Ugly History: The El Mozote murders - Diana Sierra Becerra

Tłumaczenie: Justyna Rosiak Korekta: Ola Królikowska

In 1984, a group of radio broadcasters and operators

W 1984 roku grupa prezenterów radiowych i operatorów

walked into the abandoned village of El Mozote in El Salvador.

wkroczyła do opuszczonego miasteczka El Mozote w Salwadorze.

Fireflies illuminated the remnants of a massacre

Świetliki oświetlały pozostałości masakry,

that had taken place three years earlier.

która miała tu miejsce 3 lata wcześniej.

Led by Colonel Domingo Monterrosa,

Dowodzeni przez pułkownika Domingo Monterrosę

government soldiers had tortured, raped, and murdered 978 people,

żołnierze torturowali, zgwałcili i zamordowali 978 osób,

including 553 children.

w tym 553 dzieci.

The youngest victim, Concepción Sánchez, was just three days old.

Najmłodsza z ofiar, Concepción Sánchez, miała tylko trzy dni.

Both the US and Salvadoran governments denied the massacre had taken place,

Rządy USA i Salwadoru stwierdziły, że żadna masakra nie miała miejsca,

and the slaughter left few people alive to tell their story.

a rzeź przetrwało niewielu ludzi, którzy mogli o niej opowiedzieć.

But with the help of Radio Venceremos, one of those survivors, Rufina Amaya,

Ale z pomocą Radio Venceremos jedna z tych osób, Rufina Amaya,

shared her testimony—

podzieliła się swoim świadectwem,

exposing both Monterrosa and the governments funding his crimes.

obnażając zbrodnie Monterrosy i finansującego go rządu.

This massacre was one in a long line of atrocities

Ta masakra była tylko jedną z wielu zbrodni

committed against El Salvador’s farmers.

popełnionych na salwadorskich rolnikach.

Since the 1800s, a handful of oligarchs

Od XIX wieku garstka oligarchów

had controlled nearly all the country’s land,

kontrolowała niemal cały kraj,

forcing laborers to work for almost nothing.

zmuszając robotników do pracy prawie za darmo.

In 1932, Indigenous farm workers led an insurrection,

W 1932 roku pracownicy farm zorganizowali powstanie,

but the dictatorial government responded by committing genocide

ale dyktatorski rząd odpowiedział ludobójstwem

against these communities.

popełnionym na tych społecznościach.

From then on, one military dictatorship after another ruled the country

Odtąd władzę nad krajem przejmowały kolejne dyktatury wojskowe

in concert with wealthy landowners.

współpracujące z bogatymi właścicielami ziemskimi.

Their power only grew in the 1960s,

Ich siła jeszcze wzrosła w latach 60. XX wieku,

when the United States began supplying the regime with military aid.

kiedy USA zaczęły wysyłać rządzącym pomoc militarną.

The US wanted to stop the spread of reformist and revolutionary movements,

USA chciały powstrzymać rozprzestrzenianie reformistycznych i rewolucyjnych ruchów,

which they saw as threats to capitalism.

które uznawały za zagrożenie dla kapitalizmu.

So they spent huge sums of money training Salvadoran soldiers and “death squads”—

Finansowały treningi salwadorskich żołnierzy i szwadrony śmierci,

fascist military units versed in brutal counter-insurgency methods.

faszystowskie jednostki wojskowe uczone brutalnych metod tłumienia powstań.

Throughout the 1970s, these forces slaughtered farmers

W latach 70. XX wieku to te siły mordowały rolników,

who organized to demand basic rights,

którzy żądali podstawowych praw,

such as living wages, food, and clean water.

takich jak godne pensje, jedzenie czy czysta woda.

Finally, in 1980, farmers and urban workers formed

Ostatecznie w 1980 roku rolnicy i miejscy robotnicy stworzyli

the Farabundo Martí National Liberation Front.

Front Wyzwolenia Narodowego imienia Farabunda Martíego, czyli FMLN.

This coalition of guerrilla groups fought to overthrow the dictatorship

Ta koalicja partyzanckich grup walczyła, żeby obalić dyktaturę

and build a socialist society that met the needs of laborers.

i stworzyć socjalistczne społeczeństwo zaspokajające potrzeby robotników.

These revolutionaries were attacked from every direction.

Rewolucjoniści zostali zaatakowani ze wszystkich stron.

Colonel Monterrosa led a special battalion intent on destroying the FMLN,

Pułkownik Monterrosa poprowadził batalion mający zniszczyć FMLN,

using tactics he’d learned at an American military school.

używając taktyk, których nauczył się w amerykańskiej szkole wojskowej.

State forces terrorized farmers to stop them

Siły rządowe terroryzowały rolników, żeby powstrzymać ich

from joining or aiding the guerrillas.

od dołączania do partyzantki.

But one group of rebels would not be silenced:

Ale jedna z grup rebelianckich nie dała się uciszyć.

the operators of Radio Venceremos.

Byli to operatorzy Radio Venceremos.

This clandestine guerrilla radio began in 1981,

To nielegalne partyzanckie radio zaczęło działalność w 1981 roku,

and its broadcasters Santiago and Mariposa became the voice of the revolution.

a jego prezenterzy Santiago i Mariposa stali się głosem rewolucji.

They transmitted news from the front lines

Przekazywali wiadomości z frontu

and reported military abuses that no other source covered.

i jako jedyni mówili o nadużyciach wojska.

The station’s politics and popularity made it a high-profile target.

Polityka i popularność stacji zrobiły z niej ważny cel.

And because they operated in a relatively small area,

Ponieważ działali na stosunkowo niewielkim obszarze,

its broadcasters had to move constantly to evade capture.

spikerzy musieli ciągle się przemieszczać, żeby uniknąć złapania.

To communicate undetected, the group modified two radios into telephones,

Żeby niepostrzeżenie się komunikować, grupa przerobiła dwa radia na telefony,

linked together through kilometers of barbed wire covering the countryside.

połączone na przestrzeni kilometrów dzięki kolczastemu drutowi biegnącemu wokół wsi.

This secret telephone line helped the rebels

Tajna linia telefoniczna pozwoliła rebeliantom

stay one step ahead of their pursuers.

być zawsze o krok przed prześladowcami.

In addition to reporting news,

Poza aktualnościami

the radio broadcast educational programs in areas under guerrilla control.

radio emitowało też programy edukacyjne na obszarach należących do partyzantki.

Here, farmers organized democratic councils to govern themselves,

Na tych terenach rolnicy organizowali demokratyczne rady,

alongside cooperatives, schools, and medical clinics.

spółdzielnie, szkoły i kliniki medyczne.

Organizers also encouraged civilian women to participate in these councils

Do udziału w radach ich organizatorzy zachęcali też kobiety,

to ensure the revolution overthrew both capitalism and patriarchy.

pokazując, że rewolucja ma obalić nie tylko kapitalizm, ale też patriarchat.

Women made up roughly a third of the guerrillas,

Kobiety stanowiły około jedną trzecią członków partyzantki,

working in a huge variety of roles.

pełniąc w niej różne role.

Colonel Monterrosa was obsessed with destroying Radio Venceremos.

Pułkownik Monterrosa był zdeterminowany, żeby zniszczyć Radio Venceremos.

In October 1984,

W październiku 1984 roku

government soldiers finally captured their radio transmitter.

rządowe wojsko w końcu przejęło nadajnik radiowy.

Monterrosa himself went to retrieve the equipment

Sam Monterrosa zdobył sprzęt,

and held a theatrical press conference celebrating

po czym zorganizował konferencję prasową celebrującą

his “decisive blow to the subversives.”

jego “ostateczny cios zadany wywrotowcom”.

But in reality, the radio team had outsmarted him once again.

W rzeczywistości ekipa radiowa przechytrzyła go raz jeszcze.

The transmitter was boobytrapped.

Nadajnik miał zamontowaną bombę.

Once Monterrosa’s helicopter left the press conference,

Gdy tylko helikopter Monterrosy odleciał z miejsca konferencji,

radio members detonated the device over El Mozote,

członkowie radia zdetonowali ładunek wybuchowy nad El Mozote,

killing the colonel near the village he had massacred.

zabijając pułkownika niedaleko wioski, którą zmasakrował.

Monterrosa’s death was one victory in a much larger conflict.

Śmierć Monterrosy była zwycięstwem w znacznie większym konflikcie.

The civil war raged on for 8 more years before concluding in 1992,

Wojna domowa szalała jeszcze przez 8 lat, zanim zakończyła się w 1992 roku.

when peace accords dissolved the oppressive National Guard

Porozumienie pokojowe rozwiązało represyjną Gwardię Narodową

and allowed the FMLN to become an electoral party.

i usankcjonowało istnienie FMLN jako partii politycznej.

But these accords didn’t address problems of deep, structural inequality.

Porozumienie nie rozwiązało jednak problemu społecznej nierówności.

In 1993, the UN Truth Commission

W 1993 roku Komisja Prawdy ONZ

reported that over 75,000 people died during the war.

poinformowała o śmierci ponad 75 tysięcy ludzi w trakcie wojny.

Yet the Salvadoran legislature prevented the prosecution of war crimes

Jednak salwadorska legislatura zapobiegła dochodzeniom w sprawie zbrodni wojennych

and continues to obstruct justice to this day.

i do dziś utrudnia wymierzenie sprawiedliwości.

As of 2021, no participating American officials have been put on trial,

Do 2021 roku żaden z przedstawicieli USA nie został postawiony przed sądem,

and only one individual from the Salvadoran government

a tylko jedna osoba z salwadorskiego rządu

has been sentenced for war crimes.

została skazana za zbrodnie wojenne.

Historical erasure exists in the US as well,

Wymazywanie historii jest obecne także w USA,

where these and other stories of US intervention in Central America

gdzie o takich i innych historiach interwencji USA w Ameryce Centralnej

are rarely taught in public schools.

raczej nie mówi się w publicznych szkołach.

But the victims refuse to be forgotten.

Jednak ofiary nie chcą popaść w zapomnienie.

Rufina Amaya continued to share her testimony until her death in 2007.

Rufina Amaya dzieliła się swoją historią aż do swej śmierci w 2007 roku.

And survivors of other massacres still organize to denounce state violence.

Ocalali z innych masakr zbierają się, żeby głośno potępiać przemoc władz.

They map old massacre sites, exhume and bury loved ones,

Opisują miejsca masakr, ekshumują zwłoki i grzebią bliskich,

and build sanctuaries and museums,

budują sanktuaria i muzea.

all in the hope of pollinating a more just future.

Wszystko to w nadziei na stworzenie bardziej sprawiedliwej przyszłości.