tüm hayvanlardan daha fazla

including other humans.

insan ölümünden sorumludur.

But very few of the 3,500 mosquito species

Ancak 3 bin 500 sivri sinek türünün çok azı

actually transmit deadly diseases to humans.

aslında insanlara ölümcül hastalıklar bulaştırabilir.

So what if we could get rid of the most lethal mosquitoes?

Peki ya en ölümcül sivrisineklerden kurtulabilirsek ne olur?

Over the last two decades,

Son yirmi yılda,

scientists have begun conducting experiments using engineered technologies

bilim insanları, teorik olarak tam da bunu yapabilen “gen sürücüleri” denilen

called “gene drives” that could theoretically do just that.

tasarlanmış teknolojileri kullanarak deney yapmaya başladılar.

So, should we?

Öyleyse yapmalı mıyız?

To begin grappling with this question,

İlk olarak bu soruyla uğraşmaya başlamak için

we have to get a sense of how the technology works.

teknolojinin nasıl çalıştığını

anlamak zorundayız.

In the usual process of inheritance,

Olağan miras sürecinde,

the genomes of each parent recombine randomly.

her bir ebeveynin genomları rastgele yeniden birleşir.

So their offspring end up with the DNA that’s a rough 50/50 mix

Böylece yavruları, ebeveynlerinden yaklaşık 50/50 oranında

from their parents.

karışım bir DNA’yı alır.

But gene drives thwart this process and ensure they're passed on.

Fakat gen sürücüsü bu süreci engeller ve aktarıldıklarından emin olur.

Gene drives are found in nature but,

Gen sürücüleri doğada bulunur fakat

using new gene-editing technology,

yeni gen düzenleme teknolojisini kullanarak,

scientists have also begun engineering them in contained labs.

bilim insanları ayrıca bunları kapalı laboratuvarda tasarlamaya başladılar.

For example, in a 2018 study,

Örneğin, 2018 yılında yapılan bir çalışmada

researchers injected a gene drive into mosquito eggs

araştırmacılar, sivrisinek yumurtalarına, değiştirilmiş genin iki kopyasına

that made females sterile when they had two copies of the modified gene.

sahip olduklarında dişileri kısır yapan gen sürücüsü enjekte ettiler.

Such a modification would usually disappear quickly.

Böyle bir değişiklik kolayca ortadan kaybolabilir.

But it spread.

Ama yayıldı.

The modified mosquitoes passed the gene drive onto some of their offspring.

Değiştirilen sivrisinekler, gen sürücüsünü bazı yavrularına aktardı.

The gene drive, which they inherited on one chromosome,

Bir kromozomdan kalıtsal olarak aldıkları gen sürücüsü,

copied itself onto the other chromosome in the offspring’s sperm and egg cells,

yavrunun sperm ve yumurta hücrelerinde

kendini diğer kromozoma kopyalayarak,

ensuring it was passed on to their offspring,

hangi kromozomu aldıklarına bakılmaksızın

regardless of which chromosome they received.

yavrularına aktarılmasını sağlar.

This process repeated as all males that carried the gene

Bu süreç gen taşıyan bütün erkeklerde tekrarlandı

and all females that had one copy of it, continued reproducing,

ve bunun bir kopyasına sahip olan bütün dişiler üretime devam ederek

spreading the gene drive.

gen sürücüsünü yaydı.

As they did, they produced more females that had two copies of the gene—

Yaydıkları gibi, iki gen kopyasına sahip olan daha çok dişi ürettiler

and would therefore sterile.

ve bu nedenle daha çok steril olacaktır.

With a near 100% inheritance rate, the gene spread through the population

Yüzde yüze yakın kalıtım oranıyla gen nüfusa yayıldı

and within 12 generations almost all females were sterile,

ve 12 neslin içinde bütün dişiler sterildi

and the populations crashed.

ve bütün nüfuslar parçalandı.

In 2020, the same team achieved a similar result

2020′de aynı takım, nüfusu sadece erkeklerden oluşan

with a gene drive that made populations male-only.

bir gen sürücüsüyle benzer bir sonuca ulaştı.

Gene drives have proven powerful in the lab.

Gen sürücülerinin laboratuvarda

güçlü olduğu kanıtlanmıştır.

So, implementing them in the wild is a big decision—

Bu yüzden, gen sürücülerini vahşi doğada uygulamak büyük bir karar.

one that’s being considered because of how the fight

sivrisinek kaynaklı hastalıklarla mücadelenin

against mosquito-borne diseases is going.

nasıl gidişatı olduğunun bir tanesi.

Existing mosquito control measures, like insecticide-treated bed nets,

Böcek ilaçlı cibinlik gibi, var olan sivrisinek kontrol önlemleri

helped reduce the number of deaths from malaria,

2000 ve 2019 yılları arasında sivrisinek kaynaklı en ölümcül

the deadliest mosquito-borne disease, between 2000 and 2019.

hastalık olan sıtma kaynaklı ölümlerin sayısını azaltmaya yardımcı oldu.

But fatalities have begun rising again.

Ancak ölümler tekrardan artmaya başladı.

Many mosquitoes have developed insecticide resistance—

Birçok böcek, böcek ilaçlarına karşı direnç geliştirdi

and insecticides kill more than just mosquitoes.

ve böcek ilaçları sivrisineklerden daha fazlasını öldürür.

In addition to the first-ever malaria vaccine,

Ekim 2021′de onaylanan

approved in October of 2021,

ilk sıtma aşısına ek olarak,

many see promise in gene drives.

birçoğu gen sürücülerinden umutlu.

Experts are researching what it would look like to specifically target

Uzmanlar, bugünkü teknolojiyle en ölümcül sivrisinek nüfuslarını

the deadliest mosquito populations with this technology.

özellikle hedef almanın nasıl görüneceğini araştırıyor.

Like Anopheles gambiae, for instance:

Anopheles gambiae gibi, örneğin:

the species overwhelmingly responsible for spreading malaria in Equatorial Africa,

sivrisinek ölümlerin büyük çoğunlukla yaşandığı yer olan

which experiences the vast majority of mosquito-related fatalities.

Ekvator Afrika’da sıtma yayılmasından büyük ölçüde sorumlu olan tür.

The idea is that, when a gene-drive-affected population

Fikir şu ki, Anopheles gambiae’nin

of Anopheles gambiae drops low enough,

gen sürücüsünden etkilenen popülasyonu

it would break the malaria transmission cycle.

yeterince düştüğünde, sıtma bulaşma döngüsünü kıracaktı.

But before gene drive mosquitoes are actually released into the wild,

Fakat gen sürücü sivrisinekler aslında vahşi doğaya salınmadan önce,

some big questions need answers.

bazı büyük soruların cevaba ihtiyacı vardı.

Like, could gene drives cross into and cause the collapse of non-target species?

Mesela, gen sürücüleri hedef olmayan türlerin

içine girip onların yok olmasına neden olabilir mi?

It doesn’t seem that many mosquito species interbreed,

Görünüşe göre pek çok sivrisinek türü melezleşmiyor,

making this unlikely,

bu da bunu pek olası kılmıyor

but scientists are conducting research to be certain.

fakat bilim insanları emin olmak için araştırma yapıyorlar.

And how might a mosquito population’s collapse affect ecosystems?

Ve bir sivrisinek popülasyonunun çöküşü ekosistemleri nasıl etkileyebilir?

One team is examining the feces and stomach contents

Bir ekip, Anopheles gambiae’nin yerel besin ağlarındaki rolünü ölçmek için

of insectivores in Ghana to gauge the role of Anopheles gambiae in local food webs.

Gana’daki böcekçillerin dışkılarını ve mide içeriklerini inceliyor.

And researchers are investigating

Araştırmacılar popülasyonları

whether suppressing populations could make other insects more vulnerable

bastırmanın diğer böcekleri daha savunmasız hale getirip getirmeyeceği

or leave a niche open that a harmful species could occupy.

ya da zararlı türlerin işgal edebileceği bir niş

bırakıp bırakmayacaklarını araştırıyorlar.

Scientists are also exploring alternatives to population collapse,

Bilim insanları, ayrıca sivri sinekleri parazitine

like gene drives that instead make mosquitoes resistant

dirençli hale getiren gen sürücüleri popülasyon çöküşü

to the malaria parasite.

alternatif yollar arıyorlar.

And others are developing countermeasures to reverse

Diğerleri gerekirse gen sürücülerinin etkilerini tersine

the effects of gene drives if needed.

çevirmek için karşı önlemler geliştiriyorlar.

Meanwhile, some people have called for gene drive research to halt

Bu sırada, bazı insanlar olası sonuçlardan endişe duyarak,

out of concern for the possible consequences.

gen sürücüsü araştırmasının durdurulma çağrısında bulundu.

This raises another question: who should decide whether to release gene drives?

Bu ortaya başka bir soru çıkartıyor: Gen sürücüsünü yaymaya kim karar vermeli?

It’s essential that communities, scientists, regulators,

en çok sivrisinek kaynaklı hastalıklardan etkilenen ülkelerdeki

and governments of the countries most affected by mosquito-borne diseases

toplulukların bilim insanlarının, regülatörlerin ve hükümetlerin araştırma

be highly involved in the research and decision-making processes.

Conversations are currently underway at all levels

Bu yeni araştırma alanını ve taşıdığı etik soruları

to establish a system to manage this new area of research—

yönetecek bir sistem kurmak için --

and the ethical questions it carries.

konuşmalar şu anda her seviyede sürüyor.