Why is Herodotus called “The Father of History”? - Mark Robinson

Translator: Phuong Nguyen Le Reviewer: Ngoc Truong

Những con kiến đào vàng khổng lồ,

Giant gold-digging ants,

a furious king who orders the sea to be whipped 300 times,

một ông vua nóng nảy ra lệnh rằng biển cả phải bị đánh 300 lần,

and a dolphin that saves a famous poet from drowning.

và một chú cá heo cứu một nhà thơ nổi tiếng khỏi chết đuối.

These are just some of the stories from The Histories by Herodotus,

Đây chỉ là một vài trong "Những Truyện Lịch sử của Herodotus,"

an Ancient Greek writer from the 5th century BCE.

một nhà văn Hi Lạp cổ đại từ thế kỉ thứ năm trước Công nguyên.

Not all the events in the text may have happened

Không phải tất cả các sự kiện trong sách đều xảy ra

exactly as Herodotus reported them,

như những gì Herodotus miêu tả,

but this work revolutionized the way the past was recorded.

nhưng công trình này đã cải cách việc ghi chép quá khứ.

Before Herodotus, the past was documented as a list of events

Trước Herodotus, quá khứ được liệt kê như một danh sách các sự kiện

với ít hoặc không có sự lí giải nguyên nhân

with little or no attempt to explain their causes

beyond accepting things as the will of the gods.

ngoài việc chấp nhận chúng là ý của chúa trời.

Herodotus wanted a deeper, more rational understanding,

Muốn hiểu sâu hơn, có lí hơn,

so he took a new approach:

Herodotus đã dùng cách tiếp cận mới:

looking at events from both sides to understand the reasons for them.

nhìn vào các sự kiện từ hai mặt để hiểu lí do của chúng.

Though he was Greek, Herodotus's hometown of Halicarnassus

Dù là người Hi Lạp, quê của Herodotus Halicarnassus,

was part of the Persian Empire.

là nơi từng thuộc về Đế chế Ba Tư.

He grew up during a series of wars between the powerful Persians

Ông lớn lên giữa hàng loạt xung đột giữa người Ba Tư quyền lực

and the smaller Greeks,

và người Hi Lạp yếu thế,

and decided to find out all he could about the subject.

và quyết định tìm ra tất cả điều ông có thể về chủ đề này.

In Herodotus's telling, the Persian Wars began in 499 BCE,

Qua lời kể của Herodotus,

Chiến tranh Ba Tư bắt đầu năm 499 trước Công nguyên

when the Athenians assisted a rebellion by Greeks living under Persian rule.

khi người Athens tham gia bạo động Hi Lạp dưới quyền kiểm soát của Ba Tư.

In 490, the Persian King, Darius, sent his army to take revenge on Athens.

Năm 490, vua Ba Tư, Darius, gửi quân đến Athen để trả thù.

But at the Battle of Marathon, the Athenians won an unexpected victory.

Trong Trận đánh Marathon, người Athen bất ngờ chiến thắng.

Ten years later, the Persians returned, planning to conquer the whole of Greece

Mười năm sau, người Ba Tư quay lại với ý định xâm chiếm toàn Hi Lạp

under the leadership of Darius's son, Xerxes.

dưới sự chỉ đạo của con trai Darius, Xerxes.

According to Herodotus, when Xerxes arrived,

Theo Herodotus, khi Xerxes đến nơi,

his million man army was initially opposed by a Greek force

đội binh triệu quân của ông, thoạt tiên, bị đẩy lùi bởi đạo quân Hi Lạp

led by 300 Spartans at the mountain pass of Thermopylae.

gồm 300 người Spartan ở vùng núi Thermopylae.

At great cost to the Persians,

Cái giá đắt của phe Spartan là

the Spartans and their king, Leonidas, were killed.

rất nhiều người Spartan và vua của họ, Leonidas, bị giết.

This heroic defeat has been an inspiration to underdogs ever since.

Trận thua oai hùng này đã từ đó truyền cảm hứng cho những người thấp kém.

A few weeks later, the Greek navy tricked the Persian fleet

Vài tuần sau, hải quân Hi Lạp đã lừa hạm đội Ba Tư

into fighting in a narrow sea channel near Athens.

vào đánh nhau ở vùng biển nông hẹp gần Athen.

The Persians were defeated and Xerxes fled, never to return.

Quân Ba Tư thất bại và vua Xerxes "một đi không trở lại."

Để giải thích cách các cuộc chiến nổ ra và vì sao người Hi Lạp thắng trận,

To explain how these wars broke out and why the Greeks triumphed,

Herodotus collected stories from all around the Mediterranean.

Herodotus cóp nhặt những câu chuyện trên toàn vùng Địa Trung Hải.

Ông ghi lại những chiến thắng của cả người Hi Lạp và người ngoài Hi Lạp

He recorded the achievements of both Greeks and non-Greeks

before they were lost to the passage of time.

trước khi chúng biến mất khỏi dòng thời gian.

The Histories opens with the famous sentence:

"Những Truyện Lịch sử" mở đầu bằng câu nói nổi tiếng:

"Herodotus, từ Halicarnassus, trình bày những cuộc điều tra của ông."

"Herodotus, of Halicarnassus, here displays his inquiries."

Bằng cách định hình quyển sách thành "cuộc điều tra,"

By framing the book as an “inquiry,”

Herodotus allowed it to contain many different stories,

Herodotus cho phép nó chứa nhiều câu chuyện khác nhau,

some serious, others less so.

một số nghiêm túc, một số khác thì không.

He recorded the internal debates of the Persian court

Ông ghi lại những cuộc tranh luận nội bộ của tòa án Ba Tư,

but also tales of Egyptian flying snakes

cả những truyện về rắn bay Ai Cập

and practical advice on how to catch a crocodile.

và những lời khuyên thiết thực về cách bắt cá sấu.

The Greek word for this method of research is "autopsy,"

Người Hi Lạp gọi phương pháp nghiên cứu này là "phân tích mổ xẻ,"

meaning "seeing for oneself."

nghĩa là "tự tìm hiểu."

Herodotus was the first writer to examine the past

Herodotus là tác giả đầu tiên tìm hiểu quá khứ

by combining the different kinds of evidence he collected:

bằng cách kết hợp các loại bằng chứng tìm được:

opsis, or eyewitness accounts,

opsis, nghĩa là chứng kiến bằng mắt

akoe, or hearsay,

akoe, là nghe kể lại,

and ta legomena, or tradition.

và ta legomena, truyền thống.

He then used gnome, or reason,

Ông, sau đó, dùng gnome, nghĩa là lập luận,

to reach conclusions about what actually happened.

để đi tới kết luận về những gì thực sự xảy ra.

Many of the book's early readers were actually listeners.

Nhiều độc giả đầu tiên của quyển sách này thực ra là người nghe.

The Histories was originally written in 28 sections,

"Những Truyện Lịch sử" ban đầu được chia làm 28 phần,

each of which took about four hours to read aloud.

mỗi phần mất bốn giờ để đọc thành tiếng.

As the Greeks increased in influence and power,

Khi người Hi Lạp có tầm ảnh hưởng và quyền lực hơn,

Herodotus's writing and the idea of history spread across the Mediterranean.

tác phẩm của Herodotus và khái niệm lịch sử

được lan truyền khắp Địa Trung Hải.

As the first proper historian, Herodotus wasn't perfect.

Là một nhà sử gia đúng nghĩa đầu tiên, Herodotus không hoàn hảo.

On occasions, he favored the Greeks over the Persians

Thỉnh thoảng, ông thiên vị người Hi Lạp hơn người Ba Tư

and was too quick to believe some of the stories that he heard,

và chóng tin vào một số câu chuyện được nghe,

which made for inaccuracies.

gây ra việc thiếu chính xác.

However, modern evidence has actually explained

Tuy nhiên, bằng chứng hiện đại đã giải thích

some of his apparently extreme claims.

một số tuyên bố quá mạnh mẽ của ông.

For instance, there's a species of marmot in the Himalayas

Ví dụ, ở Himalaya có một loài sóc

that spreads gold dust while digging.

lan tỏa bụi vàng lúc đào bới.

The ancient Persian word for marmot is quite close to the word for ant,

Từ Ba Tư cổ đại để tả loài sóc này khá giống với từ để tả kiến,

so Herodotus may have just fallen prey to a translation error.

nên Herodotus có thể đã rơi vào sai lầm trong dịch thuật.

All in all, for someone who was writing in an entirely new style,

Tóm lại, với một người viết theo phong cách hoàn toàn mới,

Herodotus did remarkably well.

Herodotus đã làm rất tốt.

History, right down to the present day, has always suffered from the partiality

Lịch sử, cho đến tận ngày nay, vẫn luôn chịu những thiên vị

and mistakes of historians.

và sai lầm của các sử gia.

Herodotus’s method and creativity earned him the title

Chính nhờ phương pháp và sự sáng tạo này, vài trăm năm sau,

that the Roman author Cicero gave him several hundred years later:

Herodotus đã được tác giả La Mã cổ Cicero phong danh hiệu

"The Father of History."

"Cha đẻ của Lịch sử."