Why is Herodotus called “The Father of History”? - Mark Robinson

Çeviri: Ahmet Emre Şafak Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Altın kazıcısı dev karıncalar,

denizin 300 defa kırbaçlanmasını emreden öfkeli bir kral

ve ünlü bir şairi boğulmaktan kurtaran yunus.

Bunlar Heredot'un "Tarih"inden alınmış bazı hikâyeler.

M.Ö 5. yüzyılda Antik Yunan'da yaşamış bir yazardı Herodot.

Kitaptaki olayların tamamı Herodot'un aktardığı

ile aynı şekilde yaşanmamış olabilir.

Ancak bu çalışma tarihin aktarılma şeklini kökten değiştirdi.

Herodot'tan önce tarih olaylar sırası olarak belgelenirdi,

olayların nedenini açıklamaya çalışmadan,

daha çok olanları Tanrının isteği olarak görerek.

Herodot daha derin ve rasyonel bir anlayış istiyordu.

Bu yüzden yeni bir yaklaşımı kullandı:

Olanların sebebini anlamak için olanlara iki taraftan da bakmak.

Yunan olmasına rağmen, Herodot'un memleketi olan Halikarnas

Pers İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.

Güçlü Perslerle daha kuvvetsiz olan Yunanların arasında gerçekleşen

savaşlar zincirinde büyüdü

ve bu konu hakkında ne bulabiliyorsa bulmaya karar verdi.

Herodot'un anlatışına göre Pers savaşları, Atinalıların,

Pers hakimiyetindeki Yunanların çıkardığı isyanı desteklediği M.Ö 499'da başladı.

490'da, Pers Kralı Darius ordusunu intikam almak için Atina'ya gönderdi.

Ancak Maraton Muharebesinde Atinalılar, beklenmeyen bir zafer kazandılar.

On yıl sonra Persler, Darius'un oğlu Serhas'ın önderliğinde

tüm Yunanistan'ı fethetmek amacıyla geri döndüler.

Herodot'a göre Serhas geldiğinde

onun milyonlarca askerden oluşan ordusu başlangıçta 300 Spartalı önderliğinde

bir Yunan kuvveti tarafından Termopylae adındaki bir dağ geçidinde karşılandı.

Perslerin çok fazla kaybı olsa da

Spartalılar ve onların Kralı Leonidas öldürülmüştü.

Bu destansı yenilgi, o andan itibaren güçsüz durumdakilere ilham kaynağı oldu.

Birkaç hafta sonra, Yunan donanması, Pers donanmasını

Atina yakınlarındaki bir kanalda savaşmak üzere kandırdı.

Persler yenildi ve Serhas bir daha dönmemek üzere kaçtı.

Bu savaşların nasıl başladığını ve neden Yunanların kazandığını açıklamak için,

Herodot tüm Akdeniz'den hikâyeler topladı.

Hem Yunanların hem de Yunan olmayanların başarılarını,

bu başarılar zamanın derinliklerine gömülmeden önce kaydetti.

"Tarih" kitabı ünlü bir cümleyle başlıyor:

" Halikarnaslı Herodot, araştırmalarını sunuyor."

Kitabını "araştırma" olarak nitelendirerek

Herodot, bu kitabın bir sürü farklı hikâyeler içermesine izin verdi.

Bazıları önemli, diğerleri ise daha az.

Pers mahkemelerinin iç tartışmalarını kaydetti.

Bunun yanı sıra uçan Mısır yılanlarının hikâyelerini

ve bir timsah yakalamak için pratik tavsiyeler de yazdı.

Bu araştırma metodunu Yunanca karşılayan kelime "autopsy"dir.

Kendin için görmek anlamına gelir.

Herodot, topladığı farklı kanıtları kullanarak

tarihi inceleyen ilk kişidir. Bu kanıtlar şunlardır:

opsis, yani görgü tanıklarının dedikleri,

akoe, yani söylentiler,

ve ta legomena, yani gelenekler.

Daha sonra gerçekten neler olduğu hakkında sonuca varmak için

"gnome"yi, yani aklı kullandı.

Kitabın ilk okuyucularının çoğu aslında dinleyicilerdi.

"Tarih" orijinal olarak 28 bölüm hâlinde yazılmıştı.

Her birini sesli olarak okumak yaklaşık 4 saat alıyordu.

Yunanların gücü ve etki sahaları arttıkça,

Herodot'un tarih düşüncesi ve yazıcılığı Akdeniz boyunca yayıldı.

İlk tarihçi olan Herodot, mükemmel değildi.

Arada sırada Perslere karşı Yunanların tarafını tuttu

ve bazı duyduğu hikâyelere çok çabuk inanıyordu

ki bu hikâyelerde yanlışlıklara yol açtı.

Yine de modern kanıtlar görünüşte aşırı görünen

bazı iddialarını açıkladı.

Mesela, Himalaya Dağları'nda marmot adında

yeri kazarken altın tozu çıkaran bir tür var.

Eski Farsçada marmot kelimesi karınca anlamına gelen kelimeye çok benziyor.

Yani Herodot bir çeviri hatası yapmış olabilir.

Sonuçta, tamamen yeni bir tarzda yazan bir kişiye göre,

Herodot ciddi anlamda iyiydi.

Tarih, günümüze kadar tarihçilerin taraf tutmasından

ve hatalarından dolayı ızdırap çekti.

Heredot'un metodu ve yaratıcılığı ona Romalı yazar Cicero'nun

birkaç yüzyıl sonra verdiği

"Tarihin Babası" lakabını kazandırdı.