Why is Herodotus called “The Father of History”? - Mark Robinson

Tłumaczenie: Barbara Guzik Korekta: Ola Królikowska

Giant gold-digging ants,

Gigantyczne mrówki kopiące w złocie,

a furious king who orders the sea to be whipped 300 times,

wściekły król każący wychłostać morze 300 razy

and a dolphin that saves a famous poet from drowning.

i delfin ratujący sławnego poetę przed zatonięciem.

These are just some of the stories from The Histories by Herodotus,

To tylko niektóre z opowiadań z "Dziejów" Herodota,

an Ancient Greek writer from the 5th century BCE.

pisarza ze starożytnej Grecji z V wieku p.n.e.

Not all the events in the text may have happened

Może nie wszystko, co opisał, wydarzyło się dokładnie tak,

exactly as Herodotus reported them,

jak przedstawił to Herodot,

but this work revolutionized the way the past was recorded.

ale jego dzieło zrewolucjonizowało sposób przedstawiania przeszłości.

Before Herodotus, the past was documented as a list of events

Przed Herodotem przeszłość dokumentowano jako listę wydarzeń,

with little or no attempt to explain their causes

nie próbując wyjaśnić ich okoliczności

beyond accepting things as the will of the gods.

i akceptując je jako wolę bożą.

Herodotus wanted a deeper, more rational understanding,

Herodot pragnął głębszego i bardziej racjonalnego rozumowania,

so he took a new approach:

więc zastosował nowe podejście,

looking at events from both sides to understand the reasons for them.

patrzenie na wydarzenia z dwóch stron dla ich lepszego rozumienia.

Though he was Greek, Herodotus's hometown of Halicarnassus

Choć Herodot był Grekiem, pochodził z Halikarnasu,

was part of the Persian Empire.

które należało do Imperium Perskiego.

He grew up during a series of wars between the powerful Persians

Dorastał w okresie wojen między potężnymi Persami

and the smaller Greeks,

a mniejszymi Grekami,

and decided to find out all he could about the subject.

dlatego postanowił dowiedzieć się jak najwięcej na ten temat.

In Herodotus's telling, the Persian Wars began in 499 BCE,

W opowiadaniach Herodota wojny perskie zaczęły się w 499 roku p.n.e.,

when the Athenians assisted a rebellion by Greeks living under Persian rule.

kiedy Ateńczycy przyłączyli się do rebelii Greków żyjących pod panowaniem Persów.

In 490, the Persian King, Darius, sent his army to take revenge on Athens.

W 490 roku Dariusz, władca Persji, w odwecie posłał wojsko na Ateny.

But at the Battle of Marathon, the Athenians won an unexpected victory.

Ale w bitwie pod Maratonem Ateńczycy odnieśli nieoczekiwane zwycięstwo.

Ten years later, the Persians returned, planning to conquer the whole of Greece

Dziesięć lat później Persowie wrócili pod wodzą syna Dariusza, Kserksesa,

under the leadership of Darius's son, Xerxes.

żeby podbić całą Grecję.

According to Herodotus, when Xerxes arrived,

Według Herodota

milionowa armia Kserksesa początkowo stanęła przeciw siłom greckim

his million man army was initially opposed by a Greek force

led by 300 Spartans at the mountain pass of Thermopylae.

dowodzonym przez 300 Spartan na przełęczy Termopile.

At great cost to the Persians,

Chociaż Persowie ponieśli wielkie straty,

the Spartans and their king, Leonidas, were killed.

Spartanie i ich król Leonidas zginęli.

This heroic defeat has been an inspiration to underdogs ever since.

Ta heroiczna klęska jest odtąd inspiracją dla słabszych.

A few weeks later, the Greek navy tricked the Persian fleet

Kilka tygodni później grecka flota oszustwem nakłoniła Persów do walki

into fighting in a narrow sea channel near Athens.

w wąskim przesmyku w pobliżu Aten.

The Persians were defeated and Xerxes fled, never to return.

Persowie zostali pokonani, a Kserkses uciekł i nigdy nie wrócił.

To explain how these wars broke out and why the Greeks triumphed,

Żeby wyjaśnić wybuch tych wojen i triumf Greków,

Herodotus collected stories from all around the Mediterranean.

Herodot zebrał opowieści z całego obszaru śródziemnomorskiego.

He recorded the achievements of both Greeks and non-Greeks

Zanotował osiągnięcia zarówno Greków, jak i nie-Greków,

before they were lost to the passage of time.

zanim zaginą z upływem czasu.

The Histories opens with the famous sentence:

"Dzieje" zaczynają się słynnym zdaniem:

"Herodot z Halikarnasu przedstawia tu wyniki swych badań".

"Herodotus, of Halicarnassus, here displays his inquiries."

By framing the book as an “inquiry,”

Nazywając książkę badaniami,

Herodotus allowed it to contain many different stories,

Herodot założył, że będzie zawierała różne historie,

some serious, others less so.

niektóre poważne, inne mniej.

He recorded the internal debates of the Persian court

Spisał wewnętrzne debaty sądu perskiego,

but also tales of Egyptian flying snakes

ale też opowiadania o egipskim latającym wężu

and practical advice on how to catch a crocodile.

i praktyczne rady, jak złapać krokodyla.

The Greek word for this method of research is "autopsy,"

Greckie słowo określające taką metodę badania to "autopsja",

meaning "seeing for oneself."

czyli "badanie czegoś poprzez własną obserwację".

Herodotus was the first writer to examine the past

Herodot był pierwszym pisarzem, który badał przeszłość,

by combining the different kinds of evidence he collected:

łącząc różne zebrane dowody:

opsis, or eyewitness accounts,

"opsis" - zeznania naocznych świadków,

akoe, or hearsay,

"akoe" - pogłoski

and ta legomena, or tradition.

i "ta legomena" - tradycje.

He then used gnome, or reason,

Stosował "gnome", czyli uzasadnienia,

to reach conclusions about what actually happened.

do wyciągania wniosków z wydarzeń.

Many of the book's early readers were actually listeners.

Pierwsi czytelnicy książek Herodota tak naprawdę byli słuchaczami.

The Histories was originally written in 28 sections,

"Dzieła" początkowo podzielono na 28 części,

each of which took about four hours to read aloud.

a przeczytanie każdej na głos zajmowało około czterech godzin.

As the Greeks increased in influence and power,

Wraz ze wzrostem wpływów i siły Greków

Herodotus's writing and the idea of history spread across the Mediterranean.

dzieło Herodota i jego pojęcie historii zasłynęły na obszarze śródziemnomorskim.

As the first proper historian, Herodotus wasn't perfect.

Jako pierwszy prawdziwy historyk, Herodot nie był bez skazy.

On occasions, he favored the Greeks over the Persians

Czasami bardziej faworyzował Greków niż Persów

and was too quick to believe some of the stories that he heard,

i za szybko dawał wiarę niektórym opowiastkom,

which made for inaccuracies.

co prowadziło do nieścisłości.

However, modern evidence has actually explained

Jednak obecne dowody wyjaśniają

some of his apparently extreme claims.

niektóre z jego śmiało stawianych tez.

For instance, there's a species of marmot in the Himalayas

Na przykład mówi on o świstaku żyjącym w Himalajach,

that spreads gold dust while digging.

który kopiąc, rozrzuca złoty pył.

The ancient Persian word for marmot is quite close to the word for ant,

Słowo "świstak" w języku staroperskim jest podobne do słowa "mrówka".

so Herodotus may have just fallen prey to a translation error.

Herodot mógł paść ofiarą złego przekładu.

All in all, for someone who was writing in an entirely new style,

Jednak jak na kogoś, kto pisał w całkiem nowym stylu,

Herodotus did remarkably well.

Herodot poradził sobie wyjątkowo dobrze.

History, right down to the present day, has always suffered from the partiality

Od zawsze historia cierpiała z powodu stronniczości

and mistakes of historians.

i błędów popełnianych przez historyków.

Herodotus’s method and creativity earned him the title

Dzięki swojej metodzie i kreatywności Herodot

that the Roman author Cicero gave him several hundred years later:

kilkaset lat później został nazwany przez rzymskiego pisarza Cycerona

"The Father of History."

"ojcem historii".