A brief history of plural word...s - John McWhorter

Tłumaczenie: Katarzyna Wiktoria Klag Korekta: Krystian Aparta

There are a lot of ways

Pod wieloma względami

this marvelous language of ours,

ten niezwykły język angielski

English, doesn't make sense.

nie ma sensu.

For example, most of the time

Na przykład przeważnie gdy mówimy o większej liczbie rzeczy,

when we talk about more than one of something,

dodajemy na końcu "s".

we put an S on the end.

One cat, two cats.

Jeden kot: "cat", dwa koty: "cats".

But then, there's that handful of words

Ale jest garstka słów,

where things work differently.

które działają inaczej.

Alone you have a man;

Pojedynczy mężczyzna: "man",

if he has company, then you've got men,

ale gdy ma towarzystwo: "men".

or probably better for him, women too.

Jeszcze lepiej kobiety: "women".

Although if there were only one of them,

Ale gdy kobieta jest tylko jedna,

it would be a woman.

będzie to "woman".

Or if there's more than one goose,

Liczba mnoga gęsi, "goose",

they're geese,

to "geese",

but why not lots of mooses, meese?

ale mnoga łosia, "moose" to nie "meese".

Or if you have two feet,

Jeśli stopa, "foot, w liczbie mnogiej to "feet",

then why don't you read two beek

dlaczego nie mówimy "beek"

instead of books.

zamiast "books"?

The fact is that if you were speaking English

Rzeczywiście, gdybyście mówili po angielsku

before about a thousand years ago,

ponad tysiąc lat temu,

beek is exactly what you would have said

dokładnie tak byście powiedzieli:

for more than one book.

"beek" zamiast "books".

If Modern English is strange,

Jeśli współczesny angielski jest dziwny,

Old English needed therapy.

staroangielski musiałby się leczyć.

Believe it or not,

Wierzcie lub nie,

English used to be an even harder language

ale angielski był jeszcze trudniejszym językiem

to learn than it is today.

niż jest dzisiaj.

Twenty-five hundred years ago,

2,5 tysiąca lat temu

English and German were the same language.

angielski i niemiecki były jednym językiem.

They drifted apart slowly,

Powoli się rozdzieliły,

little by little becoming more and more different.

stając się coraz bardziej różne.

That meant that in early English,

We wczesnym angielskim, zupełnie jak w niemieckim,

just like in German,

inanimate objects had gender.

istniał rodzaj gramatyczny.

A fork, gafol, was a woman;

Widelec, "gafol", był kobietą,

a spoon, laefel, was a man;

łyżka, "laefel" , była mężczyzną;

and the table they were on, bord,

a stół, na którym leżały, "bord",

was neither, also called neuter.

był rodzaju nijakiego.

Go figure!

Wyobrażacie sobie?

Being able to use words

Aby móc używać słów,

meant not just knowing their meaning

trzeba było znać nie tylko ich znaczenie,

but what gender they were, too.

ale również rodzaj gramatyczny.

And while today there are only about a dozen plurals

Choć obecnie tylko około 10 rzeczowników ma nieregularną liczbę mnogą,

that don't make sense,

like men

and geese,

jak na przykład "men" i "geese",

in Old English, it was perfectly normal

w staroangielskim było zupełnie normalne,

for countless plurals to be like that.

że istnieją niezliczone takie formy.

You think it's odd that more than one goose is geese?

Myślicie, że forma liczby mnogiej "geese" jest dziwna?

Well, imagine if more than one goat

A przecież liczba mnoga "goat", kozy,

was a bunch of gat,

brzmiała gat,

or if more than one oak tree

a dębu, "oak",

was a field of ack.

ack.

To be able to talk about any of these,

Żeby posługiwać się jakimś słowem,

you just had to know the exact word for their plural

trzeba było znać formę liczby mnogiej,

rather than just adding the handy S on the end.

zamiast po prostu dodać na końcu "s".

And it wasn't always an S at the end either.

Poza tym, nie zawsze było to "s".

In merry Old English,

W staroangielskim

they could add other sounds to the end.

dodawano na końcu inne głoski.

Just like more than one child is children,

Liczba mnoga od child brzmi children,

more than one lamb was lambru,

jedno jagnię to lamb, a więcej - lambru.

you fried up your eggru,

Jajka to eggru.

and people talked not about breads,

Dziś chleby to "breads",

but breadru.

ale wtedy mówiło się "breadru".

Sometimes it was like sheep is today -

Czasem było tak jak z owcą: sheep,

where, to make a plural, you don't do anything.

gdzie nic nie dodaje się do liczby mnogiej.

One sheep,

Jedna owca - sheep,

two sheep.

dwie - sheep.

In Old English, one house,

W staroangielskim jeden dom to "house",

two house.

dwa to "house".

And just like today, we have oxen instead of oxes.

I jak dzisiaj, woły to "oxen" zamiast "oxes".

Old English people had toungen instead of tongues,

W staroangielskim "języki" to "toungen", nie "tongues",

namen instead of names,

imiona to "namen" zamiast "names",

and if things stayed the way they were,

a gdyby tak pozostało,

today we would have eyen instead of eyes.

dzisiaj na oczy mówilibyśmy "eyen" zamiast "eyes".

So, why didn't things stay the way they were?

Więc dlaczego to się zmieniło?

In a word, Vikings.

Odpowiedź jest krótka: Wikingowie.

In the 8th century, Scandinavian marauders

W VIII w. skandynawscy grabieżcy

started taking over much of England.

podbili większość Anglii.

They didn't speak English,

Nie mówili po angielsku, ale po nordycku.

they spoke Norse.

Plus, they were grown-ups,

Byli już dorośli,

and grown-ups aren't as good

a dorosłym nauka języka

at learning languages as children.

nie idzie tak łatwo, jak dzieciom.

After the age of roughly 15,

Osoby mające 15 lat lub więcej

it's almost impossible to learn a new language

nie potrafią tak nauczyć się nowego języka,

żeby mówić bez akcentu

without an accent

and without slipping up here and there

i małych błędów,

as we all know from what language classes are like.

jak dobrze wiemy z własnego doświadczenia.

The Vikings were no different,

Z Wikingami było tak samo,

so they had a way of smoothing away

więc znaleźli sposób, żeby się pozbyć

the harder parts of how English worked.

trudniejszych elementów angielskiego.

Part of that was those crazy plurals.

Na przykład szalonej liczby mnogiej.

Imagine running up against a language

Napotkali język,

with eggru

w którym były słowa jak "eggru" czy "gat",

and gat

on the one hand,

ale w przypadku innych rzeczowników

and then with other words,

all you have to do is add 's'

wystarczyło dodać "s",

and get days

i utworzyć słowa "days" i "stones".

and stones.

Wouldn't it make things easier

Czy nie ułatwiłoby to sprawy, gdyby używano "s" w każdym przypadku?

to just use the 's' for everything?

That's how the Vikings felt too.

Tak też myśleli Wikingowie.

And there were so many of them,

Było ich wielu,

and they married so many of the English women,

żenili się z Angielkami,

that pretty soon, if you grew up in England,

i całkiem prędko dzieci dorastające w Anglii

you heard streamlined English as much as the real kind.

słyszały uproszczony angielski równie często jak prawdziwy.

After a while nobody remembered the real kind any more.

Wkrótce nikt już nie pamiętał tego prawdziwego.

Nobody remembered that once you said doora

Nikt nie pamiętał, że kiedyś mówiło się "doora"

instead of doors

zamiast "doors",

and handa instead of hands.

i "handa" zamiast "hands".

Plurals made a lot more sense now,

Liczba mnoga zaczęła mieć sens,

except for a few hold-outs like children

oprócz paru uparciuchów, jak children

and teeth

that get used so much

i teeth,

których tak często używano,

that it was hard to break the habit.

że trudno było zmienić nawyki.

The lesson is

Z tego płynie taka nauka,

that English makes a lot more sense than you think.

że angielski jest sensowniejszy niż myślimy.

Thank the ancestors of people

Podziękujmy przodkom mieszkańców Kopenhagi i Oslo za to,

in Copenhagen and Oslo for the fact

that today we don't ask for a handful of pea-night

dzisiaj nie pytamy o garść "pea-night"

instead of peanuts.

zamiast "peanuts".

Although, wouldn't it be fun,

Ale może byłoby fajnie

if for just a week or two,

robić tak dla zabawy

we could?

przez tydzień lub dwa?