Oxygen’s surprisingly complex journey through your body - Enda Butler

Tłumaczenie: Julia Szczepańska Korekta: Rysia Wand

You breathe in about 17,000 times per day.

Robisz około 17 000 wdechów dziennie.

It's a process you rarely think about,

To proces, o którym rzadko się myśli,

but behind the scenes, a huge coordinated effort is playing out.

a za którego kulisami ma miejsce ogromny, skoordynowany wysiłek.

Your vital organs,

Kluczowe narządy,

the gut,

jelita,

brain,

mózg,

bones,

kości,

lungs,

blood,

płuca,

krew

and heart

oraz serce

work together to sustain your life

wspólną pracą podtrzymują życie,

by delivering oxygen to tissues throughout your body.

przez dostarczanie tlenu do tkanek w całym ciele.

Most of our cells need oxygen

Większość komórek potrzebuje tlenu,

because it's one of the key ingredients of aerobic respiration.

bo to jeden z głównych składników oddychania komórkowego.

That's the process that produces a molecule called ATP,

To proces, w wyniku którego tworzy się związek nazywany ATP,

which our cells use to power their many incredible functions.

używany przez komórki do zasilania wielu niesamowitych funkcji.

But getting oxygen throughout our bodies is a surprisingly difficult task.

Ale zdobywanie tlenu przez ciało to zaskakująco trudne zadanie.

Gas enters cells by diffusing in from their surroundings.

Gaz dostaje się do komórek przez dyfuzję z otoczenia,

And that only happens efficiently over tiny distances.

a to uda tylko wtedy, gdy odległość jest bardzo mała.

So for oxygen to reach the cells within our bodies,

Żeby dotrzeć do komórek,

it needs a transportation network.

tlen potrzebuje systemu transportującego.

This is where our 20 trillion red blood cells come in.

Tu do akcji wkracza 20 bilionów czerwonych krwinek.

Each one contains about 270 million oxygen-binding molecules of hemoglobin,

Każda zawiera około 270 milionów cząsteczek wiążącej tlen hemoglobiny,

which is what gives blood its scarlet hue.

która nadaje krwi jej czerwony kolor.

To make these cells, the body uses raw materials

Do wytworzenia tych komórek ciało używa surowych materiałów,

that become available from the food we eat.

pobieranych ze spożywanego pokarmu.

So in some ways, you could say that oxygen's journey through the body

Można powiedzieć, że podróż tlenu przez ciało

really begins in the gut.

zaczyna się w jelitach.

Here, in an amazing display of mechanical and chemical digestion,

To tutaj, podczas niesamowitego procesu chemicznego i mechanicznego trawienia,

food gets broken down into its smallest elements,

jedzenie zostaje rozbite na mniejsze elementy,

like iron, the building block of hemoglobin.

takie jak żelazo, główny składnik hemoglobiny.

Iron is carried through the cardiovascular system

Żelazo jest niesione przez system sercowo-naczyniowy

to the body's hematopoietic tissue.

do tkanki krwiotwórczej.

This tissue is the birthplace of red blood cells,

Ta tkanka jest miejscem narodzin czerwonych krwinek.

and it can be found enclosed within our bone marrow cavities.

Można ją znaleźć w szpiku kostnym.

The kidneys regulate our levels of red blood cells

Nerki regulują poziom czerwonych krwinek

through the release of erythropoietin,

przez uwalnianie erytropoetyny,

a hormone which causes marrow to increase production.

hormonu, który sprawia, że szpik kostny zwiększa produkcję krwinek.

Our bodies churn out roughly 2.5 million red blood cells per second,

Ciało tworzy około 2,5 miliona czerwonych krwinek na sekundę;

a number equivalent to the entire population of Paris,

to liczba równa całej populacji Paryża.

so that oxygen that makes it to the lungs will have ample transportation.

Dzięki temu tlen docierający do płuc będzie miał dużo przewoźników.

But before oxygen can even reach the lungs,

Ale zanim tlen dotrze do płuc,

the brain needs to get involved.

trzeba zaangażować mózg.

The brainstem initiates breathing

Pień mózgu inicjuje proces oddychania,

by sending a message through your nervous system,

wysyłając informację przez system nerwowy,

all the way to muscles of the diaphragm and ribs.

aż do mięśni przepony i żeber.

This causes them to contract,

To powoduje ich ruch,

thus increasing the space inside the rib cage,

a w rezultacie zwiększanie przestrzeni wewnątrz klatki piersiowej,

which allows the lungs to expand.

co pozwala rozszerzyć się płucom.

That expansion drops your lungs internal air pressure,

To rozszerzanie zmniejsza ciśnienie powietrza wewnątrz płuc,

making air rush in.

pozwalając powietrzu wejść do środka.

It's tempting to think of our lungs as two big balloons,

Można by pomyśleć, że płuca to dwa duże balony,

but they're actually a lot more complicated than that.

ale są w rzeczywistości znacznie bardziej skomplikowane.

Here's why.

Oto dlaczego.

The red blood cells in the vessels within your lungs

Czerwone krwinki wewnątrz naczyń w płucach

can only pick up oxygen molecules that are very close to them.

mogą zabrać jedynie te cząstki tlenu, które znajdują się bardzo blisko.

If our lungs were shaped like balloons,

Gdyby płuca przypominały balon,

air that was not in direct contact with the balloon's inner surface

powietrze nie stykające się z wewnętrzną powierzchnią balonów

couldn't diffuse through.

nie mogłoby się przedostać.

Luckily, our lungs' architecture ensures that very little oxygen is wasted.

Na szczęście dzięki budowie płuc niewiele tlenu się marnuje.

Their interior is divided into hundreds of millions

Są podzielone na setki milionów

of miniature balloon-like projections called alveoli

malutkich baloników nazywanych pęcherzykami płucnymi,

that dramatically increase the contact area

które znacznie zwiększają powierzchnię kontaktową,

to somewhere around 100 square meters.

aż do około 100 metrów kwadratowych.

The alveolar walls are made of extremely thin flat cells

Ściany pęcherzyków zbudowane są z bardzo cienkich, płaskich komórek,

that are surrounded by capillaries.

otoczonych naczynkami włosowatymi.

Together, the alveolar wall and capillaries make a two-cell thick membrane

Ściany pęcherzykowe i naczynka tworzą wspólnie podwójną membranę,

that brings blood and oxygen close enough for diffusion.

która przenosi krew i tlen na tyle blisko, aby umożliwić dyfuzję.

These oxygen-enriched cells are then carried from the lungs

Te bogate w tlen komórki są następnie przenoszone z płuc,

through the cardiovascular network,

przez sieć sercowo-naczyniową,

a massive collection of blood vessels that reaches every cell in the body.

ogromny zbiór żył docierających do każdej komórki ciała.

If we laid this system out end to end in a straight line,

Gdyby rozłożyć ten system w prostej linii,

the vessels would wrap around the Earth several times.

żyły otoczyłyby Ziemię kilkukrotnie.

Propelling red blood cells through this extensive network

Pchanie czerwonych krwinek przez ten rozbudowany system

requires a pretty powerful pump,

wymaga bardzo mocnej pompy.

and that's where your heart comes in.

Właśnie tę rolę pełni serce.

The human heart pumps an average of about 100,000 times per day,

Ludzkie serce bije średnio 100 000 razy dziennie

and it's the powerhouse that ultimately gets oxygen where it needs to go,

i dzięki niemu tlen trafia tam, gdzie trzeba,

completing the body's team effort.

wieńcząc zespołowy wysiłek ciała.

Just think - this entire complex system is built around the delivery

Tylko pomyśl - ten cały złożony system

zbudowany jest wokół transportu malutkich cząstek tlenu.

of tiny molecules of oxygen.

If just one part malfunctioned, so would we.

Awaria choćby jednej części doprowadziłaby do awarii całego ciała.

Breathe in.

Wdech.

Your gut, brain, bones, lungs, blood, and heart

Jelita, mózg, kości, płuca, krew i serce

are continuing their incredible act of coordination that keeps you alive.

w cudowny sposób ciągną współpracę, która utrzymuje cię przy życiu.

Breathe out.

Wydech.