The dark history of werewolves - Craig Thomson

438,863 views ・ 2023-10-26

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Urszula Mitrosz Korekta: Łukasz Izmaiłowski
00:07
In the fall of 1589, the town of Bedburg, Germany,
0
7003
4087
Jesienią 1589 roku, w mieście Bedburg w Niemczech,
00:11
held a highly publicized trial.
1
11090
2294
odbył się głośny proces.
00:13
Peter Stubbe was accused of several gruesome crimes,
2
13760
3753
Peter Stubbe został oskarżony o kilka makabrycznych zbrodni,
00:17
including murder, assault, and cannibalism.
3
17513
3170
w tym morderstwo, napaść i kanibalizm.
00:20
But perhaps the most sinister accusation of them all,
4
20975
3212
Jednak najbardziej ponurą zbrodnią, o jaką go oskarżono,
00:24
was of being a werewolf.
5
24187
2002
było wilkołactwo.
00:26
In his confession, Peter claimed that the devil had given him a magic girdle,
6
26314
5005
Peter wyznał, że diabeł dał mu magiczny pas,
00:31
which allowed him to transform into a wolf and perform his horrific acts.
7
31319
5213
dzięki któremu mógł zmieniać się w wilka i dokonywać straszliwych czynów.
00:36
Stories of werewolves existed well before this trial and continue to live on today.
8
36866
5297
Historie o wilkołakach istniały na długo przed tym procesem i istnieją do dzisiaj.
00:42
They’re especially prominent in European literature and folklore,
9
42330
3670
Są szczególnie widoczne w europejskiej literaturze i folklorze,
00:46
and often found in cultures where the wolf is the largest natural predator.
10
46000
4755
i często obecne w kulturach, gdzie wilk był największym naturalnym drapieżnikiem.
00:51
Over the years, the image of the werewolf has continuously evolved,
11
51130
4380
Obraz wilkołaka ciągle ewoluował z czasem,
00:55
often reflecting the fears and prejudices of that time.
12
55510
3837
często odzwierciedlając ówczesne lęki i uprzedzenia.
01:00
In early literature, werewolves were sometimes painted as sympathetic figures:
13
60098
5088
We wczesnej literaturze wilkołaki czasem przedstawiano jako godne współczucia,
01:05
victims of curses who longed to return to their human form.
14
65186
4338
ofiary klątw, pragnące wrócić do ludzkiej postaci.
01:09
In the story of Gilgamesh,
15
69690
1794
W Eposie o Gilgameszu, sprzed ponad 4000 lat,
01:11
one of the earliest written accounts of werewolves from over 4.000 years ago,
16
71484
4880
jednej z najwcześniejszych pisanych opowieści o wilkołakach,
01:16
a shepherd falls in love with the goddess of love, Ishtar,
17
76364
4129
pasterz zakochuje się w Isztar, bogini miłości,
01:20
who transforms him into a wolf when she grows tired of his affection.
18
80576
4838
która, zmęczona jego uczuciem, zamienia go w wilka.
01:25
In this and several other stories that followed,
19
85540
2836
W tej i kilku innych historiach napisanych później,
01:28
werewolves were often men who had fallen prey to deceitful, alluring women.
20
88376
5380
wilkołaki to często mężczyźni, którzy padli ofiarą złych, ponętnych kobiet.
01:33
In the medieval story of “Bisclavret,”
21
93923
2169
W średniowiecznej historii ,,Bisclavret”,
01:36
a knight is trapped in wolf form by the cunning of his wife,
22
96175
3963
rycerz zostaje uwięziony w postaci wilka przez podstęp żony,
01:40
who leaves him to elope with another man.
23
100138
2544
która zostawia go, by uciec z innym mężczyzną.
01:42
Other early stories explored fears about the darker side of human nature,
24
102974
4921
Inne wczesne podania zgłębiały ciemniejszą stronę ludzkiej natury,
01:47
including taboos such as cannibalism and murder.
25
107895
3295
w tym tabu, takie jak kanibalizm czy morderstwo.
01:51
In ancient Greek mythology,
26
111357
1835
W mitologii greckiej
01:53
King Lycaon was transformed into a wolf by Zeus,
27
113192
3963
król Likaon został zamieniony w wilka przez Zeusa,
01:57
after he attempted to trick the god into eating human flesh.
28
117155
4254
po tym, jak próbował podstępem nakłonić boga do zjedzenia ludzkiego ciała.
02:01
As Catholicism spread throughout Europe,
29
121826
2336
Wraz z rozwojem katolicyzmu w Europie,
02:04
werewolves became increasingly linked to magic, sorcery, and pagan belief.
30
124162
5338
wilkołaki coraz mocniej wiązano z magią, czarnoksięstwem i pogańskimi wierzeniami.
02:09
By the 16th century, many people struggled separating werewolf fiction from fact.
31
129750
5297
W XVI wieku wiele osób nie potrafiło już oddzielić fikcji od faktów.
02:15
Political, economic, and religious upheavals
32
135214
2920
Przewroty polityczne, gospodarcze i religijne
02:18
gave rise to the infamous European witch trials.
33
138134
3503
doprowadziły do niesławnych europejskich procesów czarownic.
02:21
And while witches were the main targets, in some areas,
34
141888
3628
Chociaż to czarownice były głównym celem, to w niektórych rejonach,
02:25
alleged werewolves like Peter Stubbe were also tried and executed.
35
145516
5422
domniemane wilkołaki, jak Peter Stubbe, również zostały osądzone i stracone.
02:31
Today, some historians view the trials as driven by a fear of outsiders,
36
151147
5088
Niektórzy współcześni historycy widzą w tych procesach strach przed obcymi,
02:36
as well as society's early attempts to understand brutal crimes.
37
156235
4797
a także wczesne próby społeczeństwa zrozumienia brutalnych zbrodni.
02:41
While public belief in werewolves died down by the 17th century
38
161240
4338
Do XVII wieku, wraz z rozwojem medycyny i psychologii,
02:45
as medicine and psychology advanced,
39
165578
2377
powszechna wiara w wilkołaki zanikła,
02:47
the myth would re-emerge in literature.
40
167955
2378
ale mity o nich pojawiły się na nowo w literaturze.
02:50
By the Victorian period, werewolves had transformed again,
41
170374
3838
W okresie wiktoriańskim wilkołaki ponownie uległy transformacji,
02:54
often embodying fears of moral and psychological decay.
42
174212
4170
często ucieleśniając obawy przed upadkiem moralnym i psychicznym.
02:58
In George Reynolds’s “Wagner the Wehrwolf,”
43
178716
2878
W książce Georga Reynoldsa ‘Wagner the Wehrwolf’
03:01
the protagonist makes a pact with the devil to achieve eternal youth.
44
181594
4796
bohater zawiera pakt z diabłem, aby zyskać wieczną młodość.
03:06
But in return, he transforms into a violent howling wolf
45
186515
4380
W zamian za to, pod koniec każdego miesiąca, zmienia się
03:10
at the end of every month.
46
190895
1877
w agresywnego, wyjącego wilka.
03:13
By the mid-20th century,
47
193147
1710
W połowie XX wieku
03:14
werewolves found a new home to haunt— the silver screen.
48
194857
3629
wilkołaki znalazły nowe miejsce, które mogły nawiedzać - srebrny ekran.
03:18
Here, the werewolf began to take its modern form.
49
198778
3170
Tutaj wilkołak zaczął przybierać dzisiejszą postać.
03:21
For example, the idea that the curse could be transmitted through bites
50
201989
4213
Na przykład pomysł, że klątwa może być przenoszona przez ukąszenie
03:26
and triggered by a full moon
51
206202
1918
i wyzwalana przez pełnię księżyca
03:28
was first popularized with the 1935 film “Werewolf of London.”
52
208120
5422
po raz pierwszy został spopularyzowany w filmie ‘Wilkołak z Londynu’ z 1935 roku.
03:33
Produced in the United States,
53
213918
1710
Wyprodukowany w Stanach Zjednoczonych
03:35
the film identifies the werewolf infection as originating from the east—
54
215628
4963
film przedstawiał wilkołactwo jako zarazę pochodzącą ze wschodu,
03:40
specifically Tibet.
55
220591
1627
a konkretnie z Tybetu.
03:42
This mirrored xenophobic fears of the time—
56
222635
3003
Odzwierciedlał ksenofobiczne obawy z tamtych czasów,
03:45
that East Asian immigrants into North America and Europe
57
225638
3378
że imigranci z Azji Wschodniej osiedlający się w Ameryce i Europie
03:49
threatened the stability and power of the west.
58
229016
3128
zagrażali stabilności i potędze Zachodu.
03:52
Werewolf hunters adopted silver as their weapon of choice
59
232478
3962
Po filmie ‘The Wolf Man’ z 1941 roku
03:56
after its use in 1941′s “The Wolf Man.”
60
236440
3420
srebro stało się ulubioną bronią łowców wilkołaków.
04:00
Written by Jewish writer Curt Siodmak,
61
240152
2795
Film, którego scenariusz napisał Żyd Curt Siodmak,
04:02
the film is viewed by many scholars as an allegory for Nazi brutality.
62
242947
5213
postrzegany jest przez wielu uczonych jako alegoria nazistowskiej brutalności.
04:08
In the film, a pentagram appears on the palm of the werewolf’s next victim,
63
248244
4796
Na dłoni kolejnej ofiary wilkołaka w filmie pojawia się pentagram,
04:13
which is thought to allude to the compulsory Star of David badges
64
253040
4213
który, jak się uważa, nawiązuje do obowiązkowych opasek z gwiazdą Dawida
04:17
found in Europe during the 1930 and 40s.
65
257253
3003
noszonych w Europie w latach 30. i 40. XX wieku.
04:20
Since the 1950s, cinematic werewolves have frequently infected
66
260506
4338
Od lat 50. XX wieku, kinowe wilkołaki często zarażały
04:24
a new group of victims:
67
264844
1710
nową grupę ofiar:
04:26
the teenager.
68
266554
1084
nastolatków.
04:27
Here, werewolves are often symbols of male aggression
69
267805
3587
Tutaj. wilkołaki są często symbolem męskiej agresji
04:31
and the uncertainty of adolescence.
70
271392
2377
i niepewności okresu dojrzewania.
04:33
By the end of the century,
71
273769
1418
Pod koniec wieku,
04:35
some films began to use the beastly transformation
72
275187
3462
niektóre filmy wykorzystywały transformację w bestie,
04:38
to explore themes of puberty,
73
278649
2002
do zgłębienia tematów okresu dojrzewania,
04:40
occasionally with a distinctly feminist perspective.
74
280651
3212
czasem z wyraźnie feministycznej perspektywy.
04:44
Yet, like all great monsters, the werewolf lives on,
75
284363
3587
Jednak, jak wszystkie wielkie potwory, wilkołak żyje dalej
04:47
and will continue changing to fit its future audience’s needs.
76
287950
4171
i będzie się zmieniał, aby dostosować się do potrzeb przyszłych odbiorców.
04:52
But, for the time being, it may be best to stock up on silver,
77
292246
3712
Na razie, najlepiej będzie zaopatrzyć się w srebro,
04:56
keep to the road, and beware the moon.
78
296000
2627
trzymać się drogi i strzec się księżyca.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7