The Boltzmann brain paradox - Fabio Pacucci

Translator: Bestjan Mamo Reviewer: Helena Bedalli

How do you know you’re a person who has lived your life,

Si e dini se jeni një njeri që e ka jetuar jetën,

rather than a just-formed brain full of artificial memories,

në vend të një truri të sapoformuar plot me kujtime artificiale,

momentarily hallucinating a reality that doesn't actually exist?

i cili momentalisht po halucinon një realitet që nuk ekziston në të vërtetë?

That may sound absurd,

Mund të tingëllojë absurde,

but it’s kept several generations of top cosmologists up at night.

por kjo gjë ka mbajtur gjenerata të tëra kozmologësh zgjuar natën.

They call it the Boltzmann brain paradox.

Ata e quajnë atë paradoksi i trurit Boltzmann.

Its namesake, Ludwig Boltzmann, was a 19th century physicist

Emërtuesi i tij, Ludwig Boltzmann, ishte një fizikant i shekullit të 19-të

operating in a period when scientists were passionately debating

që operonte në një periudhë kur shkencëtarët debatonin me pasion

whether the universe had existed for an infinite or finite time.

mundësinë që universi të kishte ekzistuar për një kohë të pafundme ose të fundme.

Boltzmann’s main claim to fame was revolutionizing thermodynamics,

Marrja kryesore e famës për Boltzmann-in qe nga revolucionarizimi i termodinamikës,

the branch of physics that studies energy.

degës së fizikës që studion energjinë.

He put forward a new interpretation of entropy,

Ai parashtroi një interpretim të ri të entropisë,

which is a measure of the disorder of a system.

që është një masë e çrregullimit të një sistemi.

A glass is an ordered system, whereas a shattered glass is disordered.

Një gotë është një sistem i rregullt, ndërsa një gotë e thyer është i çrregullt.

The second law of thermodynamics states that closed systems tend towards disorder:

Ligji i dytë i termodinamikës thotë që sistemet e mbyllura priren ndaj kaosit:

you won’t see a shattered glass return to its pristine state.

ju nuk shihni një gotë të thyer të kthehet në gjendjen e saj të pacënuar.

Boltzmann’s insight was applying statistical reasoning to this behavior.

Synimi i Boltzmann ishte të aplikonte një arsyetim statistikor për këtë sjellje.

He found that a system evolves to a more disordered state because it’s more likely.

Ai zbuloi se një sistem evoluon në gjendje më të çrregullt se gjasat rriten.

However, the opposite direction isn’t impossible,

Megjithatë, drejtimi i kundërt nuk është i pamundur,

just so unlikely that we’ll never witness things like scrambled eggs turning raw.

thjesht s’ka gjasa të jemi dëshmitarë të dickaje si kthimi i vezëve të fërguara

But if the universe exists over an infinitely long time,

në të gjalla. Por nëse universi ekziston për një kohë pafundësisht të gjatë,

extremely unlikely events will happen,

ngjarje jashtëzakonisht të pamundura do të ndodhin, duke

including complex things forming out of random combinations of particles.

përfshirë formimin e gjërave komplekse prej kombinimeve të rastësishme grimcash.

So what does that look like in a hypothetical infinitely old universe?

Pra, si duket kjo në një univers të hamendësuar pafundësisht të vjetër?

In this unremarkable stretch of near-nothingness,

Në këtë shtrirje të jashtëzakonshme të thuajse asgjëje,

about eight octillion atoms randomly come together to form a replica

rreth tetë oktilion atome bashkohen rastësisht për të formuar një kopje të

of the Thinker made of pasta.

të Mendimtarit të bërë nga makarona.

It instantly dissolves.

Ajo shpërndahet menjëherë.

Over here, these particles suddenly form something like a brain.

Këtu, këto grimca papritmas formojnë diçka si një tru.

It’s filled with false memories of a lifetime up to the present moment,

Është i mbushur me kujtime të rreme të një jete deri në momentin e tanishëm,

when it perceives a video saying these very words,

kur percepton një video që thotë pikërisht këto fjalë

before decaying.

përpara se të kalbet.

And finally, by random fluctuations, all the particles in the cosmos

Dhe së fundi, nga luhatjet e rastësishme, të gjitha grimcat në kozmos

concentrate in a single point,

përqendrohen në një pikë të vetme,

and an entire new universe spontaneously bursts into existence.

dhe një univers i komplet i ri spontanisht shpërthen në ekzistencë.

Of those last two, which is more likely?

Nga këto dy të fundit, cila ka më shumë gjasa?

The brain, by far—

Truri, deri tani -

despite all its complexity, it’s a blip compared to an entire universe.

me gjithë kompleksitetin e tij, është një grimëz krahasuar me një univers të tërë.

Every one universe produced by random fluctuations has equivalent odds

Çdo univers i prodhuar nga luhatje të rastësishme ka shanse të barazvlefshme

to heaps upon heaps of insta-brains.

me grumbuj e grumbuj trungjesh truri.

So by this reasoning, it seems extremely more likely

Pra, me këtë arsyetim, duket jashtëzakonisht më e mundshme që

that everything you believe to exist is actually a brief illusion,

gjithçka që ju besoni të ekzistojë në fakt është një iluzion i shkurtër,

soon to be extinguished.

që së shpejti do të shuhet.

Boltzmann didn’t get quite that far in his thinking;

Boltzmann nuk shkoi aq larg në të menduarit e tij;

the brains themselves were introduced by later cosmologists building on his work.

vetë truri u prezantua nga kozmologët e mëvonshëm që u bazuan në punën e tij.

But they, like just about everyone else,

Por ata, si pothuajse gjithë të tjerët,

were pretty sure that they themselves weren't just ephemeral brains.

ishin shumë të sigurt se ata vetë nuk ishin thjesht trura kalimtarë.

So the paradox was: how could they be correct and the universe be eternal?

Paradoksi ishte: si mund të kishin ata të drejtë dhe universi të ishte i përjetshëm?

The resolution is something most take for granted today:

Rezoluta është diçka që merret si e mirëqenë sot:

that our universe has not existed forever,

se universi ynë nuk ka ekzistuar përgjithmonë,

but rather time and space started with a Big Bang.

por koha dhe hapësira filluan me Big Bengun.

So that’s the paradox over and done with, right?

Pra, kjo i jep fund dhe e mbyll paradoksin, apo jo?

Well, maybe not.

Epo, ndoshta jo.

In the last century, scientists have found evidence supporting the theory

Në shekullin e kaluar, shkencëtarët kanë gjetur prova që mbështesin teorinë

of the Big Bang everywhere we look.

e Big Bengut kudo që shohim.

Yet while we know that the Big Bang happened,

Megjithatë, teksa ne e dimë që Big Bengu ndodhi,

no one knows what, if anything, preceded and caused it.

askush nuk e di se çfarë, nëse diçka, e parapriu dhe e shkaktoi atë.

Why did the universe begin in such an extremely ordered, and unlikely, state?

Pse filloi universi në një stad kaq eks- tremisht të rregullt por dhe të pamundur?

Is our universe in an unending cycle of creation and collapse?

A është universi ynë në një cikël të pafund krijimi dhe shkatërrimi?

Or might we be in one of many universes expanding within a multiverse?

Apo mund të jemi në një nga shumë univer- set që zgjerohen brenda një multiversi?

In this context, Boltzmann’s paradox has found renewed interest

Në këtë kontekst, paradoksi Boltzmann ka gjetur interesim të ri

by contemporary cosmologists.

nga kozmologët bashkëkohorë.

Some argue that leading models for where the universe came from

Disa argumentojnë se modelet kryesore për nga erdhi universi

still imply that Boltzmann brains are more likely than human brains,

ende nënkuptojnë se trurët Boltzman kanë më shumë gjasa se trurët njerëzorë

suggesting something’s amiss.

duke sugjeruar se diçka nuk shkon.

Others counter that slight modifications of the cosmological models

Të tjerë kundërshtojnë se modifikimet e lehta të modeleve kozmologjike

would avoid the problem,

do ta shmangnin problemin,

or that Boltzmann’s brains can’t actually physically form.

ose që trurët Boltzmann nuk mund të formohen fizikisht.

Some researchers even attempted to calculate the probability

Disa studiues madje u përpoqën të llogaritnin probabilitetin

of a brain popping out of random quantum fluctuations

që një tru të dalë nga luhatjet kuantike të rastësishme

long enough to think a single thought.

aq gjatë sa për të menduar një mendim të vetëm.

They got this incredible number

Ata morën këtë numër të pabesueshëm,

whose denominator is 10 to a number about a septillion times larger

emëruesi i të cilit është 10 me një numër rreth një septilion herë më i madh

than the number of stars in the universe.

se numri i yjeve në univers.

The Boltzmann brain paradox, despite its absurdity,

Paradoksi i trurit Boltzmann, pavarësisht absurditetit të tij,

is useful because it creates a bar that models have to rise to.

është i dobishëm sepse krijon një limit që modelet duhet ta arrijnë.

If, compared to numbers like this one,

Nëse, krahasuar me numra si ky,

the current state of the universe is exceedingly unlikely,

gjendja aktuale e universit është jashtëzakonisht e pamundur,

something in the model is almost certainly wrong.

diçka në model është pothuajse me siguri e gabuar.

Unless you’re the one who is wrong...

Por jo nëse jeni ju ata që e keni gabim...