How to master your sense of smell - Alexandra Horowitz

Tłumaczenie: Sylwia Slota-Kordek Korekta: Rysia Wand

Perfumers can learn to distinguish individual odors

Perfumiarze potrafią nauczyć się rozróżniać pojedyncze zapachy

in a fragrance made of hundreds of scents.

w kompozycji zapachowej składającej się z setek zapachów.

Tea experts have been known to sniff out

Eksperci od herbaty rozpoznają

not just the location where a tea was from,

nie tylko miejsce pochodzenia herbaty,

but the season of harvest and whether it was planted by a plum tree.

ale również porę zbioru oraz to, czy została posadzona przy śliwie.

And the New York City Transit Authority

Miejskie przedsiębiorstwo komunikacji w Nowym Jorku

once had an employee responsible only for sniffing out gas leaks

zatrudniało dawniej pracownika, którego jedynym obowiązkiem było wyczuwanie

in the subway system.

wycieków gazu w systemie metra.

Can just anyone learn to smell with the sensitivity of those experts?

Czy każdy może nauczyć się czułości na zapachy jaką posiadają ci znawcy?

For most of us, what we smell is largely involuntary,

W zasadzie większość z nas odczuwa zapachy mimowolnie,

whether it's garbage behind a restaurant,

czy są to śmieci za restauracją,

the shampoo of the woman leaving an elevator as you enter,

szampon, którym umyła włosy kobieta wychodząca z windy,

or a bakery's fresh-made bread.

czy świeżo upieczony chleb w piekarni.

With a few million olfactory receptors in our noses,

Nos zawiera kilka milionów receptorów węchowych,

we clearly don't lack the ability to smell well.

więc najwyraźniej nie brakuje nam narzędzi dobrego węchu.

We just might not always pay close enough attention.

Po prostu nie zawsze zwracamy na to wystarczającą uwagę.

That's a shame because we may be missing opportunities

Szkoda, bo możemy tracić szansę

to make strong emotional connections.

na stworzenie silnych emocjonalnych asocjacji.

Smells are powerfully linked to emotions

Zapachy łączą się mocno z emocjami

and can awaken memories of places we've long ago left

i mogą obudzić wspomnienia związane z miejscami, które dawno opuściliśmy

and people we've loved.

i z ludźmi, których kochaliśmy.

But fortunately, it is possible to train our brains to smell better.

Na szczęście można nauczyć mózg lepszego odczuwania woni.

For example, Helen Keller was able to recognize a person's work,

Helen Keller potrafiła na przykład rozpoznać zawód danej osoby

and in her words,

i, jak mówiła, rozróżnić stolarza

distinguish the carpenter from the iron worker,

od budowniczego konstrukcji stalowych,

the artist from the mason or the chemist,

artystę od murarza lub aptekarza,

by a simple inhale.

po prostu wciągając powietrze.

Follow these steps and you too can change the way the world smells to you.

Oto jak można sposób odczuwania zapachów.

First, stick your nose in it.

Po pierwsze, przystaw nos.

Some animals that are known to be great smellers,

Zwierzęta obdarzone doskonałym węchem,

like dogs who can sniff out explosives

jak psy, które potrafią wywęszyć materiały wybuchowe,

and pigs who can find truffles underground,

i świnie, które potrafią znaleźć pod ziemią trufle,

put their noses right at the place they want to smell.

przykładają nosy wprost w miejsce, które chcą powąchać.

Human noses, meanwhile, are casting around in the middle of the air,

Ludzkie nosy szukają zapachu w powietrzu,

giving us an anatomical disadvantage.

co anatomicznie stawia nas w niekorzystnej sytuacji.

So bring your nose close to the world around you.

Przystaw nos do otaczającego cię świata.

The ground,

Do ziemi,

surfaces,

powierzchni,

objects,

rzeczy,

the food in your hand.

jedzenia, które trzymasz.

Get close to your dog,

Przybliż się do psa,

your partner,

partnera,

the book you're reading.

książki, którą czytasz.

Not only will your nose be closer to the odor source,

Nos będzie nie tylko bliżej źródła zapachu,

but the warmth of your breath will make odors easier to smell.

ale ciepło oddechu sprawi, że zapach się wyostrzy.

Second, sniff like you mean it.

Po drugie, węsz solidnie.

Smelling actually happens way up near the bridge of our noses

Odczuwanie zapachu odbywa się wysoko w pobliżu grzbietu nosa,

in a postage stamp-sized square of tissue called the olfactory epithelium.

w kwadratowej tkance wielkości znaczka pocztowego,

zwanej nabłonkiem węchowym.

When we sniff, odor molecules are sucked up into our nostrils

Podczas wąchania cząstki zapachowe są wsysane do nozdrzy,

until they hit this tissue

aż dotrą do tej tkanki,

where they combine to our olfactory, or scent, receptors.

gdzie łączą się z receptorami olfaktorycznymi czyli węchowymi.

When we inhale normally, only a little air makes it there.

Kiedy wdychamy normalnie, dociera tam niewiele powietrza.

But one or two solid sharp sniffs

Ale jedno lub dwa dłuższe pociągnięcia nosem sprawią,

will ensure that more air gets to your smell receptors.

że do receptorów zapachu dotrze więcej powietrza.

Po kilku pociągnięciach

After just a few more sniffs,

the receptors, which are best at noticing new smells,

receptory, które są najlepsze w wychwytywaniu nowych zapachów,

turn off temporarily.

wyłączają się na chwilę.

So you can give your nose a rest and sniff again later.

Można dać odpocząć nosowi i później znowu wąchać.

Finally, dwell on the smell.

Na koniec zatrzymaj się na zapachu.

Most smells pass by us with little attention,

Większość zapachów przechodzi obok nas prawie niezauważalnie,

but simply noticing what you're smelling

ale wystarczy zwrócić uwagę na to, co się wącha,

and by trying to describe it, name it, and locate its source,

a próba opisania, nazwania czy zlokalizowania źródła zapachu

you can expand your vocabulary of smells.

może poszerzyć znajomość zapachów.

When an odor molecule binds to a scent receptor,

Kiedy cząsteczka zapachu wiąże się z receptorem zapachu,

it sends an electrical signal from the sensory neurons

wysyła sygnał elektryczny z neuronów czuciowych

to our brain's olfactory bulbs.

do opuszek węchowych w mózgu.

The signal then continues to other areas of the brain,

Sygnał zostaje następnie przekazany do innych obszarów mózgu,

where it's integrated with taste,

gdzie łączy się z informacjami dotyczącymi smaku,

memory,

or emotional information

pamięci

lub emocji,

before registering to us as a smell.

zanim zostanie nam przekazany w postaci zapachu.

FMRI research shows that the extra time spent focusing on scent

Badanie fMRI pokazuje, że dodatkowy czas poświęcony na skupianie się na zapachu

changes the brain of experienced smellers.

zmienia mózg doświadczonych wąchaczy.

For them, perceiving and imagining odors becomes more automatic

Dla nich odczuwanie i wyobrażanie sobie zapachów staje się bardziej automatyczne

than for non-experts.

niż dla osób, które nie są specjalistami.

To get started yourself, take ingredients from your kitchen:

Aby rozpocząć, weź składniki z kuchni:

spices,

przyprawy,

vanilla,

or fruit,

wanilię

lub owoce,

but never anything toxic.

ale nigdy nic toksycznego.

Close your eyes and have someone bring them under your nose.

Zamknij oczy i poproś kogoś o podstawienie ci ich pod nos.

Sniff and try to name the source.

Powąchaj i spróbuj je nazwać.

Over time, you'll begin to appreciate nuances in familiar odors

Z czasem zaczniesz doceniać niuanse w znajomych zapachach

and recognize characteristics of new and unusual smells.

i rozpoznawać te nowe i niespotykane.

The perfumer has practiced these steps enough to become an artist of odor,

Perfumiarz wyćwiczył te etapy na tyle, żeby stać się artystą zapachu,

but even if you never pursue smelling to that degree,

ale nawet jeśli nigdy mu nie dorównasz,

the spectacular result of an unspectacular action

imponujący wynik niepozornego działania

will change how you sense and experience your days.

zmieni twoje odczucia i doświadczenia.