The scientific origins of the Minotaur - Matt Kaplan

Çeviri: Gizem Gözde Uçar Gözden geçirme: Sevkan Uzel

Far beneath the palace of the treacherous King Minos,

Hain Kral Minos'un şatosunun çok altında,

in the damp darkness of an inescapable labryinth,

kaçışı olmayan bir labirentin karanlığında

a horrific beast stalks the endless corridors of its prison,

hapisanesinin sonsuz koridorlarında gezen korkunç bir yaratık vardı.

enraged with a bloodlust so intense that its deafening roar shakes the Earth.

Bu yaratık o kadar çok kana susamıştı ki, sağır edici kükremesi Dünya'yı sallıyordu.

It is easy to see why the Minotaur myth has a long history

Minotor mitinin uzun yıllar boyunca neden sadece kurgu

of being disregarded as pure fiction.

olarak görüldüğünü anlamak zor değil.

However, there's a good chance that the Minotaur

Oysa ki, atalarımızın doğada ve dünyada

and other monsters and gods were created by our early ancestors

gördükleri fakat anlamlandıramadıkları şeylere mantıklı

to rationalize the terrifying things that they saw in the natural world

açıklamalar getirmek için Minotoru, diğer yaratıkları ve tanrıları

but did not understand.

uydurmuş olma ihtimalleri çok yüksek.

And while we can't explain every aspect of their stories,

Hikayelerinin her ayrıntısını açıklayamıyor olsak da

there may be some actual science that reveals itself

bu hikayeleri ipuçları için incelediğimizde arkasında bize

when we dissect them for clues.

kendini gösterecek bir bilim vardır.

So, as far as we know, there have never been human-bull hybrids.

Bildiğimiz kadarıyla, insan ve boğa karışımı bir canlı yok.

But the earliest material written about the Minotaur

Ama Minotor hakkında yazılı ilk kaynaklarda

doesn't even mention its physical form.

şeklinden bahsedilmemiştir bile.

So that's probably not the key part of the story.

Yani büyük ihtimalle hikayenin kilit noktası orası değil.

What the different tellings do agree upon, however,

Ama değişik söylemlerin tek bir ortak noktası vardı,

is that the beast lives underground,

o da yaratığın yer altında yaşadığıydı

and when it bellows, it causes tremendous problems.

ve ne zaman haykırsa büyük problemlere yol açıyordu.

The various myths are also specific in stating that genius inventor Daedalus,

Çeşitli mitler, dahi mucit Daidalus'un Girit adasının altına

carved out the labyrinth beneath the island of Crete.

bir labirent kazıdığından bahseder.

Archeological attempts to find the fabled maze

Hikayeleri anlatılan bu labirenti bulmak için yapılan

have come up empty handed.

arkeolojik çalışmalar sonuç vermemiştir.

But Crete itself has yielded the most valuable clue of all

Ama Girit en değerli ipucunu

in the form of seismic activity.

sismik hareket şeklinde bize sundu.

Crete sits on a piece of continental crust called the Aegean Block,

Girit Ege Denizi bloğu denen kıtasal kabuğun üzerindedir.

and has a bit of oceanic crust known as the Nubian Block

Bir Okyanusal Kabuk olan Afrika (Nubian) bloğu ise

sliding right beneath it.

onun tam altına doğru kaymakta.

This sort of geologic feature, called a subduction zone,

Buna yitim zonu denir.

is common all over the world and results in lots of earthquakes.

Bu olay tüm dünyada yaygındır ve çoğunlukla depremlere sebep olur.

However, in Crete the situation is particularly volatile

Girit'in durumu ise biraz daha değişken.

as the Nubian Block is attached

Çünkü Afrika (Nubian) bloğu

to the massive buoyant continental crust that is Africa.

kocaman ve hareketli Afrika kıtasal kabuğuna bağlı.

When the Nubian Block moves,

Afrika (Nubian) bloğu hareket ettiğinde,

it does not go down nearly as easily or as steeply

diğer yitim bölgelerindeki okyanusal kabuklar kadar derin

as oceanic crust does in most other subduction zones.

ya da kolay aşağı inmiyor.

Instead, it violently and abruptly forces sections of the Mediterranean upwards

Bunun yerine Akdeniz bölgesini vahşi ve yoğun bir şekilde yukarı itiyor.

in an event called uplift,

Buna yer kabuğunun yükselmesi denir.

and Crete is in uplift central.

Ve Girit bir yükselme merkezinde bulunuyor.

In the year 2014, Crete had more than 1300 earthquakes

2014 yılında Girit'te 2.0 ve daha yüksek şiddetlerde

of magnitude 2.0 or higher.

1300'den fazla deprem oldu.

By comparison, in the same period of time,

Ama aynı zaman diliminde daha büyük bir alana sahip

Southern California, a much larger area, experienced a mere 255 earthquakes.

Güney California bölgesinde sadece 255 deprem meydana geldi.

Of course, we don't have detailed seismic records from the days of King Minos,

Tabi ki Kral Minos’un dönemine ait Sismik dalgaların detaylı kayıtları yok,

but we do know from fossil records and geologic evidence

Ama fosil kayıtlarından ve jeolojik kanıtlardan

that Crete has experienced serious uplift events

Girit'in ciddi yükselmeler yaşadığını biliyoruz.

that sometimes exceeded 30 feet in a single moment.

Hatta bunlar bazen anlık 10 metreye kadar ulaşmış.

Contrast this for a moment with the island of Hawaii,

Bunu bir diğer ada ve hikayesi ile karşılaştıralım.

where earthquakes and volcanic activity

Hawaii adasındaki sürekli yaşanan

were tightly woven to legends surrounding Pele,

depremler ve volkanik faaliyetler de

a goddess both fiery and fair.

Adil ve öfkeli tanrıça Pele’ye atfedilir.

Like the Minotaur, her myths included tales of destruction,

Aynı minotor gibi Pele’ninde hikayelerinde yıkım vardır.

but they also contained elements of dance and creation.

Ama aynı zamanda yaradılış ve dans öğeleri de içerirler.

So why did Hawaii end up with Pele and Crete end up with the Minotaur?

Peki neden Hawaii’de Pele Girit’te ise Minotor?

The difference likely comes down

Fark büyük ihtimalle

to the lava that followed many of Hawaii's worst earthquakes.

Hawaii'deki depremlerin ardından gelen lavlarda gizli.

The lava on Hawaii is made of basalt, which once cooled, is highly fertile.

Hawaii’deki lavlar soğuduğunda çok verimli olan bazalttan oluşuyor.

Within a couple of decades of terrible eruptions,

Ada halkı korkunç volkanik püskürmelerin ardından,

Islanders would have seen vibrant green life thriving

lavlardan oluşmuş yeni yarım adacıklarda

on new peninsulas made of lava.

capcanlı yeşil hayatın başladığını görüyorlardı.

So it makes sense that the mythology captured this

Pele’yi hem yok edici hem de yaratıcı olarak

by portraying Pele as creator as well as a destroyer.

anlatan mitolojinin bunu kapsaması kulağa mantıklı geliyor.

As for the people of Crete,

Girit’te ise depremler sadece

their earthquakes brought only destruction and barren lands,

Yıkım ve çorak topraklar getiriyordu.

so perhaps for them the unnatural and deadly Minotaur was born.

Ve belki de böylelikle onlar için ölümcül Minotor doğmuş oldu.

The connections between mythical stories

Mitolojik hikayeler ve ortaya çıktıkları yerlerin

and the geology of the regions where they originated

jeolojik yapıları arasındaki bağlantılar bize bilim ve

teach us that mythology and science are actually two sides of the same coin.

mitolojinin aslında aynı madalyonun farklı yüzleri olduğunu öğretiyor.

Both are rooted in explaining and understanding the world.

İkisinin de kaynağı dünyayı anlama ve açıklama üzerine.

The key difference is that where mythology uses gods, monsters and magic,

Temel fark ise, mitoloji tanrıları sihri ve canavarları kullanıyor.

science uses measurements, records and experiments.

Bilim ise ölçümleri, kayıtları ve deneyleri.