How to spot a pyramid scheme - Stacie Bosley

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Rysia Wand

In 2004,

W roku 2004

a new company called Vemma Nutrition

nowa spółka Vemma Nutrition

started offering a life-changing opportunity

wyszła z przełomową propozycją

to earn full time income for part time work.

pełnej płacy za niepełny etat.

Vemma’s offer was open to everybody,

Vemma kierowała ofertę do każdego,

regardless of prior experience or education.

bez względu na doświadczenie czy wykształcenie.

There were only two steps to start get started earning:

Tylko dwa kroki i można zarabiać:

purchase a $500-600 kit of their liquid nutrition products,

zakup zestawu płynnych preparatów odżywczych za 500-600 dolarów

and recruit two more members to do the same.

oraz zwerbowanie dwóch osób, które zrobią to samo.

Vemma Nutrition Company grew quickly,

Spółka Vemma Nutrition szybko rosła,

becoming a global operation

zyskując globalny zasięg,

that brought in 30,000 new members per month at its peak.

w szczytowym okresie werbując 30 tysięcy nowych członków miesięcznie.

There was just one problem—

Był tylko jeden problem.

while the company generated $200 million of annual revenue by 2013,

Chociaż roczny przychód w 2013 roku wynosił 200 mln. dolarów,

the vast majority of participants earned less than they paid in.

ogromna większość uczestników zarobiła mniej niż wpłaciła.

Vemma was eventually charged with operating a pyramid scheme:

Vemmie postawiono w końcu zarzut prowadzenia piramidy finansowej,

a common type of fraud

pospolitego oszustwa,

where members make money

w którym zarabia się

by recruiting more people to buy in.

na wpłatach od kolejnych zwerbowanych.

Typically, the founder solicits an initial group of people

Zwykle inicjator pozyskuje pierwszą grupę,

to buy in and promote the scheme.

która płaci wpisowe i promuje projekt.

They are then encouraged to recruit others

Zachęca się ich do rekrutowania innych

and promised part of the money those people invest,

obietnicą procentu od nowych wpłat,

while the founder also takes a share.

z których część trafi też do założyciela.

The pattern repeats for each group of new participants,

Taki model powtarza się w każdej nowej grupie,

with money from recent arrivals funneled to those who recruited them.

a pieniądze od nowych nabytków trafiają do werbowników.

This differs from a Ponzi scheme,

Różni się to od schematu Ponziego,

where the founders recruit new members

gdzie to założyciele werbują nowych,

and secretly use their fees to pay existing members,

po cichu wykorzystując ich wpisowe na opłacenie istniejących członków,

who think the payments come from a legitimate investment.

przekonanych, że pieniądze pochodzą z legalnych inwestycji.

As a pyramid scheme grows,

Kiedy piramida finansowa rośnie,

it becomes increasingly difficult for new recruits to make money.

nowym rekrutom coraz trudniej zarobić,

That’s because the number of participants expands exponentially.

ponieważ liczba uczestników rośnie wykładniczo.

Take a structure where each person has to recruit six more to earn a profit.

Weźmy schemat, gdzie trzeba zwerbować sześć osób, aby mieć jakiś zysk.

The founder recruits six people to start,

Na początek założyciel werbuje sześć osób,

and each of them recruits six more.

a każda z nich werbuje sześć następnych.

There are 36 people in that second round of recruits,

W drugiej rundzie jest 36 osób,

who then each recruit 6 people—

z których każda werbuje sześć,

a total of 216 new recruits.

w sumie 216 nowych rekrutów.

By the twelfth round of recruiting,

W dwunastej rundzie naboru

the 2.1 billion newest members would have to recruit

2,1 miliardów nowoprzyjętych musiałoby zwerbować

over 13 billion more people total to make money–

kolejne 13 miliardów, żeby zarobić

more than the entire world population.

- więcej niż całą ludność świata.

In this scenario,

W takim scenariuszu

the most recent recruits,

najnowsi rekruci,

over 80% of the scheme’s participants,

ponad 80% uczestników systemu,

lose all the money they paid in.

tracą wszystkie wpłacone pieniądze.

And in real life,

W prawdziwym życiu

many earlier joiners lose out too.

wielu pierwszych uczestników też traci.

Pyramid schemes are illegal in most countries,

W większości krajów piramidy finansowe są nielegalne,

but they can be difficult to detect.

ale trudno je wykryć.

They are presented as many different things,

Występują pod wieloma postaciami,

including gifting groups,

w tym grup podarunkowych,

investment clubs, and multi-level marketing businesses.

klubów inwestycyjnych lub spółek marketingu sieciowego.

The distinction between pyramid schemes and legitimate multi-level marketing

Różnica między piramidą a legalnym marketingiem sieciowym

can be particularly hazy.

jest bardzo mglista.

In theory, the difference is that

W teorii

the members of the multi-level marketing companies

w spółkach marketingu sieciowego

primarily earn compensation from selling a particular product or a service

zarabia się głównie na sprzedaży konkretnego produktu bądź usługi

to retail customers,

klientom detalicznym,

while pyramid schemes primarily compensate members for recruitment of new sellers.

a piramidy płacą za werbunek nowych sprzedawców.

In practice, though,

Jednak w praktyce

many multi-level marketing companies make it all but impossible

w wielu firmach marketingu sieciowego nie da się

for members to profit purely through sales.

zarobić jedynie na sprzedaży.

And many pyramid schemes, like Vemma Nutrition,

Wiele piramid finansowych, tak jak Vemma Nutrition,

disguise themselves as legal multi-level marketing businesses,

udaje legalne spółki marketingu sieciowego,

using a product or service to hide the pay-and-recruit structure.

wykorzystując produkt bądź usługę, aby ukryć model płać-i-werbuj.

Many pyramid schemes also capitalize on already existing trust within churches,

Wiele piramid wykorzystuje istniejące zaufanie wspólnot religijnych,

immigrant communities, or other tightly knit groups.

skupisk imigrantów czy innych zżytych grup.

The first few members are encouraged to report a good experience

Pierwszych zwerbowanych zachęca się do zachwalania dobrych doświadczeń

before they actually start making a profit.

zanim jeszcze zobaczą pieniądze.

Others in their network follow their example,

Następni idą za ich przykładem

and the schemes balloon in size

i piramida rozrasta się,

before it comes clear that most members aren’t actually profiting.

zanim stanie się oczywiste, że większość uczestników nie zarabia.

Often, the victims are embarrassed into silence.

Często ofiarom wstyd się przyznać.

Pyramid schemes entice people with the promise of opportunity and empowerment.

Piramidy mamią obietnicą szansy zawodowej i samodzielności.

So when members don’t end up making money,

Nie doczekawszy się pieniędzy,

they can blame themselves rather than the scheme,

uczestnicy obwiniają siebie a nie piramidę

thinking they weren’t tenacious enough to earn the returns promised.

za brak wytrwałości w dążeniu do obiecanych zysków.

Some victims keep trying,

Niektóre ofiary nadal próbują

investing in multiple schemes,

i inwestują w różne przekręty,

and losing money each time.

za każdym razem tracąc pieniądze.

In spite of all these factors,

Mimo tych wszystkich czynników

there are ways to spot a pyramid scheme.

istnieją sposoby wykrycia piramidy.

Time pressure is one red flag—

Ważnym ostrzeżeniem jest presja czasu.

be wary of directives to “act now or miss a once-in-a-lifetime opportunity.”

Strzeż się wskazówek typu: "działaj szybko albo stracisz szansę życia".

Promises of large, life-altering amounts of income are also suspect.

Podejrzane są też obietnice zmieniających życie dochodów.

And finally, a legitimate multi-level marketing business

Na koniec, legalny marketing sieciowy nie powinien wymagać

shouldn’t require members to pay for the opportunity to sell a product or service.

opłaty za możliwość sprzedaży produktu bądź usługi.

Pyramid schemes can be incredibly destructive to individuals,

Piramidy finansowe ogromnie szkodzą jednostkom,

communities, and even entire countries.

społecznościom, a nawet krajom.

But you can fight fire with fire

Jednak ogień można zwalczać ogniem,

by sending this video to three people you know,

wysyłając ten filmik trzem znajomym

and encouraging them to do the same.

i zachęcając ich do tego samego.