The great conspiracy against Julius Caesar - Kathryn Tempest

Կեսարի դեմ հայտնի դավադրությունը - Քեթրին Թեմփեստ

Translator: Sona Martirossian Reviewer: Tamara Shanoyan

What would you do if you thought your country was on the path to tyranny?

Ի՞նչ կանեիք, եթե ձեր հայրենիքը

բռնապետության ճանապարհին լիներ:

If you saw one man gaining too much power, would you try to stop him?

Կկանգնեցնեի՞ք նրան,

ում ձեռքերում չափազանց մեծ իշխանություն կա:

Even if that man was one of your closest friends and allies?

Անգամ եթե նա ձեր մոտ ընկերը

կամ դաշնակիցը լիներ:

These were the questions haunting Roman Senator Marcus Junius Brutus in 44 BCE,

Այս հարցերը մ.թ.ա. 44 թ. տանջում էին հռոմեացի

սենատոր Մարկոս Ջունիուս Բրուտոսին,

the year Julius Caesar would be assassinated.

երբ Կեսարին շուտով կսպանեին:

Opposing unchecked power wasn't just a political matter for Brutus;

Բրուտոսը հակառակվում էր չհաստատված իշխանությանը

ոչ միայն քաղաքական մոտիվներից ելնելով,

it was a personal one.

այլ նաև անձնական:

He claimed descent from Lucius Junius Brutus,

Նա Լուկիոս Ջունիուս Բրուտոսի ժառանգն էր,

who had helped overthrow the tyrannical king known as Tarquin the Proud.

ով օգնել էր գահընկեց անել բռնապետ Տարքվինիոս Գոռոզին:

Instead of seizing power himself,

Իշխանության գլուխ անցնելու փոխարեն՝

the elder Brutus led the people in a rousing oath

Բրուտոս ավագը ժողովրդին խոստացավ՝

to never again allow a king to rule.

չթողնել և ո՛չ մի թագավորի կառավարել:

Rome became a republic

Հռոմը դարձավ հանրապետություն, հիմնվելով այն սկզբունքի վրա,

based on the principle that no one man should hold too much power.

որ ոչ մի անհատ չպետք է չափազանց շատ իշխանություն ունենա:

Now, four and a half centuries later, this principle was threatened.

Այսպիսով, 4 ու կես դար անց, այս սկզբունքը վտանգի տակ էր:

Julius Ceasar's rise to the powerful position of consul

Հուլիոս Կեսարի կոնսուլի պաշտոնին իշխանության գալը

had been dramatic.

հեղափոխական բնույթ ուներ:

Years of military triumphs had made him the wealthiest man in Rome.

Ռազմական մի շարք հաղթանակներից հետո

նա դարձել էր Հռոմի ամենահարուստ մարդը:

And after defeating his rival Pompey the Great in a bitter civil war,

Իր հակառակորդին՝ Պոմպեոս Մեծին

քաղաքացիական պատերազմում հաղթելուց հետո,

his power was at its peak.

նրա իշխանությունը հասավ իր գագաթնակետին:

His victories and initiatives, such as distributing lands to the poor,

Նրա հաղթանակների և առաջարկների,

այդ թվում՝ աղքատներին հողեր բաժանելու շնորհիվ,

had made him popular with the public,

նա վայելում էր ժողովրդականություն,

and many senators vied for his favor by showering him with honors.

և մի շարք սենատորներ նրան էին ապավինում՝

բազում պատիվներ տալով:

Statues were built, temples were dedicated,

Նրա արձաններն էին կանգնեցվում,

տաճարներ կառուցում,

and a whole month was renamed, still called July today.

և անգամ այսօր նրա անունով է կոչվում

տարվա ամիսներից մեկը՝ հուլիսը:

More importantly, the title of dictator,

Ամենակարևորը, բռնակալի տիտղոսը,

meant to grant temporary emergency powers in wartime,

որի դեպքում արտակարգ ռազմական իրավիճակներներում

անսահման իշխանություն է տրվում,

had been bestowed upon Caesar several times in succession.

մի քանի տարի շարունակ շնորհվել է Կեսարին:

And in 44 BCE, he was made dictator perpetuo,

Մ.թ.ա 44 թ. նա դարձավ մշտական կառավարիչ,

dictator for a potentially unlimited term.

առանց ժամանակային սահմանափակման:

Սա սարսափեցրեց սենատորներին,

All of this was too much for the senators

who feared a return to the monarchy their ancestors had fought to abolish,

որոնք վախենում էին իրենց նախնիների

վերացրած բռնապետության վերադարձից,

as well as those whose own power and ambition

ինչպես նաև նրանց, ում իշխանությունը և նկրտումները

were impeded by Caesar's rule.

Կեսարը վտանգել էր:

A group of conspirators calling themselves the liberators

Դավադիրների՝ ազատագրիչների մի խումբ

began to secretly discuss plans for assassination.

սկսեցին ծրագրել նրա սպանությունը:

Leading them were the senator Gaius Cassius Longinus

Նրանց առաջնորդում էին սենատոր Գայոս Կասիոս Լոնգինուսը

and his friend and brother-in-law, Brutus.

և նրա ընկեր ու փեսա՝ Բրուտոսը:

Joining the conspiracy was not an easy choice for Brutus.

Դավադրությանը մասնակցելու որոշումը հեշտ չտրվեց Բրուտոսին:

Even though Brutus had sided with Pompey in the ill-fated civil war,

Չնայած Բրուտոսը քաղաքացիական

պատերազմում միացել էր Պոմպեոս Մեծին

Caesar had personally intervened to save his life,

Կեսարը փրկել էր նրա կյանքը,

և ոչ միայն ներում էր շնորհել, այլ նրան իր խորհրդականներից էր դարձրել՝

not only pardoning him but even accepting him as a close advisor

and elevating him to important posts.

նշանակելով նրան կարևոր պաշտոնների:

Brutus was hesitant to conspire against the man who had treated him like a son,

Բրուտոսը երկմտում էր ապստամբել այն մարդու դեմ,

ով իր հորն էր փոխարինել,

but in the end,

սակայն, ի վերջո,

Cassius's insistence and Brutus's own fear of Caesar's ambitions won out.

նա տեղի տվեց Կասիոսի համուզմունքներին

և իր իսկ սարսափին:

The moment they had been waiting for came on March 15.

Դավադիրների ակնկալած օրը վրա հասավ մարտի 15-ին:

At a senate meeting

Սենատի ժողովի ժամանակ,

held shortly before Caesar was to depart on his next military campaign,

երբ Կեսարը շուտով պետք է մեկներ ռազմական հերթական արշավի,

as many as 60 conspirators surrounded him,

60-ից ավել դավադիրներ շրջապատեցին նրան,

unsheathing daggers from their togas and stabbing at him from all sides.

իրենց պատյաններից դաշույնները հանելով,

խոցեցին նրան:

As the story goes,

Բրուտոսին տեսնելուն պես Կեսարը դադարեց հանդիմանալ:

Caesar struggled fiercely until he saw Brutus.

Despite the famous line, "Et tu, Brute?" written by Shakespeare,

Շեքսպիրյան հայտնի «Et tu, Brute?» տողից զատ,

we don't know Caesar's actual dying words.

մեզ հայտնի չեն Կեսարի վերջին խոսքերը:

Some ancient sources claim he said nothing,

Հնագույն մի շարք աղբյուրներ նշում են, որ նա լռել է,

մինչդեռ մյուսները արձանագրել են

while others record the phrase, "And you, child?",

«Դու է՞լ, տղաս» արտահայտությունը,

fueling speculation that Brutus may have actually been Caesar's illegitimate son.

հանգեցնելով այն կարծիքին,

որ Բրուտոսը Կեսարի անօրինական որդին էր:

But all agree that when Caesar saw Brutus among his attackers,

Սակայն բոլորս էլ համաձայն ենք, որ Կեսարը,

ապստամբների շարքում Բրուտոսին տեսնելով,

he covered his face and gave up the fight,

երեսը ձեռքերով ծածկում է և հանձնվում՝

falling to the ground after being stabbed 23 times.

23 անգամ դաշունահարվելուց հետո:

Unfortunately for Brutus,

Սակայն Բրուտոսը և այլ դավադիրները

he and the other conspirators had underestimated Caesar's popularity

թերագնահատել էին Հռոմի ժողովրդի

սերը դեպի իրենց կայսրը,

among the Roman public,

many of whom saw him as an effective leader,

որին շատերը փորձառու ղեկավար էին համարում,

and the senate as a corrupt aristocracy.

իսկ սենատը՝ կողմնակալ ազնավական:

Within moments of Caesar's assassination, Rome was in a state of panic.

Կեսարի սպանությունից ակնթարթներ անց

Հռոմը տանգապահար վիճակում էր:

Most of the other senators had fled,

Սենատորներից շատերը լքել էին այն,

while the assassins barricaded themselves on the Capitoline Hill.

մինչդեռ մարդասպանները շրջափակվել էին Կապիտոլին Բլրում:

Mark Antony, Caesar's friend and co-consul,

Մարկոս Անտոնիոսը՝

Կեսարի ընկերը ու խորհրդականը,

was swift to seize the upper hand,

կարճ ժամանակում գրավեց իր տեղը,

delivering a passionate speech at Caesar's funeral days later

և հանդիսավոր ելույթ ունեցավ

Կեսարի թաղման ժամանակ մի քանի օր անց`

that whipped the crowd into a frenzy of grief and anger.

ամբոխին մատնելով ցասմանը և սգին:

As a result, the liberators were forced out of Rome.

Ի վերջո, ազատագրիչները Հռոմից աքսորեցին:

The ensuing power vacuum led to a series of civil wars,

Հաջորդող քաղաքական բախումը

հանգեցրեց ներքին պատերազմների,

during which Brutus, facing certain defeat, took his own life.

որոնց ընթացքում Բրուտոսը,

պարտության մատնվելով, ինքնասպան է լինում:

Ironically, the ultimate result

Վերջանական արդյունքը, սակայն,

would be the opposite of what the conspirators had hoped to accomplish:

հակադրվեց նրան, ինչին ձգտում էին դավադիրները՝

the end of the Republic

հանրապետության անկմանը

and the concentration of power under the office of Emperor.

և իշխանության կետրոնացմանը կայսեր ձեռքերում:

Opinions over the assassination of Caesar were divided from the start

Կեսարի սպանության մասին

ժամանակի ընթացքում տարբեր կարծիքներ են հնչել:

and have remained so.

As for Brutus himself,

Բրուտոսը պատմական գործիչների փոքր թվին է պատկանում,

few historical figures have inspired such a conflicting legacy.

որոնք այսպիսի կասկածահարույց ժառանգություն է թողել:

In Dante's "Inferno," he was placed in the very center of Hell

Դանթեի «Դժոխքում»,

նա գտնվում էր գեհենի կենտրոնում,

and eternally chewed by Satan himself for his crime of betrayal.

սատանան նրան անվերջ ծամում էր

իր գործած դավաճանության համար:

But Swift's "Gulliver's Travels"

Բայց Սվիֆթի «Գուլիվերի ճամորդության» մեջ

described him as one of the most virtuous and benevolent people to have lived.

նա ներկայացված է որպես աշխարհ լույս եկած

ամենանվիրական և բարյացակամ մարդկանցից մեկը:

The interpretation of Brutus as either a selfless fighter against dictatorship

Բրուտոսի կերպարը,

բռնապետության դեմ անձնանվեր պայքարողից

or an opportunistic traitor

մինչև չստացված դավաճան,

has shifted with the tides of history and politics.

փոփոխվել է պատմության ընթացքում և քաղաքականության մեջ:

But even today, over 2000 years later,

Անգամ այսօր՝ շուրջ 2000 տարի անց,

questions about the price of liberty,

ազատության գնի մասին հարցերը,

the conflict between personal loyalties and universal ideals,

անձնական և համընդհանուր արժեքների բախումը,

and unintended consequences remain more relevant than ever.

և սրանց ինքնաբուխ հետևանքները մնում են արդիական: