Four sisters in Ancient Rome - Ray Laurence

Cztery siostry w starożytnym Rzymie - Ray Laurence

9,941,736 views ・ 2013-05-14

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

00:00
Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby
0
0
7000
Tłumaczenie: Alicja Wysokińska Korekta: Rysia Wand
00:13
Today, we're going to look at the world of Rome
1
13629
2655
Dzisiaj spojrzymy na Rzym
00:16
through the eyes of a young girl.
2
16284
2050
oczami małej dziewczynki.
00:18
Here she is, drawing a picture of herself
3
18334
2586
Oto ona, rysuje własny portret,
00:20
in the atrium of her father's enormous house.
4
20920
3585
jest w atrium, w domu swojego ojca.
00:24
Her name is Domitia,
5
24505
1916
Ma na imię Domicja
00:26
and she is just 5 years old.
6
26421
2630
i ma 5 lat.
00:29
She has an older brother who is fourteen,
7
29051
2354
Jej starszy brat ma 14 lat,
00:31
Lucius Domitius Ahenobarbus,
8
31405
3193
to Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus,
00:34
named after her dad.
9
34598
1889
nazwany tak po ojcu.
00:36
Girls don't get these long names that boys have.
10
36487
3251
Dziewczęta nie otrzymują tak długich imion.
00:39
What is worse is that Dad insists
11
39738
2118
Co gorsza, ojciec nalega
00:41
on calling all his daughters Domitia.
12
41856
2846
żeby wszystkie córki nazywać Domicja.
00:44
"Domitia!"
13
44702
811
"Domicja!"
00:45
His call to Domitia drawing on the column,
14
45513
2270
Teraz zawołał tę, która rysuje na kolumnie,
00:47
Domitia III.
15
47783
1449
Domicję III.
00:49
She has an older sister, Domitia II, who is 7 years old.
16
49232
3887
Ma ona starszą siostrę, Domicję II, która ma 7 lat.
00:53
And then there's Domitia I, who is ten.
17
53119
2919
Jest też Domicja I, ma 10 lat.
00:56
There would have been a Domitia IV,
18
56038
2116
Byłaby też Domicja IV,
00:58
but mom died trying to give birth to her three years ago.
19
58154
3739
ale mama zmarła 3 lata temu przy porodzie.
01:01
Confused?
20
61893
1334
Gubisz się?
01:03
The Romans were too.
21
63227
1691
Rzymianie czuli to samo.
01:04
They could work out ancestry through the male line
22
64918
2673
Rodowód rekonstruowano według męskich potomków,
01:07
with the nice, tripartite names
23
67591
2061
o ładnych, potrójnych imionach,
01:09
such as Lucius Domitius Ahenobarbus.
24
69652
3573
jak Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus.
01:13
But they got in a real mess
25
73225
1243
Gubili się jednak,
01:14
over which Domitia was married to whom
26
74468
2466
która Domicja była czyją żoną,
01:16
and was either the great aunt
27
76934
1835
czyją stryjeczną ciotką,
01:18
or the great stepmother and so on to whom
28
78769
3379
a czyją macochą i tak dalej,
01:22
when they came to write it down.
29
82148
1998
kiedy przyszło im to wszystko spisać.
01:24
Domitia III is not just drawing on the pillar,
30
84146
3009
Domicja III nie tylko rysuje na kolumnie,
01:27
she's also watching the action.
31
87155
2333
obserwuje, co się dzieje wokół.
01:29
You see, it's early,
32
89488
1167
Jest wcześnie,
01:30
in the time of day when all her dad's clients and friends
33
90655
3421
o tej porze do jej ojca przychodzą klienci i przyjaciele,
01:34
come to see him at home to pay their respects.
34
94076
3378
aby złożyć mu uszanowanie.
01:37
Lucius Popidius Secundus, a 17 year old,
35
97454
3337
17-letni Lucjusz Popidius Secundus,
01:40
he wants to marry Domitia II
36
100791
1876
który chce ożenić się z Domicją II
01:42
within the next five to seven years,
37
102667
2042
za następne 5- 7 lat,
01:44
has come as well.
38
104709
1295
także się zjawił.
01:46
He seems to be wooing not his future wife,
39
106004
2732
Chyba nie zabiega o względy przyszłej żony,
01:48
but her dad.
40
108736
1422
tylko jej ojca.
01:50
Poor Lucius, he does not know that Domitia's dad
41
110158
3084
Biedny Lucjusz nie przypuszcza, że ojciec Domicji,
01:53
thinks he and his family are wealthy
42
113242
1916
choć wie o fortunie rodziny Lucjusza,
01:55
but still scumbags from the Subura.
43
115158
2976
to i tak uważa ich za chołotę z Subury.
01:58
Afterall, it is the part of Rome
44
118134
1940
W końcu tę część Rzymu
02:00
full of barbers and prostitutes.
45
120074
3392
zamieszkują golibrody i prostytutki.
02:03
Suddenly, all the men are leaving with Dad.
46
123466
2561
Nagle mężczyźni wychodzą z ojcem.
02:06
It's the second hour
47
126027
1122
Jest druga,
02:07
and time for him to be in court
48
127149
2171
pora, żeby stawił się w sądzie
02:09
with a sturdy audience of clients
49
129320
1932
z mocną grupą klientów,
02:11
to applaud his rhetoric
50
131252
1654
którzy oklaskują jego przemowy,
02:12
and hiss at his opponent.
51
132906
2501
gwiżdżąc na przeciwników.
02:15
The house is now quieter.
52
135407
1792
W domu jest cicho.
02:17
The men won't return for seven hours,
53
137199
2270
Ojciec nie wróci przez 7 godzin,
02:19
not until dinner time.
54
139469
1655
aż do kolacji.
02:21
But what happens in the house for those seven hours?
55
141124
3961
Co dzieje się w domu przez te 7 godzin?
02:25
What do Domitia, Domitia, and Domitia do all day?
56
145085
4477
Co każda Domicja robi cały dzień?
02:29
Not an easy question!
57
149562
1740
Trudne pytanie!
02:31
Everything written down by the Romans
58
151302
2192
Całe piśmiennictwo Rzymu
02:33
that we have today was written by men.
59
153494
2686
stworzyli mężczyźni.
02:36
This makes constructing the lives of women difficult.
60
156180
3733
Ciężko powiedzieć, jak wyglądało życie kobiet.
02:39
However, we can't have a history of just Roman men,
61
159913
4095
Ale nie możemy mieć historii wyłącznie o rzymskich mężczyznach,
02:44
so here it goes.
62
164008
1592
a więc...
02:45
We can begin in the atrium.
63
165600
2174
Zaczynamy w atrium.
02:47
There is a massive loom,
64
167774
972
Jest tam olbrzymie krosno,
02:48
on which Dad's latest wife is working on a new toga.
65
168746
3940
obecna żona taty pracuje nad nową togą.
02:52
Domitia, Domitia, and Domitia are tasked
66
172686
2640
Domicje mają się zająć wełną,
02:55
with spinning the wool
67
175326
1199
która będzie użyta
02:56
that will be used to weave this mighty garment,
68
176525
3309
do utkania tej potężnej szaty
02:59
30 or more feet long and elliptical in shape.
69
179834
3915
o kształcie elipsy, długiej na ponad 9 metrów.
03:03
Romans loved the idea
70
183749
1359
Rzymianie uwielbiali,
03:05
that their wives work wool.
71
185108
2221
kiedy ich żony robiły coś z wełny.
03:07
We know that because it's written
72
187329
1410
Wiemy to z płyt nagrobnych
03:08
on the gravestones of so many Roman women.
73
188739
3360
wielu rzymskich kobiet.
03:12
Unlike women in Greece,
74
192099
1904
Inaczej niż w Grecji,
03:14
Roman women go out the house
75
194003
1798
rzymskie kobiety wychodzą z domu
03:15
and move about the city.
76
195801
1920
i poruszają się po mieście.
03:17
They go to the baths in the morning to avoid the men
77
197721
3128
Do łaźni chodzą z rana, żeby unikać mężczyzn,
03:20
or to separate baths that are for women only.
78
200849
3534
lub odwiedzają specjalne łaźnie dla kobiet.
03:24
Some do go in for the latest fad of the AD 70s:
79
204383
3889
Niektóre ulegają modzie z lat 70. I wieku. n.e.
03:28
nude bathing with men present.
80
208272
4040
i kąpią się nago w obecności mężczyzn.
03:32
Where they have no place
81
212312
1555
Nie mają wstępu do miejsc
03:33
is where the men are:
82
213867
1309
przeznaczonych dla mężczyzn:
03:35
in the Forum,
83
215176
990
do Forum,
03:36
in the Law Court,
84
216166
1002
Sądu
03:37
or in the Senate House.
85
217168
1938
lub siedziby Senatu.
03:39
Their place in public is in the porticos
86
219122
2957
Mogą przebywać w takich miejscach publicznych
03:42
with gardens,
87
222079
1041
jak portyki z ogrodami,
03:43
with sculpture,
88
223120
1175
rzeźbami,
03:44
and with pathways for walking in.
89
224295
3042
i alejkami do spacerowania.
03:47
When Domitia, Domitia, and Domitia want
90
227337
2381
Jeśli trzy Domicje
03:49
to leave the house to go somewhere,
91
229718
1756
chcą opuścić dom i wybrać się
03:51
like the Portico of Livia,
92
231474
2196
do portyku Livii,
03:53
they must get ready.
93
233670
1475
muszą się przygotować.
03:55
Domitia II and Domitia III are ready,
94
235145
3066
Domicje II i III są gotowe,
03:58
but Domitia I, who is betrothed to be married
95
238211
2853
ale Domicja I, która za dwa lata
04:01
in two years to darling Philatus,
96
241064
2881
ma poślubić ukochanego Philatusa,
04:03
isn't ready.
97
243945
1209
nie jest.
04:05
She's not slow, she just has more to do.
98
245154
3192
Nie grzebie się, tylko ma więcej do zrobienia.
04:08
Being betrothed means she wears the insignia of betrothal:
99
248346
4438
Od narzeczonej wymaga się noszenia specjalnych insygniów:
04:12
engagement rings
100
252784
1308
pierścieni zaręczynowych
04:14
and all the gifts Pilatus has given her -
101
254092
2834
i podarunków od Philatusa,
04:16
jewels,
102
256926
865
klejnotów,
04:17
earrings,
103
257791
837
kolczyków,
04:18
necklaces,
104
258628
1081
naszyjników,
04:19
and the pendants.
105
259709
1585
i wisiorków.
04:21
She may even wear her myrtle crown.
106
261294
2365
Może nawet założyć mirtową koronę.
04:23
All this bling shouts,
107
263659
1382
Te wszystkie świecidełka mają krzyczeć:
04:25
"I'm getting married to that 19 year old
108
265041
2576
"Wychodzę za mąż za 19-latka,
04:27
who gave me all this stuff I'm wearing!"
109
267617
2561
który podarował mi to wszystko".
04:30
While as they wait, Domitia II and Domitia III play with their dolls
110
270178
3882
Czekając na nią, Domicja II i III bawią się lalkami,
04:34
that mirror the image of their sister
111
274060
2042
które są przyozdobione
04:36
decked out to be married.
112
276102
1934
zupełnie jak ich siostra.
04:38
One day, these dolls will be dedicated
113
278036
2067
Lalki te zostaną podarowane
04:40
to the household gods on the day of their wedding.
114
280103
3674
bogom ogniska domowego w dzień ślubu dziewcząt.
04:43
Okay, we're ready.
115
283777
1412
W porządku, są gotowe.
04:45
The girls step into litters carried by some burly slaves.
116
285189
3839
Dziewczęta wsiadają do lektyk, niesionych przez niewolników.
04:49
They also have a chaperone with them
117
289028
2069
Towarzyszy im opiekunka.
04:51
and will be meeting an aunt at the Porticus of Livia.
118
291097
3688
W Portyku Livii spotkają się z ciotką.
04:54
Carried high on the shoulders of these slaves,
119
294785
2538
Podróżując na ramionach niewolników,
04:57
the girls look out through the curtains
120
297323
2217
dziewczęta spoglądają zza zasłon
04:59
to see the crowded streets below them.
121
299540
2502
na zatłoczone ulice.
05:02
They traverse the city, pass the Coliseum,
122
302042
2452
Przemierzają miasto, mijają Koloseum,
05:04
but then turn off to climb up the hill
123
304494
2552
i skręcają jadąc pod górę
05:07
to the Porticus of Livia.
124
307046
2386
do Portyku Livii.
05:09
It was built by Livia, the wife of the first emperor Augustus,
125
309432
4336
Wzniosła go Livia, żona pierwszego cesarza Augusta,
05:13
on the site of the house of Vedius Pollio.
126
313768
3204
w miejscu domu Vediusa Pollio.
05:16
He wasn't such a great guy.
127
316972
1803
Vedius nie zawsze był w porządku.
05:18
He once tried to feed a slave
128
318775
1631
Kiedyś próbował nakarmić niewolnikiem
05:20
to the eels in his fish pond
129
320406
2045
węgorze w sadzawce
05:22
for simply dropping a dish.
130
322451
2074
za upuszczenie naczynia.
05:24
Luckily, the emperor was at the dinner
131
324525
2334
Na szczęście na obiedzie był cesarz,
05:26
and tamed his temper.
132
326859
2255
który ostudził jego gniew.
05:29
The litters are placed on the ground
133
329114
2084
Lektyki są już na ziemi,
05:31
and the girls get out
134
331198
1425
dziewczęta wysiadają
05:32
and arm in arm, two by two,
135
332623
2374
i ramię w ramię
05:34
they ascend the steps
136
334997
1296
idą po schodach,
05:36
into the enclosed garden with many columns.
137
336293
3330
do ogrodu otoczonego kolumnami.
05:39
Domitia III shot off and is drawing on a column.
138
339623
3995
Domicja III biegnie naprzód, żeby pomazać po kolumnie.
05:43
Domitia II joins her
139
343618
1967
Domicja II przyłącza się do niej,
05:45
but seeks to read the graffiti higher up on the column.
140
345585
4018
chce zobaczyć umieszczone wyżej graffiti.
05:49
She spots a drawing of gladiators
141
349603
2932
Zauważa rysunki gladiatorów
05:52
and tries to imagine seeing them fighting,
142
352535
2393
i spróbuje wyobrazić sobie ich walkę.
05:54
something she will never be permitted to do,
143
354928
2008
Nigdy nie będzie mogła jej oglądać,
05:56
except from the very rear of the Coliseum.
144
356936
3527
chyba że z tylnej części Koloseum.
06:00
From there, she will have a good view
145
360463
2235
Będzie stąd miała dobry widok
06:02
of the 50,000 spectators
146
362698
2328
na 50 000 widzów,
06:05
but will see little by way of blood and gore.
147
365026
4158
ale zobaczy niewiele krwi.
06:09
If she really wanted a decent view,
148
369184
1970
Jeżeli chce mieć lepsze miejsce,
06:11
she could become a vestal virgin
149
371154
1751
może zostać westalką.
06:12
and would sit right down the front.
150
372905
2319
Będzie mogła siedzieć na samym przodzie,
06:15
But a career tending the sacred flame of Vesta
151
375224
3109
ale perspektywa opieki nad świętym ogniem
06:18
is not to everybody's taste.
152
378333
3022
nie każdemu odpowiada.
06:21
Domitia I has met another ten year old
153
381355
2560
Domicja I spotyka inną 10-latkę,
06:23
also decked out in the insignia of betrothal.
154
383915
4466
przystrojoną insygniami narzeczeństwa.
06:28
Home time.
155
388381
1127
Czas do domu.
06:29
When they get there after the eighth hour,
156
389508
2057
Kiedy docierają tam po ósmej,
06:31
something is up.
157
391565
1754
coś wisi w powietrzu.
06:33
A smashed dish lies on the floor.
158
393319
3284
Rozbite naczynia leżą na podłodze.
06:36
All the slaves are being gathered together in the atrium
159
396603
2869
Wszyscy niewolnicy stoją w atrium
06:39
and await the arrival of their master.
160
399472
3062
i czekają na przyjście pana domu.
06:42
Dad is going to go mad.
161
402534
2904
Tata się wścieknie.
06:45
He will not hit his children,
162
405438
1492
Nie bije swoich dzieci,
06:46
but like many other Romans,
163
406930
1554
ale jak wielu Rzymian uważa,
06:48
he believes that slaves have to be punished.
164
408484
3669
że trzeba karać niewolników.
06:52
The whip lies ready for his arrival.
165
412153
2293
Bat już czeka na jego przybycie.
06:54
No one knows who smashed the dish,
166
414446
2234
Nikt nie wie, kto zbił naczynie,
06:56
but Dad will call the undertaker
167
416680
1895
ale ojciec wezwie osobę,
06:58
to torture it out of them, if he must.
168
418575
3525
która może to z nich wyciągnąć torturami.
07:02
The doorkeeper opens the front door to the house.
169
422100
3656
Dozorca otwiera drzwi do domu.
07:05
A hush comes over the anxious slaves.
170
425756
2762
Wśród niewolników zapada cisza.
07:08
In walks not their master
171
428518
1873
Do środka nie wchodzi jednak ich pan,
07:10
but, instead, a pregnant teenager.
172
430391
2456
lecz nastolatka w ciąży.
07:12
It is the master's eldest daughter, age 15,
173
432847
3407
To najstarsza córka pana, ma 15 lat,
07:16
who is already a veteran of marriage and child birth.
174
436254
3358
wie już, co to małżeństwo i rodzenie dzieci.
07:19
Guess what her name is.
175
439612
1738
Zgadnij jak ma na imię.
07:21
There is a five to ten percent chance
176
441350
2565
Istnieje 5 -10% szansy,
07:23
she won't survive giving birth to her child,
177
443915
2605
że nie przeżyje porodu.
07:26
but, for now, she has come to dinner with her family.
178
446520
3412
Na razie idzie zjeść kolację z rodziną.
07:29
As a teenage mother,
179
449932
1471
Zostając tak wcześnie matką,
07:31
she has proved that she is a successful wife
180
451403
2917
dowiodła, że jest dobrą żona,
07:34
by bringing children and descendants for her husband,
181
454320
2616
rodząc mężowi potomków,
07:36
who will carry on his name in the future.
182
456936
3055
którzy będą nosić jego nazwisko.
07:39
The family head off to the dining room
183
459991
2208
Rodzina kieruje się do jadalni,
07:42
and are served dinner.
184
462199
1694
gdzie podano kolację.
07:43
It would seem Dad has had an invite to dinner elsewhere.
185
463893
4079
Ojca chyba zaproszono na kolację gdzie indziej.
07:47
With dinner concluded, the girls crossed the atrium
186
467972
2901
Po posiłku dziewczęta przechodzą przez atrium,
07:50
to bid farewell to their older sister
187
470873
2341
żeby pożegnać starszą siostrę,
07:53
who is carried home in a litter,
188
473214
1954
która wraca do domu w lektyce,
07:55
escorted by some of Dad's bodyguards.
189
475168
2953
w towarzystwie ochroniarzy swojego ojca.
07:58
Returning to the house,
190
478121
1427
Wracając do domu,
07:59
the girls cross the atrium.
191
479548
2086
dziewczęta idą przez atrium.
08:01
The slaves, young and old,
192
481634
1460
Niewolnicy, młodzi i starzy,
08:03
male and female,
193
483094
1080
mężczyźni i kobiety,
08:04
await the return of their owner.
194
484174
2465
czekają na powrót właściciela.
08:06
When he returns, he may exact vengeance,
195
486639
2729
Wtedy mogą się spodziewać jego gniewu.
08:09
ensuring his power over the slaves
196
489368
2416
Okaże władzę nad niewolnikami,
08:11
is maintained through violence and terror,
197
491784
3029
stosując przemoc i terror,
08:14
to which any slave could be subjected.
198
494813
3154
których może doświadczyć każdy z nich.
08:17
But, for the girls, they head upstairs for the night,
199
497967
2585
Dziewczęta natomiast idą na górę,
08:20
ready for bed.
200
500552
1830
do łóżek.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7