How do we study the stars? - Yuan-Sen Ting

Jak badamy gwiazdy? - Yuan-Sen Ting

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

The city sky is, frankly, rather boring.

Niebo nad miastem jest raczej nudne.

If you look up at the patches of murk between buildings,

Patrząc w górę widzimy skrawki ciemności pomiędzy budynkami.

you might be able to pick out The Big Dipper,

Możemy zauważyć Wielki Wóz

or perhaps, Orion's Belt.

czy Pas Oriona.

But hold on.

Ale zaraz.

Look at that murky patch again and hold our your thumb.

Spójrzcie jeszcze raz i wystawcie kciuk.

How many stars do you think are behind it?

Ile gwiazd przesłonił?

Ten, twenty? Guess again.

Dziesięć? Dwadzieścia? Zgadujcie dalej.

If you looked at that thumbnail-sized patch of sky

Jeśli spojrzymy na ten mały kawałeczek

with the Hubble Space Telescope,

za pomocą Teleskopu Hubble'a,

instead of points of light, you'd see smudges.

zamiast punkcików światła, dostrzeżemy smugi.

These aren't stars.

To nie są gwiazdy.

They're galaxies, just like our Milky Way.

To galaktyki, jak nasza Droga Mleczna.

Cities of billions of stars,

Miasta miliardów gwiazd.

and more than 1,000 of them are hidden behind your thumb.

Więcej niż 1000 kryje się za kciukiem.

The universe is bigger than you can see from the city,

Wszechświat jest większy, niż widać to z miasta,

and even bigger than the starry sky you can see from the countryside.

większy nawet niż rozgwieżdżone niebo na wsi.

This is the universe as astrophysicists see it,

Oto wszechświat, jakim widzą go astrofizycy.

with more stars than all the grains of sand on Earth.

Gdzie jest więcej gwiazd niż ziarenek piasku na Ziemi.

By staring up at the stars at night,

Patrząc w nocy na gwiazdy,

you've taken part in the oldest science in human history.

praktykujesz najstarszą naukę na Ziemi.

The study of the heavens is older than

Badanie nieba jest starsze

navigation, agriculture, perhaps even language itself.

niż nawigacja, rolnictwo, a może nawet język.

Yet unlike other sciences, astronomy is purely observational.

W odróżnieniu od innych nauk, astronomia to czysta obserwacja.

We cannot control the parameters of our experiments from lab benches.

Nie da się kontrolować parametrów eksperymentów z laboratorium.

Our best technology can send man to the moon,

Szczytem techniki było wysłanie ludzi na Księżyc

and probes to the edge of the solar system.

i próbników na skraj Układu Słonecznego.

But these distances are vanishingly small

Ale te odległości są niezwykle małe

compared to the yawning gulfs between stars.

w porównaniu do bezkresnych przestrzeni między gwiazdami.

So how can we know so much about other galaxies,

Skąd wiadomo tak wiele o innych galaktykach?

what they're made of, how many there are, or that they're even there at all?

Z czego się składają, ile ich jest, czy że w ogóle tam są?

Well, we can start with the first thing we see when we look up at night: the stars.

Możemy zacząć od tego, co widać: od gwiazd na nocnym niebie.

What we are trying to learn is their properties.

Staramy się poznać ich właściwości.

What are they made of? How hot are they? How massive? How old?

Jak są zbudowane, jak bardzo są gorące? Jak duże są i stare?

How far are they from Earth?

Jak daleko od są Ziemi?

And believe it or not,

Wierzcie lub nie,

we can learn all of these things simply from the light shining in the sky.

wszystkiego tego możemy się dowiedzieć ze światła na nocnym niebie.

We can decipher one kind of stellar message by turning starlight into rainbows.

Odczytujemy każdą gwiezdną informację, zmieniając światło w tęczę.

When you look at a rainbow on Earth,

Patrząc na tęczę na Ziemi,

you're really looking at light from our Sun

tak naprawdę widzimy światło Słońca,

being scattered through water droplets in the atmosphere

rozszczepione przez krople w atmosferze

into all the different wavelengths that make it up.

na różne długości składowych fal.

And we study the light from other stars,

Badając światło innych gwiazd,

we can create rainbows on demand using not water droplets,

możemy zrobić tęczę nie za pomocą kropli,

but other specific instruments that disperse light.

ale dzięki dokładnym instrumentom, które rozszczepiają światło.

When we look at the scattered light from our sun,

Patrząc na rozczepione światło Słońca,

we see something strange: dark lines in our rainbow.

zauważamy coś dziwnego: ciemne linie w tęczy.

These lines are the characteristic fingerprints of atoms.

To charakterystyczne odciski palców atomów.

Each type of atom in the solar atmosphere soaks up light at specific wavelengths,

Każdy atom w atmosferze Słońca pochłania światło na pewnej długości fali,

and the amount of absorption depends on how many of these atoms there are.

a ilość tej absorpcji zależy od ilości atomów.

So by observing how much light is missing at these characteristic wavelengths,

Obserwując, ile światła brakuje w tych długościach fali,

we can tell not only what elements are in the Sun's atmosphere,

wiemy nie tylko, jakie pierwiastki są w atmosferze Słońca,

but even their concentrations.

ale też w jakim są stężeniu.

And the same idea can be applied to study other stars.

Tak samo badamy inne gwiazdy.

Make a spectral rainbow, see what's missing,

Tworzymy tęczę, sprawdzając, czego brakuje,

and figure out which elements are present.

i wiemy, jakie pierwiastki są tam obecne.

Bingo. Now you know what stars are made of.

Bingo. Teraz wiemy, z czego składają się gwiazdy.

But we aren't restricted to just the wavelengths that our eyes perceive.

Nie jesteśmy ograniczeni tylko do widzialnych długości fali.

Consider radio waves.

Weźmy pod uwagę fale radiowe.

Yes, they can bring the Billboard Top 100 to your car,

Tak, przynoszą listę przebojów do auta,

but they can also travel almost unimpeded through space.

ale podróżują także przez kosmos prawie bez zakłóceń.

Because they've come so far,

Przebyły tak długą drogę,

radio waves can tell us the very early history of the universe,

że mogą przedstawić nam wczesną historię kosmosu,

from just a few thousand years after The Big Bang.

z okresu ledwie kilku tysięcy lat po Wielkim Wybuchu.

We can also study the infrared light, emitted by colder objects,

Możemy też badać podczerwień, emitowaną przez chłodniejsze obiekty,

like the gas and dust clouds in space,

na przykład chmury obłoki gazów i pyłów,

and the ultraviolet light from the hot stars recently born from those clouds.

oraz ultrafiolet z gorących gwiazd, niedawno narodzonych w tych obłokach.

Studying different wavelengths not only gives us

Badanie różnych długości fal nie tylko pozwala

a more complete picture of any single object

otrzymać bardziej kompletny obraz obiektu,

but also different views of the universe.

ale też ukazuje różne oblicza kosmosu.

For this reason, astrophysicists use several different kinds of telescopes

Dlatego też astrofizycy używają różnych rodzajów teleskopów,

covering the spectrum from the infrared to the ultraviolet to the X-ray,

pokrywających spektrum od podczerwieni po ultrafiolet i promieniowanie X,

from giant radio dishes to giant silver mirrors to space satellites,

od ogromnych anten radiowych i ogromne lustra, po satelity,

detecting light that would be otherwise blocked by the Earth's atmosphere.

które badają to, co zasłania ziemska atmosfera.

Astrophysicists don't just see

Astrofizycy nie tylko patrzą

the billions of stars among the billions of galaxies in the universe.

na miliardy gwiazd pośród miliardów galaktyk w kosmosie.

They hear, feel and sense them through many channels,

Słuchają, czują i badają je poprzez różne kanały,

each revealing a different story.

każdy z nich odsłania inną historię.

But it all begins with light, the kind we can see and the kind we can't.

Wszystko jednak zaczyna się od światła, widzialnego i niewidzialnego.

Want to know the secrets of the Universe?

Chcecie poznać tajemnice wszechświata?

Just follow the light.

Obserwujcie światło.