Oxygen’s surprisingly complex journey through your body - Enda Butler

Hành trình phức tạp một cách khó tin của oxi trong cơ thể người - Enda Butler

Translator: Linh Lê Reviewer: Uyên Võ

You breathe in about 17,000 times per day.

Bạn hít vào khoảng 17,000 lần 1 ngày.

It's a process you rarely think about,

Đó là một quá trình bạn hiếm khi nghĩ tới,

but behind the scenes, a huge coordinated effort is playing out.

nhưng thật ra, bạn đang phải bỏ ra nỗ lực phối hợp rất lớn.

Your vital organs,

Các cơ quan nội tạng quan trọng,

the gut,

ruột,

brain,

não,

bones,

xương,

lungs,

blood,

phổi,

máu,

and heart

và trái tim

work together to sustain your life

cùng làm việc để duy trì sự sống cho bạn

by delivering oxygen to tissues throughout your body.

bằng cách đưa oxi tới các mô trong cơ thể bạn.

Most of our cells need oxygen

Hầu hết các tế bào đều cần oxi

because it's one of the key ingredients of aerobic respiration.

bởi đó là một trong những thành phần chính của quá trình hô hấp,

That's the process that produces a molecule called ATP,

Đó là quá trình tạo ra một phân tử gọi là ATP,

which our cells use to power their many incredible functions.

mà các tế bào dùng để khởi động các chức năng phi thường.

But getting oxygen throughout our bodies is a surprisingly difficult task.

Nhưng đưa oxi đi khắp cơ thể là nhiệm vụ khó không tưởng.

Gas enters cells by diffusing in from their surroundings.

Không khí đi vào tế bào bằng cách khuếch tán ra từ các vùng lân cận.

And that only happens efficiently over tiny distances.

Và điều đó chỉ diễn ra hiệu quả ở những khoảng cách nhỏ hẹp.

So for oxygen to reach the cells within our bodies,

Nên để oxi đến được với các tế bào trong cơ thể,

it needs a transportation network.

cần có một mạng lưới vận chuyển.

This is where our 20 trillion red blood cells come in.

Đây là nhiệm vụ của 20 nghìn tỷ tế bào hồng cầu

Each one contains about 270 million oxygen-binding molecules of hemoglobin,

Mỗi tế bào chứa 270 triệu phân tử gắn oxi của tế bào hồng cầu,

which is what gives blood its scarlet hue.

tạo cho máu có màu đỏ tươi.

To make these cells, the body uses raw materials

Để tạo ra những tế bào này, cơ thể sử dụng các nguyên liệu sống

that become available from the food we eat.

có được từ những thực phẩm ta ăn.

So in some ways, you could say that oxygen's journey through the body

Vậy nên bằng cách nào đó, bạn có thể nói rằng hành trình của oxi đi khắp cơ thể

really begins in the gut.

thực ra bắt đầu ở ruột.

Here, in an amazing display of mechanical and chemical digestion,

Tại đây, tiêu hóa cơ học và hóa học diễn ra một cách kì diệu

food gets broken down into its smallest elements,

thức ăn được nghiền ra thành những thành tố nhỏ nhất,

like iron, the building block of hemoglobin.

như là sắt, những khối căn bản của hồng cầu.

Iron is carried through the cardiovascular system

Sắt di chuyển trong hệ tuần hòan

to the body's hematopoietic tissue.

tới các mô tạo huyết của cơ thể.

This tissue is the birthplace of red blood cells,

Mô này là nơi tạo ra hồng cầu

and it can be found enclosed within our bone marrow cavities.

và có thể tìm thấy trong hốc tủy xương của chúng ta.

The kidneys regulate our levels of red blood cells

Thận điều tiết mức độ nhiều ít của các tế bào máu

through the release of erythropoietin,

qua việc giải phóng erythropotietin,

a hormone which causes marrow to increase production.

một hooc-môn kích thích tủy xương phát triển

Our bodies churn out roughly 2.5 million red blood cells per second,

Cơ thể chúng ta xáo trộn 2.5 triệu tế bào máu mỗi giây,

a number equivalent to the entire population of Paris,

con số này bằng với tổng số dân Paris,

so that oxygen that makes it to the lungs will have ample transportation.

để oxi chuyển đến phổi có nhiều thời gian vận chuyển

But before oxygen can even reach the lungs,

Nhưng trước khi oxi có thể đến được phổi,

the brain needs to get involved.

não cũng cần can thiệp vào.

The brainstem initiates breathing

Não bắt đầu hô hấp

by sending a message through your nervous system,

bằng cách gửi đi thông điệp qua hệ thống dây thần kinh,

all the way to muscles of the diaphragm and ribs.

tới cơ hoành và cơ liên sườn.

This causes them to contract,

Việc này làm chúng co lại,

thus increasing the space inside the rib cage,

vì thế làm tăng khoảng trống bên trong lồng ngực,

which allows the lungs to expand.

khiến cho phổi nở ra.

That expansion drops your lungs internal air pressure,

Khoảng trống đó làm phổi bạn mang áp lực âm

making air rush in.

hút không khí từ ngoài vào.

It's tempting to think of our lungs as two big balloons,

Tưởng tượng phổi bạn là hai quả bong bóng lớn,

but they're actually a lot more complicated than that.

nhưng chúng thực sự phức tạp hơn thế nhiều

Here's why.

Đây là lý do tại sao.

The red blood cells in the vessels within your lungs

Các tế bào máu trong mạch máu ở phổi bạn

can only pick up oxygen molecules that are very close to them.

chỉ có thể nhận những phân tử oxi rất gần chúng.

If our lungs were shaped like balloons,

Nếu phổi chúng ta có hình dạng như bóng bay,

air that was not in direct contact with the balloon's inner surface

không khí không tiếp xúc trực tiếp với bề mặt bên trong của quả bóng

couldn't diffuse through.

không thể khuếch tán qua được.

Luckily, our lungs' architecture ensures that very little oxygen is wasted.

May mắn thay, kết cấu phổi của chúng ta đảm bảo oxi bị lãng phí là rất ít.

Their interior is divided into hundreds of millions

Phần bên trong phổi được chia ra thành hàng trăm triệu

of miniature balloon-like projections called alveoli

các khối hình như bóng bay thu nhỏ gọi là các phế nang

that dramatically increase the contact area

có thể ngay lập tức làm tăng bề mặt tiếp xúc

to somewhere around 100 square meters.

tới khoảng 100 mét vuông.

The alveolar walls are made of extremely thin flat cells

Các bức tường phế nang được cấu thành từ những tế bào cực kì mảnh

that are surrounded by capillaries.

được bao quanh bởi các mao mạch.

Together, the alveolar wall and capillaries make a two-cell thick membrane

Tường phế nang và mao mạch sẽ cùng nhau tạo ra hai màng tế bào dày

that brings blood and oxygen close enough for diffusion.

đưa máu và oxi vào đủ gần để khuếch tán.

These oxygen-enriched cells are then carried from the lungs

Những tế bào giàu oxi này sau đó sẽ được đưa từ phổi

through the cardiovascular network,

qua hệ tuần hoàn

a massive collection of blood vessels that reaches every cell in the body.

một tập hợp các mao mạch có khả năng chạm tới tất cả tế bào trong cơ thể.

If we laid this system out end to end in a straight line,

Nếu chúng ta trải thẳng hệ thống này ra từ đầu tới cuối,

the vessels would wrap around the Earth several times.

các mạch máu sẽ cuốn vòng quanh trái đất được vài vòng.

Propelling red blood cells through this extensive network

Đẩy hồng cầu qua mạng lưới rộng lớn này

requires a pretty powerful pump,

cần một lực đẩy khá mạnh,

and that's where your heart comes in.

và đó là lúc trái tim bạn làm việc.

The human heart pumps an average of about 100,000 times per day,

Trái tim con người đập trung bình khoảng 100,000 lần 1 ngày,

and it's the powerhouse that ultimately gets oxygen where it needs to go,

và đó chính là nhà máy điện mà cuối cùng sẽ đẩy oxi đến nơi nó cần đến,

completing the body's team effort.

hoàn thiện nỗ lực của cả hệ thống trong cơ thể

Just think - this entire complex system is built around the delivery

Hãy nghĩ xem - cả hệ thống phức tạp này được xây dựng quanh sự vận chuyển

of tiny molecules of oxygen.

những phân tử oxi nhỏ xíu.

If just one part malfunctioned, so would we.

Nếu có một chức năng bị lỗi, cả cơ thể chúng ta sẽ bị lỗi.

Breathe in.

Hít vào

Your gut, brain, bones, lungs, blood, and heart

Ruột, não, xương, phổi, máu và trái tim bạn

are continuing their incredible act of coordination that keeps you alive.

đang tiếp tục những phối hợp kì diệu cho sự sống của bạn

Breathe out.

Thở ra.