The scientific origins of the Minotaur - Matt Kaplan

Tłumaczenie: Agata Skupin Korekta: Rysia Wand

Far beneath the palace of the treacherous King Minos,

Głęboko pod pałacem zdradliwego króla Minosa,

in the damp darkness of an inescapable labryinth,

w wilgotnych ciemnościach labiryntu, z którego nie ma ucieczki,

a horrific beast stalks the endless corridors of its prison,

przerażająca bestia czyha w niezmierzonych korytarzach więzienia,

enraged with a bloodlust so intense that its deafening roar shakes the Earth.

rozjuszona tak olbrzymią żądzą krwi, że jej ogłuszający ryk wstrząsa Ziemią.

It is easy to see why the Minotaur myth has a long history

Łatwo dostrzec, czemu mit o Minotaurze

of being disregarded as pure fiction.

tak długo uważano za czystą fikcję.

However, there's a good chance that the Minotaur

Jest jednak szansa, że nasi dalecy przodkowie

and other monsters and gods were created by our early ancestors

stworzyli Minotaura, inne potwory i bogów,

to rationalize the terrifying things that they saw in the natural world

żeby zracjonalizować okropne rzeczy, które widzieli w naturze,

but did not understand.

ale ich nie rozumieli.

And while we can't explain every aspect of their stories,

Chociaż nie możemy wytłumaczyć każdego aspektu ich opowieści,

there may be some actual science that reveals itself

może w nich być prawdziwa nauka, która się ukazuje,

when we dissect them for clues.

gdy poszukamy wskazówek.

So, as far as we know, there have never been human-bull hybrids.

O ile nam wiadomo, nigdy nie było hybryd człowieka z bykiem.

But the earliest material written about the Minotaur

Najwcześniejsze pisane źródła o Minotaurze

doesn't even mention its physical form.

nawet nie wspominają o jego stronie fizycznej.

So that's probably not the key part of the story.

Pewnie nie jest to więc kluczowa część opowieści.

What the different tellings do agree upon, however,

Jednak różne historie zgadzają się co do tego,

is that the beast lives underground,

że bestia żyje pod ziemią

and when it bellows, it causes tremendous problems.

i gdy ryczy, powoduje ogromne problemy.

The various myths are also specific in stating that genius inventor Daedalus,

Różne mity są też dokładne co do tego, że genialny wynalazca Dedal

carved out the labyrinth beneath the island of Crete.

wybudował labirynt pod wyspą Kretą.

Archeological attempts to find the fabled maze

Archeologiczne próby znalezienia legendarnego labiryntu

have come up empty handed.

spełzły na niczym.

But Crete itself has yielded the most valuable clue of all

Ale sama Kreta dostarczyła najcenniejszej wskazówki ze wszystkich

in the form of seismic activity.

poprzez aktywność sejsmiczną.

Crete sits on a piece of continental crust called the Aegean Block,

Kreta leży na skorupie kontynentalnej nazywanej płytą egejską,

and has a bit of oceanic crust known as the Nubian Block

a kawałek skorupy oceanicznej, znanej jako płyta nubijska,

sliding right beneath it.

ślizga się tuż pod nią.

This sort of geologic feature, called a subduction zone,

Ten rodzaj cechy geologicznej, nazywany strefą subdukcji,

is common all over the world and results in lots of earthquakes.

występuje na całym świecie i powoduje mnóstwo trzęsień ziemi.

However, in Crete the situation is particularly volatile

Jednak sytuacja na Krecie jest szczególnie zmienna,

as the Nubian Block is attached

bo płyta nubijska jest przyczepiona

to the massive buoyant continental crust that is Africa.

do masywnej, nośnej skorupy kontynentalnej - Afryki.

When the Nubian Block moves,

Gdy płyta nubijska się rusza,

it does not go down nearly as easily or as steeply

nie obniża się ani tak łatwo, ani tak gwałtownie

as oceanic crust does in most other subduction zones.

jak skorupa oceaniczna w większości innych stref subdukcji.

Instead, it violently and abruptly forces sections of the Mediterranean upwards

Zamiast tego, silnie i nagle wypycha części Morza Śródziemnego

in an event called uplift,

w zjawisku nazywanym wypiętrzeniem

and Crete is in uplift central.

i Kreta jest w centrum wypiętrzenia.

In the year 2014, Crete had more than 1300 earthquakes

W 2014 roku na Krecie było ponad 1300 trzęsień ziemi

of magnitude 2.0 or higher.

wielkości 2,0 lub więcej.

By comparison, in the same period of time,

Porównajmy to z o wiele większą Południową Kalifornią,

Southern California, a much larger area, experienced a mere 255 earthquakes.

która w tym samym okresie doświadczyła zaledwie 255 trzęsień ziemi.

Of course, we don't have detailed seismic records from the days of King Minos,

Nie mamy dokładnych danych sejsmicznych z czasów króla Minosa,

but we do know from fossil records and geologic evidence

ale z zapisów kopalnych i dowodów geologicznych wiemy,

that Crete has experienced serious uplift events

że Kreta doświadczyła wielokrotnego wypiętrzenia,

that sometimes exceeded 30 feet in a single moment.

które czasem przekraczało jednorazowo 9 metrów.

Contrast this for a moment with the island of Hawaii,

Skontrastujmy to z Hawajami,

where earthquakes and volcanic activity

gdzie trzęsienia ziemi i aktywność wulkaniczna

were tightly woven to legends surrounding Pele,

były ściśle związane z legendami dotyczącymi Pele,

a goddess both fiery and fair.

bogini zarówno ognistej, jak i dobrej.

Like the Minotaur, her myths included tales of destruction,

Mity o niej, jak o Minotaurze, to opowieści o zniszczeniu,

but they also contained elements of dance and creation.

ale zawierają też elementy tańca i stworzenia.

So why did Hawaii end up with Pele and Crete end up with the Minotaur?

Dlaczego więc Hawaje mają Pele, a Kreta ma Minotaura?

The difference likely comes down

Różnica prawdopodobnie keży

to the lava that followed many of Hawaii's worst earthquakes.

w lawie, która towarzyszyła wielu najgorszym trzęsieniom na Hawajach.

The lava on Hawaii is made of basalt, which once cooled, is highly fertile.

Lawa na Hawajach jest z bazaltu, który po wystygnięciu jest bardzo żyzny.

Within a couple of decades of terrible eruptions,

Po kilku dekadach okropnych wybuchów

Islanders would have seen vibrant green life thriving

wyspiarze zobaczyli tętniącą życiem zieleń

on new peninsulas made of lava.

kwitnącą na nowych półwyspach wyrosłych na lawie.

So it makes sense that the mythology captured this

Całkiem sensownie mitologia przypisała Pele

by portraying Pele as creator as well as a destroyer.

zarówno cechy twórczyni jak i niszczycielki.

As for the people of Crete,

Jeżeli chodzi o Kreteńczyków,

their earthquakes brought only destruction and barren lands,

ich trzęsienia ziemi przyniosły tylko zniszczenie i wyjałowioną ziemię,

so perhaps for them the unnatural and deadly Minotaur was born.

więc może dla nich urodził się nienaturalny i śmiercionośny Minotaur.

The connections between mythical stories

Powiązania między mitycznymi opowieściami

and the geology of the regions where they originated

i geologią regionów, z których pochodzą,

teach us that mythology and science are actually two sides of the same coin.

uczy nas, że mitologia i nauka to dwie strony tego samego medalu.

Both are rooted in explaining and understanding the world.

Obie mają korzenie w wytłumaczeniu i zrozumieniu świata.

The key difference is that where mythology uses gods, monsters and magic,

Różnica polega na tym, że mitologia używa bogów, potworów i magii,

science uses measurements, records and experiments.

a nauka pomiarów, zapisów i eksperymentów.