The science of static electricity - Anuradha Bhagwat

Elektryczność statyczna - Anuradha Bhagwat

Tłumaczenie: Kacper Borowiecki Korekta: Rysia Wand

It can strike without warning, at any moment.

Może uderzyć bez ostrzeżenia, w każdym momencie.

You may be walking across a soft carpet and reaching for the door knob

Możesz iść po miękkim dywanie i sięgać po klamkę od drzwi,

when suddenly...zap!

kiedy nagle... pstryk!

To understand static electricity,

Aby zrozumieć elektryczność statyczną,

we first need to know a bit about the nature of matter.

musimy dowiedzieć się trochę o konstrukcji materii.

All matter is made up of atoms

Materia złożona jest z atomów,

that consist of three types of smaller particles:

które zawierają trzy typy mniejszych cząstek:

negatively charged electrons,

negatywnie naładowane elektrony,

positively charged protons,

pozytywnie naładowane protony

and neutral neutrons.

i neutralne neutrony.

Normally, the electrons and protons in an atom balance out,

Normalnie elektrony i protony balansują na zewnątrz jądra,

which is why most matter you come across is electrically neutral.

przez co większość rzeczy, które dotykasz, jest obojętna.

But electrons are tiny and almost insignificant in mass,

Ale elektrony są malutkie i mają minimalną masę,

and rubbing or friction can give loosely bound electrons

więc tarcie może dać wolnym elektronom

enough energy to leave their atoms and attach to others,

wystarczającą siłę, by oderwały się od atomu i dołączyły do innego,

migrating between different surfaces.

migrując między różnymi powierzchniami.

When this happens,

Kiedy to się stanie,

the first object is left with more protons than electrons

pierwszy obiekt ma więcej protonów niż elektronów

and becomes positively charged,

i jest naładowany dodatnio,

while the one with more electrons accumulates a negative charge.

podczas gdy w drugim elektrony tworzą ładunek ujemny.

This situation is called a charge imbalance,

Taką sytuację nazywamy zaburzeniem ładunków

or net charge separation.

lub separacją ładunków.

But nature tends towards balance,

Natura dąży do równowagi,

so when one of these newly charged bodies comes into contact with another material,

więc kiedy jedno ze zmienionych ciał wchodzi w kontakt z innym materiałem,

the mobile electrons will take the first chance they get

mobilne elektrony wykorzystają pierwszą lepszą szansę,

to go where they're most needed,

by przejść tam, gdzie są najpotrzebniejsze,

either jumping off the negatively charged object,

albo zeskakując z negatywnie naładowanego obiektu

or jumping onto the positively charged one

albo wskakując na naładowany pozytywnie,

in an attempt to restore the neutral charge equilibrium.

aby przywrócić równowagę elektronową.

And this quick movement of electrons, called static discharge,

Ten szybki ruch elektronów, nazwany ładunkiem elektrostatycznym,

is what we recognize as that sudden spark.

jest widoczny jako niespodziewana iskra.

This process doesn't happen with just any objects.

Ten proces nie ma miejsca przy każdym obiekcie.

Otherwise you'd be getting zapped all the time.

Gdyby tak było, pstrykałoby cały czas.

Conductors like metals and salt water

Przewodniki takie jak metale i słona woda

tend to have loosely bound outer electrons,

mają luźno związane elektrony walencyjne,

which can easily flow between molecules.

które mogą szybko przejść między molekułami.

On the other hand, insulators like plastics, rubber and glass

Z innej strony, izolatory takie jak plastik, guma i szkło

have tightly bound electrons that won't readily jump to other atoms.

mają ściśle związane elektrony, które niechętnie zmieniają atomy.

Static build-up is most likely to occur

Nagromadzenie statyczne jest najczęstsze,

when one of the materials involved is an insulator.

gdy jeden z materiałów jest izolatorem.

When you walk across a rug,

Kiedy idziesz po dywanie,

electrons from your body will rub off onto it,

elektrony z twego ciała przejdą na niego,

while the rug's insulating wool will resist losing its own electrons.

a izolująca dywan wełna straci swoje własne elektrony.

Although your body and the rug together are still electrically neutral,

Chociaż ciało i dywan razem nadal są elektrycznie obojętne,

there is now a charge polarization between the two.

zaszło między nimi wyrównanie ładunków.

And when you reach to touch the door knob,

Kiedy zaś dotkniesz do klamki,

zap!

pstryk!

The metal door knob's loosely bound electrons hop to your hand

Luźno związane elektrony klamki wskakują ci na rękę,

to replace the electrons your body has lost.

żeby uzupełnić elektrony, które straciło twoje ciało.

When it happens in your bedroom, it's a minor nuisance.

W twoim pokoju to mała uciążliwość,

But in the great outdoors,

ale na dużych powierzchniach

static electricity can be a terrifying, destructive force of nature.

elektryczność statyczna może być przerażającą i niszczącą siłą natury.

In certain conditions, charge separation will occur in clouds.

W pewnych wypadkach rozdzielenie ładunków odbywa się w chmurach.

We don't know exactly how this happens.

Nie wiemy dokładnie, jak się dzieje.

It may have to do with the circulation of water droplets

Być może chodzi o cyrkulację kropel wody

and ice particles within them.

zawierających cząstki lodu.

Regardless, the charge imbalance is neutralized

Ładunek jest neutralizowany

by being released towards another body,

przez przeniesienie do innego ciała,

such as a building,

takiego jak budynek,

the Earth,

Ziemia

or another cloud in a giant spark that we know as lightning.

lub inna chmura pod postacią iskry, którą nazywamy błyskawicą.

And just as your fingers can be zapped over and over in the same spot,

Palce mogą bzykać cały czas w tym samym miejscu.

you better believe that lightning can strike the same place more than once.

Dlatego pamiętaj, że błyskawica może uderzyć gdzieś częściej niż raz.