Oxygen’s surprisingly complex journey through your body - Enda Butler

Oksijenin vücudumuzdaki şaşırtıcı ve karışık yolculuğu - Enda Butler

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

You breathe in about 17,000 times per day.

Günde ortalama 17000 kez nefes alıyorsunuz.

It's a process you rarely think about,

Bunu nadiren düşünürüz,

but behind the scenes, a huge coordinated effort is playing out.

fakat perde arkasında oldukça eş güdümlü bir düzen rol alıyor.

Your vital organs,

Yaşamsal organlarınız,

the gut,

mideniz,

brain,

beyniniz,

bones,

kemikleriniz,

lungs,

blood,

ciğerleriniz,

kanınız

and heart

ve kalbiniz,

work together to sustain your life

vücudunuzdaki dokulara oksijen ileterek

by delivering oxygen to tissues throughout your body.

yaşamınızı devam ettirmenizi sağlıyorlar.

Most of our cells need oxygen

Çoğu hücremize oksijen gerekli,

because it's one of the key ingredients of aerobic respiration.

çünkü oksijen, aerobik solunumun ana içeriklerinden birisi.

That's the process that produces a molecule called ATP,

Hücrelerimizin birçok muhteşem işlevi güçlendirmek için kullandığı

which our cells use to power their many incredible functions.

ATP adlı bir molekülü üreten süreç de budur.

But getting oxygen throughout our bodies is a surprisingly difficult task.

Fakat vücudumuza tamamına oksijeni almak, oldukça zor bir görevdir.

Gas enters cells by diffusing in from their surroundings.

Gaz, etrafından yayılarak, hücrelere girer.

And that only happens efficiently over tiny distances.

Ve bu yalnızca kısa mesafelerde etkili biçimde gerçekleşir.

So for oxygen to reach the cells within our bodies,

Yani oksijenin vücudumuzdaki hücrelere ulaşması için,

it needs a transportation network.

bir ulaşım ağı gereklidir.

This is where our 20 trillion red blood cells come in.

20 trilyon kırmızı kan hücremiz bu noktada devreye girer.

Each one contains about 270 million oxygen-binding molecules of hemoglobin,

Herbiri kana kırmızı rengi veren oksijen bağlayıcı hemoglobinden

which is what gives blood its scarlet hue.

ortalama 270 milyon adet içerir.

To make these cells, the body uses raw materials

Bu hücreleri üretmek için vücut, yediğimiz yemeklerde

that become available from the food we eat.

bulunan ham maddeleri kullanır.

So in some ways, you could say that oxygen's journey through the body

Yani bir bakıma, oksijenin vücuttaki yolculuğunun aslında

really begins in the gut.

midede başladığını söyleyebiliriz.

Here, in an amazing display of mechanical and chemical digestion,

Burada, muhteşem bir mekanik ve kimyasal sindirim görüntüsünde,

food gets broken down into its smallest elements,

yiyecek en küçük elementlerine ayrılır,

like iron, the building block of hemoglobin.

tıpkı hemoglobin bloku oluşturan demir gibi.

Iron is carried through the cardiovascular system

Demir, vücudun kan yenileyici dokusuna,

to the body's hematopoietic tissue.

kardiyovasküler sisteme taşınır.

This tissue is the birthplace of red blood cells,

Doku, kırmızı kan hücrelerinin doğum yeridir ve

and it can be found enclosed within our bone marrow cavities.

kemik iliği boşluklarımız tarafından çevrelenmiş şekilde bulunur.

The kidneys regulate our levels of red blood cells

Ciğerler, iliğin üretimi arttırmasını sağlayan bir

through the release of erythropoietin,

hormon olan eritropoetinin salınması aracılığıyla

a hormone which causes marrow to increase production.

kırmızı kan hücrelerimizin seviyelerini düzenler.

Our bodies churn out roughly 2.5 million red blood cells per second,

Vücutlarımız saniyede yaklaşık 2,5 milyon kırmızı kan hücresi üretir,

a number equivalent to the entire population of Paris,

bu sayı Paris'in nüfusuna eşittir

so that oxygen that makes it to the lungs will have ample transportation.

ve bu şekilde ciğerlere ulaşan oksijen, yeterli ulaşıma sahip olacaktır.

But before oxygen can even reach the lungs,

Fakat oksijen ciğerlere ulaşmadan önce

the brain needs to get involved.

beynin de dâhil olması gerekir.

The brainstem initiates breathing

Beyin sapı, diyafram kaslarından

by sending a message through your nervous system,

kaburgalara kadar, sinir sisteminize bir mesaj

all the way to muscles of the diaphragm and ribs.

göndererek, nefes almayı başlatır.

This causes them to contract,

Böylece anlaşırlar,

thus increasing the space inside the rib cage,

kaburga kafesi içerisindeki alanı genişletirler ve bu da

which allows the lungs to expand.

ciğerlerin genişlemesini sağlar.

That expansion drops your lungs internal air pressure,

Bu genişleme, ciğerlerinizin iç hava basıncını düşürerek

making air rush in.

havayı içeriye alır.

It's tempting to think of our lungs as two big balloons,

Ciğerlerimizi iki büyük balon gibi düşünebiliriz,

but they're actually a lot more complicated than that.

fakat aslında durum bundan daha karışık.

Here's why.

İşte nedeni.

The red blood cells in the vessels within your lungs

Ciğerlerinizdeki damarlarda bulunan

can only pick up oxygen molecules that are very close to them.

kırmızı kan hücreleri yalnızca kendilerine yakın olan oksijen moleküllerini alabilir.

If our lungs were shaped like balloons,

Eğer ciğerlerimiz balon şeklinde olsaydı,

air that was not in direct contact with the balloon's inner surface

balonun iç yüzeyiyle doğrudan temas kurmayan hava

couldn't diffuse through.

doğruca yayılamazdı.

Luckily, our lungs' architecture ensures that very little oxygen is wasted.

Neyse ki ciğerlerimizin mimarisi, çok az oksijenin boşa gitmesini sağlar.

Their interior is divided into hundreds of millions

İçerisi, temas alanını ortalama 100 metrekareye kadar

of miniature balloon-like projections called alveoli

büyüten, alveol adı verilen yüz milyonlarca minyatür

that dramatically increase the contact area

balona benzeyen çıkıntılara

to somewhere around 100 square meters.

ayrılmaktadır.

The alveolar walls are made of extremely thin flat cells

Alveol duvarları, kılcal damarlarla kuşatılmış olan aşırı ince

that are surrounded by capillaries.

hücrelerden oluşur.

Together, the alveolar wall and capillaries make a two-cell thick membrane

Alveol duvarı ve kılcal damarlar birlikte, kan ve oksijeni yayılmaya

that brings blood and oxygen close enough for diffusion.

yetecek kadar yakına getiren iki hücreli kalın bir zar oluştururlar.

These oxygen-enriched cells are then carried from the lungs

Daha sonra bu oksijenle zenginleştirilmiş hücreler, ciğerlerden

through the cardiovascular network,

vücuttaki her hücreye ulaşan büyük bir

a massive collection of blood vessels that reaches every cell in the body.

kan damarı topluluğu olan kardiyovasküler ağa taşınır.

If we laid this system out end to end in a straight line,

Bu sistemi uçtan uca düz bir çizgiye oturtacak olsak,

the vessels would wrap around the Earth several times.

damarlar dünyanın etrafını birkaç kez sarabilirdi.

Propelling red blood cells through this extensive network

Kırmızı kan hücrelerini bu geniş ağda yürütmek için,

requires a pretty powerful pump,

oldukça güçlü bir pompa gereklidir

and that's where your heart comes in.

ve kalbiniz de burada devreye girer.

The human heart pumps an average of about 100,000 times per day,

İnsan kalbi günde ortalama 100000 kez kan pompalar ve

and it's the powerhouse that ultimately gets oxygen where it needs to go,

vücudun takım eforunu tamamlayarak, oksijeni gitmesi

completing the body's team effort.

gereken yere götüren şey, bu santraldir.

Just think - this entire complex system is built around the delivery

Düşünün - tüm bu sistem, küçük oksijen moleküllerinin

of tiny molecules of oxygen.

dağılımı etrafında oluşturulmuştur.

If just one part malfunctioned, so would we.

Tek bir kısım bozulursa, biz de bozuluruz.

Breathe in.

Nefes alın.

Your gut, brain, bones, lungs, blood, and heart

Mideniz, beyniniz, kemikleriniz, ciğerleriniz, kanınız ve kalbiniz

are continuing their incredible act of coordination that keeps you alive.

sizi canlı tutan muhteşem uyumluluk eylemine devam ediyorlar.

Breathe out.

Nefes verin.