These companies with no CEO are thriving

Çeviri: Abdulmecit Çelik Gözden geçirme: Ramazan Şen

There's a grocery store in Brooklyn, New York,

Brooklyn, New York’ta bulunan bir marketin

with sales per square foot 4 times as high as any other grocery store

metrekare başı satış oranı bölgedeki diğer marketlerden

in the area.

4 kat fazla.

10,000 people work there, and it doesn’t have a CEO.

Burada 10 bin kişi çalışıyor ancak başlarında bir CEO bulunmuyor.

This place is the Park Slope Food Co-op,

Bu yer, Park Slope Yiyecek Kooperatifi

and it’s one of 3 million cooperatives, or co-ops for short, around the world.

ve dünyadaki 3 milyon kooperatiften biri.

Co-ops are a big part of the global economy:

Kooperatifler küresel ekonominin büyük bir parçasıdır:

they employ 280 million people— 10% of the world’s workforce

280 milyon kişiye, yani küresel işgücünün %10′una istihdam sağlar.

and the equivalent of over $2 trillion flow through their doors every year.

Bu da her yıl kapılarından 2 trilyon doların girmesi anlamına gelir.

How is it possible that a business with 10,000 workers doesn’t have a CEO?

10 bin kişinin çalıştığı bir işletmede nasıl oluyor da CEO bulunmuyor?

To answer that, we have to talk about what a co-op is and why they were founded.

Bunun için kooperatiflerin ne olduğunu ve neden kurulduklarını konuşmamız gerekiyor.

Let’s rewind to 1844.

Şimdi 1844 yılına bir gidelim.

A group of 28 weavers in Rochdale, England

Rochdale, İngiltere’de yaşayan 28 dokumacı

came together to create and co-own a store.

ortak bir mağaza açmak için bir araya geldi.

By buying in bulk directly from suppliers, they could negotiate prices,

Tedarikçilerden toptan mal satın alarak fiyatlarda pazarlık yapabiliyorlardı.

which allowed all of them to buy stuff they couldn't otherwise afford.

Bu da satın alamayacakları malları almalarını sağlıyordu.

They ran the store collectively and democratically,

Ortaklaşa ve demokratik olarak dükkanı işletiyorlardı

which was remarkable at the time.

ve bu, o dönemde kayda değerdi.

The Rochdale Society of Equitable Pioneers wasn't the world's first co-op,

Rochdale Adil Öncüleri Derneği, dünyanın ilk kooperatifi değildi

but it was the first to publicize its principles—

ancak bugün kooperatiflere yol gösteren ilkeleri

principles that guide co-ops to this day.

ilan eden ilk kooperatifti.

Today, there are all kinds of co-ops:

Günümüzde birçok kooperatif türü var:

REI in the US and S-Group in Finland are large consumer co-ops.

ABD’de REI ve Finlandiya’da S-Group, büyük tüketici kooperatifleridir.

Credit unions and mutual insurance companies are financial sector co-ops.

Kredi birlikleri ve karşılıklı sigorta şirketleri finans kooperatifleridir.

And when farmers or other producers come together, that's a producer co-op.

Çiftçiler veya diğer üreticiler ise üretici kooperatiflerini oluşturur.

And then there are worker co-ops,

İspanya’da Mondragon

like Mondragon in Spain or The Cheeseboard in Berkeley, California,

veya Kaliforniya, Berkeley’de Cheeseboard gibi işçi kooperatifleri ise

which are founded to provide jobs to people in the community.

topluma istihdam sağlamak için kurulmuşlardır.

Some consumer co-ops, like Park Slope,

Park Slope gibi tüketici kooperatifleri

require their members to work shifts in the store.

üyelerinin mağazada mesai yapmalarını şart koşar.

In exchange for their work, members pay 15 to 50% less for groceries,

Üyeler karşılığında yiyecek ürünlerine %15 ila %50 daha az ücret öderler

and they influence what products are— or aren’t— sold there.

ve hangi ürünün satılıp satılmayacağına etki ederler.

Three crucial things to know about co-ops:

Kooperatiflerle ilgili 3 önemli bilgi:

first, all co-ops are jointly owned by their members,

Öncelikle bütün kooperatiflerde üyeler kooperatife ortaktır.

whether those members are consumers, producers, workers, or whoever.

Bu üyeler tüketici, üretici, işçi veya herhangi biri olabilir.

Unlike traditional companies, which can have outside shareholders,

Dışarıdan ortakları olan geleneksel şirketlerin aksine,

all owners of a co-op are also members.

kooperatiflerin bütün sahipleri aynı zamanda üyedir.

Second, co-ops are not founded to maximize profit.

İkinci olarak, kooperatifler azami kâr elde etmek için kurulmazlar.

Many do turn a significant profit, but that’s not their core mission.

Birçoğu yüksek kâr eder ancak bu onların temel görevi değildir.

So evaluating a co-op purely by traditional business metrics

Kooperatifleri geleneksel işletme ölçütlerine göre değerlendirmek

ignores the most important reason for their existence:

en önemli varlık sebeplerini göz ardı ediyor:

how well do they serve their members?

Üyelerine ne kadar yararları var?

And third: co-ops are controlled democratically by their members.

Üçüncü olarak, kooperatifler üyeleri tarafından demokratik olarak yönetilir.

But how do decisions get made?

Ancak kararlar nasıl alınıyor?

It varies.

Değişiyor.

At a small worker co-op like The Cheeseboard,

Cheeseboard gibi küçük bir işçi kooperatifinde,

day-to-day operational decisions are just made by the workers.

gündelik işlerle ilgili kararlar işçiler tarafından alınıyor.

As co-ops get larger, they do institute some form of leadership or management.

Kooperatifler büyüdükçe, liderlik veya idare gibi bir yapı oluşturur.

Park Slope has a general manager who leads the 80 or so employees.

Park Slope’ta yaklaşık 80 çalışanı yöneten bir genel müdür bulunmaktadır.

And the largest network of worker and consumer co-ops in the world,

Dünyanın en büyük işçi ve tüketici kooperatifleri ağı Mondragon’da

Mondragon, has a president and managers who lead

yaklaşık 30 bin işçi-hissedarı

the roughly 30,000 worker-owners and 50,000 contract workers.

ve 50 bin sözleşmeli işçiyi yöneten bir başkan ve müdürler bulunuyor.

But leadership roles in a co-op are very different than in a traditional company.

Ancak kooperatiflerdeki liderlik rolleri geleneksel şirketlerden çok farklıdır.

The leadership implements policies that its members or worker-owners

Liderlik, üyelerin veya işçi-hissedarların oy kullanarak

have agreed upon, by vote.

anlaştıkları politikaları uygular.

And at Mondragon workers, can vote to fire the president.

Mondragon’da işçiler, oy kullanarak başkanı kovabilir.

At a co-op, there’s no single person

Geleneksel şirketlerde CEO’nun sahip olduğu,

with overarching, top-down power over everyone else,

herkesi kapsayan, baskın bir güce

like a CEO would have in a traditional company.

kooperatiflerde tek bir kişi sahip değildir.

Meanwhile, in both co-ops and traditional companies,

Hem kooperatiflerde hem de geleneksel şirketlerde,

major company-wide decisions are made by voting.

şirket çapında büyük kararlar oylama ile alınır.

But who votes and how is wildly different.

Ama kimin, nasıl oy verdiği ise son derece farklıdır.

In a traditional company, voting rights usually come with shares of stock.

Geleneksel şirketlerde oy hakkı genellikle hisse senetlerine göre belirlenir.

The more shares you own, the more votes you have.

Ne kadar hisseniz varsa o kadar çok oyunuz olur.

Take Alphabet, the parent company of Google:

Mesela, Google’ın ana şirketi Alphabet’te,

there are thousands of shareholders,

binlerce hissedar var

but the two founders control 51% of the votes

ama iki kurucu oyların %51′ini oluşturuyor

and therefore the direction of the company.

ve böylece şirketin yönünü belirliyor.

In a co-op, every member has the right to vote,

Kooperatiflerde her üyenin oy hakkı vardır

and in most co-ops, every member gets one vote.

ve çoğu kooperatifte her üye bir oy verebilir.

That difference results in radically different policies

Bu fark, geleneksel şirketlere göre radikal politikalar

than you’d find at traditional companies.

üretilmesine neden olur.

For example, Mondragon limits the salaries of its management

Örneğin, Mondragon’da yönetimin maaşları,

to about 6 times what the lowest paid worker makes.

en düşük ücretli işçininkinden en fazla 6 kat ile sınırlanıyor.

In Spain, CEOs of traditional companies make, on average,

İspanya’da geleneksel şirket CEO’ları

143 times as much as a typical worker.

normal işçilerden ortalama 143 kat fazla kazanıyor.

At Park Slope, there’s a monthly general meeting,

Park Slope’ta, her üyenin gelip oy kullandığı

where any member can show up to vote,

aylık toplantılar yapılır.

and a motion needs a simple majority to pass.

Bir önergenin kabulü ise basit çoğunlukla sağlanır.

It then gets taken up by the Board of directors,

Sonrasında kooperatif üyelerinden oluşan

which is composed of co-op members, for official approval.

yönetim kurulunda resmi onay için değerlendirilir.

At The Cheeseboard, the worker-owners try to reach consensus on major decisions.

Cheeseboard’da işçi-hissedarlar, büyük kararlarda uzlaşmaya çalışır.

This means that some decisions can take a long time.

Yani bazı kararların alınması uzun sürebilir.

For example, in the late 1970s,

Örneğin, 1970′lerin sonlarında,

the workers debated whether to post a sign outside declaring

işçiler bir buçuk yıl boyunca, dışarıya Cheeseboard’un

that The Cheeseboard was a collective for one and a half years.

ortak bir girişim olduğunu beyan eden bir tabela asma konusunu tartıştılar.

But the extensive discussion, and disagreements,

Ancak bu karardaki tartışma ve anlaşmazlıklar

around that decision made it a solid one—

onu sağlam bir karara dönüştürdü:

The Cheeseboard still advertises the fact that it’s a collective

Cheeseboard, 50 yıl sonra bile hâlâ ortak bir girişim olduğunun

almost 50 years later.

reklamını yapıyor.

And that’s not all that’s working well at co-ops.

Kooperatiflerde iyi giden tek şey bunlar değil.

Studies in the UK show that co-op start-ups are almost half as likely

Birleşik Krallık’taki araştırmalara göre, kooperatif girişimlerin

to close within five years as traditional businesses.

beş yıl içinde kapanma olasılığı geleneksel şirketlerin yarısı.

And in one study, researchers polled 600 workers

Bir çalışmada araştırmacılar, iki evde bakım şirketinde

at two in-home healthcare businesses:

600 çalışana anket yaptılar:

one was a worker co-op and the other was a traditional company.

Biri işçi kooperatifi, diğeri geleneksel şirketti.

The workers did similar work with similar salaries.

Çalışanlar benzer maaşlarla benzer işler yapıyorlardı.

The biggest difference?

En büyük fark ne miydi?

Co-op workers were about 40% happier with their jobs.

Kooperatif çalışanları işlerinden %40 daha çok memnundular.