The great conspiracy against Julius Caesar - Kathryn Tempest

Wielki spisek przeciwko Juliuszowi Cezarowi - Kathryn Tempest

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Rysia Wand

What would you do if you thought your country was on the path to tyranny?

Co byś zrobił, widząc swój kraj zmierzający do tyranii?

If you saw one man gaining too much power, would you try to stop him?

Próbowałbyś powstrzymać jednostkę zdobywającą nadmierną władzę?

Even if that man was one of your closest friends and allies?

Nawet jeśli chodziłoby o przyjaciela i sojusznika?

These were the questions haunting Roman Senator Marcus Junius Brutus in 44 BCE,

Te pytania męczyły rzymskiego senatora Marka Juniusza Brutusa w 44 roku p.n.e.,

the year Julius Caesar would be assassinated.

w roku zamachu na Juliusza Cezara.

Opposing unchecked power wasn't just a political matter for Brutus;

Dla Brutusa polityczny sprzeciw wobec niekontrolowanej władzy

it was a personal one.

był także sprawą osobistą.

He claimed descent from Lucius Junius Brutus,

Twierdził, że pochodzi od Lucjusza Juniusza Brutusa,

who had helped overthrow the tyrannical king known as Tarquin the Proud.

który pomógł obalić króla-tyrana, Tarkwiniusza Pysznego.

Instead of seizing power himself,

Zamiast samemu zagarnąć władzę,

the elder Brutus led the people in a rousing oath

starszy Brutus porwał lud przysięgą,

to never again allow a king to rule.

że już nigdy nie pozwolą na rządy króla.

Rome became a republic

Rzym stał się republiką

based on the principle that no one man should hold too much power.

opartą na zasadzie, że władza nie może należeć do jednego człowieka.

Now, four and a half centuries later, this principle was threatened.

Cztery i pół stulecia później ta zasada była zagrożona.

Julius Ceasar's rise to the powerful position of consul

Droga Juliusza Cezara do ważnego stanowiska konsula

had been dramatic.

miała dramatyczny przebieg.

Years of military triumphs had made him the wealthiest man in Rome.

Lata triumfów militarnych uczyniły go najbogatszym Rzymianinem.

And after defeating his rival Pompey the Great in a bitter civil war,

Po pokonaniu Pompejusza Wielkiego w gorzkiej wojnie domowej

his power was at its peak.

jego potęga sięgnęła szczytu.

His victories and initiatives, such as distributing lands to the poor,

Zwycięstwa i inicjatywy, takie jak rozdanie ziemi ubogim,

had made him popular with the public,

przydały mu popularności.

and many senators vied for his favor by showering him with honors.

Wielu senatorów zabiegało o jego łaski obsypując go zaszczytami.

Statues were built, temples were dedicated,

Budowano mu posągi, poświęcano świątynie,

and a whole month was renamed, still called July today.

nawet przemianowano miesiąc, który do dziś nosi nazwę July.

More importantly, the title of dictator,

Co więcej, tytuł dyktatora,

meant to grant temporary emergency powers in wartime,

równoznaczny z władzą na czas wojny,

had been bestowed upon Caesar several times in succession.

kilka razy z rzędu nadano Cezarowi.

And in 44 BCE, he was made dictator perpetuo,

W 44 r. p.n.e. został "dictator perpetuo",

dictator for a potentially unlimited term.

czyli dyktatorem na potencjalnie nieograniczoną kadencję.

All of this was too much for the senators

Tego było już za wiele dla senatorów

who feared a return to the monarchy their ancestors had fought to abolish,

lękających się powrotu monarchii obalonej przez przodków,

as well as those whose own power and ambition

jak i dla tych, których ambicję i władzę

were impeded by Caesar's rule.

hamowały rządy Cezara.

A group of conspirators calling themselves the liberators

Grupa spiskowców mieniąca się Wyzwolicielami

began to secretly discuss plans for assassination.

zaczęła potajemnie omawiać plany zamachu.

Leading them were the senator Gaius Cassius Longinus

Przewodzili jej senator Gajusz Kasjusz Longinus

and his friend and brother-in-law, Brutus.

oraz jego przyjaciel i szwagier Brutus.

Joining the conspiracy was not an easy choice for Brutus.

Udział w spisku nie był dla Brutusa łatwym wyborem.

Even though Brutus had sided with Pompey in the ill-fated civil war,

Chociaż Brutus wspierał Pompejusza w niefortunnej wojnie domowej,

Caesar had personally intervened to save his life,

Cezar osobiście interweniował, żeby ocalić mu życie.

not only pardoning him but even accepting him as a close advisor

Nie tylko ułaskawił go, ale zrobił bliskim doradcą

and elevating him to important posts.

i wyniósł na ważne stanowiska.

Brutus was hesitant to conspire against the man who had treated him like a son,

Brutus wahał się przed spiskiem przeciwko człowiekowi,

który traktował go jak syna,

but in the end,

ale w końcu nalegania Kasjusza i lęk Brutusa

Cassius's insistence and Brutus's own fear of Caesar's ambitions won out.

przed ambicjami Cezara zwyciężyły.

The moment they had been waiting for came on March 15.

Moment, na który czekali, nadszedł 15 marca.

At a senate meeting

Na zebraniu senatu,

held shortly before Caesar was to depart on his next military campaign,

zwołanym tuż przed wyjazdem Cezara na kolejną kampanię wojenną,

as many as 60 conspirators surrounded him,

otoczyło go aż 60 spiskowców,

unsheathing daggers from their togas and stabbing at him from all sides.

wyjmując ukryte pod togami sztylety i dźgając go ze wszystkich stron.

As the story goes,

Jak niesie wieść,

Caesar struggled fiercely until he saw Brutus.

Cezar walczył zaciekle dopóki nie zobaczył Brutusa.

Despite the famous line, "Et tu, Brute?" written by Shakespeare,

Mimo słynnego zdania "Et tu, Brute?" pióra Szekspira,

we don't know Caesar's actual dying words.

nie wiemy, co faktycznie powiedział Cezar w chwili śmierci.

Some ancient sources claim he said nothing,

Według niektórych źródeł nie powiedział nic,

while others record the phrase, "And you, child?",

inne zapisały zdanie: "I ty, dziecko?",

fueling speculation that Brutus may have actually been Caesar's illegitimate son.

napędzając spekulacje, że Brutus był nieślubnym synem Cezara.

But all agree that when Caesar saw Brutus among his attackers,

Wszystkie zgadzają się, że gdy Cezar ujrzał wśród napastników Brutusa,

he covered his face and gave up the fight,

zakrył twarz i zaprzestał walki,

falling to the ground after being stabbed 23 times.

padając na ziemię po 23 ciosach sztyletów.

Unfortunately for Brutus,

Na swoje nieszczęście ani Brutus

he and the other conspirators had underestimated Caesar's popularity

ani inni spiskowcy nie docenili popularności Cezara,

among the Roman public,

pośród rzymskiego ludu.

many of whom saw him as an effective leader,

Lud miał go za skutecznego przywódcę,

and the senate as a corrupt aristocracy.

a senat za skorumpowaną arystokrację.

Within moments of Caesar's assassination, Rome was in a state of panic.

Kilka chwil po zamachu na Cezara Rzym ogarnęła panika.

Most of the other senators had fled,

Większość pozostałych senatorów uciekła,

while the assassins barricaded themselves on the Capitoline Hill.

a zamachowcy zabarykadowali się na wzgórzu Kapitolu.

Mark Antony, Caesar's friend and co-consul,

Marek Antoniusz, konsul i przyjaciel Cezara,

was swift to seize the upper hand,

szybko przechwycił władzę

delivering a passionate speech at Caesar's funeral days later

wygłaszając płomienną mowę na pogrzebie Cezara 4 dni później,

that whipped the crowd into a frenzy of grief and anger.

czym wywołał gniew i smutek tłumu.

As a result, the liberators were forced out of Rome.

W efekcie Wyzwolicieli wypędzono z Rzymu.

The ensuing power vacuum led to a series of civil wars,

Wytworzyła się próżnia władzy prowadząca do serii wojen domowych,

during which Brutus, facing certain defeat, took his own life.

podczas których, w obliczu pewnej klęski, Brutus odebrał sobie życie.

Ironically, the ultimate result

Ironicznie, ostateczny rezultat

would be the opposite of what the conspirators had hoped to accomplish:

był przeciwieństwem zamierzeń spiskowców.

the end of the Republic

Nastąpił koniec republiki,

and the concentration of power under the office of Emperor.

a władza skupiła się w rękach cesarza.

Opinions over the assassination of Caesar were divided from the start

Opinie na temat zamachu na Cezara od początku były podzielone

and have remained so.

i tak zostało do dziś.

As for Brutus himself,

Co do o Brutusa,

few historical figures have inspired such a conflicting legacy.

niewiele postaci historycznych inspiruje aż tak rozbieżne interpretacje.

In Dante's "Inferno," he was placed in the very center of Hell

Dante umieścił go w samym środku piekła,

and eternally chewed by Satan himself for his crime of betrayal.

gdzie Szatan wciąż go pożera za zbrodnię zdrady.

But Swift's "Gulliver's Travels"

Ale Swift w Podróżach Guliwera

described him as one of the most virtuous and benevolent people to have lived.

opisuje go jako jednego z najbardziej prawych i dobrych ludzi w historii.

The interpretation of Brutus as either a selfless fighter against dictatorship

Rola Brutusa od bezinteresownego wojownika z dyktaturą

or an opportunistic traitor

do oportunistycznego zdrajcy

has shifted with the tides of history and politics.

zmienia się wraz z prądami historii i polityki.

But even today, over 2000 years later,

Ale nawet dziś, ponad 2000 lat później,

questions about the price of liberty,

pytania dotyczące ceny wolności,

the conflict between personal loyalties and universal ideals,

konfliktu między lojalnością a poglądami politycznymi

and unintended consequences remain more relevant than ever.

oraz niezamierzone konsekwencje nadal pozostają na czasie.