The simple story of photosynthesis and food - Amanda Ooten

Prosta historia fotosyntezy i jedzenia - Amanda Ooten

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Rysia Wand

Ever wonder where most of the food

Zastanawialiście się może,

you eat every day comes from?

skąd pochodzi jedzenie, które codziennie jesz?

Well, about 60% of the food you eat

Około 60% żywności, którą zjadasz,

is carbohydrates.

to węglowodany.

As you can probably tell from its name,

Węglowodany, jak nazwa wskazuje,

carbohydrates contain carbon,

to atomy węgla,

hydrogen,

and oxygen.

wodoru,

i tlenu.

But where do these atoms originally come from

Ale skąd te atomy pochodzą

and how do they join together

i jak łączą się ze sobą

to make delicious foods like fruits and pasta?

w takie smakołyki, jak owoce czy makaron?

It actually all starts with the air

Wszystko zaczyna się od powietrza,

you are exhaling this very minute,

które wydobywa się z płuc,

specifically the carbon dioxide molecules.

a właściwie od cząsteczek dwutlenku węgla.

Plants are going to breath in

Rośliny wchłaniają

this very same carbon dioxide

dwutlenek węgla

through pores in their skin, called stomata.

przez pory, zwane szparkami.

Plants drink in water from their roots

Rośliny piją wodę dzięki korzeniom,

to get the needed oxygen and hydrogen atoms,

aby uzyskać potrzebny tlen i atomy wodoru,

and their electrons,

i ich elektrony,

in order to build carbohydrates.

w celu utworzenia węglowodanów.

What is that thing?

Co to jest?

Well, that's a special plant organelle

To organellum roślinne,

inside the leaves of plants

znajdujące się wewnątrz liści roślin,

called a chloroplast.

zwane chloroplastem.

It's green beceause of a special light-absorbing pigment

Jest zielone, bo ma specjalny pigment pochłaniający światło,

called chlorophyll.

chlorofil.

Each leaf has about 44,000 cells

Każdy liść ma około 44.000 komórek,

and every cell can have anywhere

a każda komórka może mieć

between 20 to 100 chloroplasts.

od 20 do 100 chloroplastów.

That's up to 4,400,000 chloroplasts!

To w sumie aż 4 400 000 chloroplastów!

By now, you've probably guessed

Już pewnie zgadłeś,

that we're talking about the process of photosynthesis

że mówimy o procesie fotosyntezy

and you might be wondering

i pewnie się zastanawiasz,

when the sun is going to make its entrance.

jaką rolę w tym procesie odgrywa słońce.

Let's go back to that original molecule of water.

Wróćmy jednak do cząsteczki wody.

The plant has to split this molecule of water

Zadaniem rośliny jest rozszczepienie cząsteczki wody tak,

so it can get electrons from it.

aby mogła pobrać z niej elektrony.

But, the plant can't pull that water apart by itself.

Jednak roślina sama tego nie potrafi.

It needs help from the high-energy rays of the sun.

Potrzebuje pomocy wysokoenergetycznych promieni słońca.

So now that the chloroplast has all the building blocks

Kiedy chloroplast posiada wszystkie niezbędne składniki:

- carbon, hydrogen, oxygen, and electrons -

węgiel, wodór, tlen i elektrony,

it can use them to go through

to może je wykorzystać

the rest of the steps of photosynthesis

do ukończenia procesu fotosyntezy,

to transform that original carbon dioxide gas

przekształcając dwutlenek węgla

into a simple carbohydrate called glucose,

w węglowodany proste, zwane glukozą,

C-6-H-12-O-6.

C-6-H-12-O-6.

That little glucose molecule then helps to build

Te małe cząsteczki glukozy pomagają budować

bigger and better carbohydrates

większe i lepsze węglowodany,

like cellulose.

jak celuloza.

Cellulose is a type of carbohydrate found in plants

Celuloza jest to rodzaj roślinnych węglowodanów,

that our body cannot break down.

który dla naszego organizmu jest niestrawny.

We call it fiber

Nazywamy go błonnikiem

and we eat it in vegetables like lettuce,

i możemy go znaleźć w warzywach, takich jak sałata,

broccoli,

and celery.

brokuły,

i seler.

Plants use cellulose to keep themselves strong.

Rośliny wykorzystują celulozę do zachowania siły.

The plant could also turn that glucose into starch,

Mogą one również przetworzyć glukozę w skrobię,

a large molecule that stores energy for the plant.

duże cząsteczki, magazynujące energię.

We love eating starch from plants like potatoes,

Kochamy jeść skrobię, np. w postaci ziemniaków,

corn,

and rice.

kukurydzy,

i ryżu.

So you see, when you eat plants,

Zatem, jedząc rośliny,

we're actually benefiting from photosynthesis.

czerpiemy korzyść z fotosyntezy.

The plant makes things like starch,

Rośliny produkują skrobię,

which we eat

którą jemy,

and then break back down into glucose,

a następnie rozkładamy ponownie do glukozy,

the first form the plant made.

produktu pierwotnego.

Then, the mitochondria in our cells,

Następnie mitochondria w naszych komórkach,

powered by the oxygen we breath,

zasilane przez wdychany tlen,

can turn glucose into pure energy molecules

przekształca glukozę w cząsteczki czystej energii

called ATP.

o nazwie ATP.

ATP powers all work done

ATP stymuluje pracę

by each and every one of your cells,

każdej komórki ciała,

things like communication,

ich komunikację,

movement,

ruch

and transport.

i transport.

But why do we have to turn that glucose into ATP?

Ale dlaczego musimy przetwarzać glukozę na ATP?

Well, think of it like this.

Pomyśl.

You're excited to start your summer job

Z radością zaczynasz pracę

at the local ice cream stand,

na stoisku z lodami,

but your boss has just told you

ale szef oznajmia,

that she is going to pay you in ice cream cones.

że będzie płacić ci lodami.

What are you going to be able to do

Cóż możesz z nimi zrobić?

with those ice cream cones?

Cóż możesz z nimi zrobić?

Nothing,

Nic,

which is why you kindly asked to be paid in dollars.

więc uprzejmie prosisz o wypłatę w dolarach.

ATP is just like dollars.

ATP jest podobnie do pieniędzy.

It is the currency that all cells of life use

To waluta wykorzystywana przez wszystkie komórki,

while glucose is,

natomiast glukoza

well, kind of like ice cream.

jest jak lody.

Even plants have mitochondria in their cells

Nawet rośliny mają w komórkach mitochondria

to break down the glucose they make into ATP.

do przetwarzania glukozy na ATP.

So as you can see,

Zatem, jak widać,

humans and plants are intricately connected.

ludzi i rośliny są nierozerwalnie ze sobą złączeni.

The air we breath out

Wydychane powietrze

is used by plants to make the carbohydrates

rośliny zużywają do produkcji węglowodanów,

we enjoy so much.

które tak bardzo lubimy.

And, in the process,

A podczas tego

they are releasing the very same oxygen molecules

produkują te same cząsteczki tlenu,

we need to breath in

którymi my oddychamy,

in order that our mitochondria can break down

aby nasze mitochondria mogły przetworzyć

our delicous carbohydrate meal.

pyszne węglowodanowe posiłki.