What caused the French Revolution? - Tom Mullaney

Tłumaczenie: Ewelina Jackowska Korekta: Rysia Wand

What rights do people have, and where do they come from?

Jakie prawa mają ludzie i skąd one pochodzą?

Who gets to make decisions for others and on what authority?

Kto może decydować za innych i na jakiej podstawie?

And how can we organize society to meet people's needs?

Jak zorganizować społeczeństwo, żeby spełniało oczekiwania ludzi?

These questions challenged an entire nation

Te pytania były wyzwaniem dla całego narodu

during the upheaval of the French Revolution.

w czasie wstrząsów rewolucji francuskiej.

By the end of the 18th century,

Pod koniec XVIII wieku

Europe had undergone a profound intellectual and cultural shift

Europa przeszła poważne zmiany intelektualne i kulturowe,

known as the Enlightenment.

znane jako Oświecenie.

Philosophers and artists promoted reason and human freedom

Filozofowie i artyści propagowali ideę rozumu i wolności

over tradition and religion.

ponad tradycją i religią.

The rise of a middle class and printed materials

Pojawienie się klasy średniej i materiałów drukowanych

encouraged political awareness,

zachęcało do większej świadomości politycznej,

and the American Revolution had turned a former English colony

a rewolucja amerykańska zmieniła dawną kolonię brytyjską

into an independent republic.

w niezależną republikę.

Yet France, one of the largest and richest countries in Europe

Jednak we Francji, jednym z największych i najbogatszych krajów Europy,

was still governed by an ancient regime of three rigid social classes

wciąż panował stary ustrój, składający się z trzech klas społecznych

called Estates.

zwanych stanami.

The monarch King Louis XVI based his authority on divine right

Król Ludwik XVI opierał swoje rządy na prawie boskim

and granted special privileges to the First and Second Estates,

i nadawał specjalne przywileje pierwszemu i drugiemu stanowi:

the Catholic clergy, and the nobles.

duchowieństwu i arystokracji.

The Third Estate, middle class merchants and craftsmen,

Trzeci stan, składający się z kupców i rzemieślników z klasy średniej,

as well as over 20 million peasants, had far less power

a także ponad 20 milionów chłopów, miał o wiele mniejszą władzę.

and they were the only ones who paid taxes,

Był to też jedyny stan, który płacił podatki

not just to the king, but to the other Estates as well.

nie tylko królowi, ale także innym stanom.

In bad harvest years,

W czasie nieurodzaju

taxation could leave peasants with almost nothing

podatki mogły pozbawić chłopów praktycznie wszystkiego,

while the king and nobles lived lavishly on their extracted wealth.

podczas gdy król i szlachta żyli w przepychu dzięki wyzyskowi.

But as France sank into debt due to its support of the American Revolution

Jednak gdy Francja tonęła w długach przez wsparcie dla rewolucji amerykańskiej

and its long-running war with England,

oraz długotrwałą wojnę z Anglią,

change was needed.

potrzebna była zmiana.

King Louis appointed finance minister Jacques Necker,

Król Ludwik mianował ministrem finansów Jacques'a Neckera,

who pushed for tax reforms

który żądał reform podatkowych

and won public support by openly publishing the government's finances.

i zdobył poparcie ludności dzięki publikacji finansów rządowych.

But the king's advisors strongly opposed these initiatives.

Jednak doradcy króla ostro sprzeciwiali się tym inicjatywom.

Desperate for a solution, the king called a meeting of the Estates-General,

W desperackim poszukiwaniu rozwiązania, król zwołał zgromadzenie narodowe,

an assembly of representatives from the Three Estates,

posiedzenie przedstawicieli trzech stanów,

for the first time in 175 years.

po raz pierwszy od 175 lat.

Although the Third Estate represented 98% of the French population,

Chociaż trzeci stan stanowił 98% społeczeństwa Francji,

its vote was equal to each of the other Estates.

jego głos ważył tylko tyle, co głosy pozostałych stanów.

And unsurprisingly, both of the upper classes favored keeping their privileges.

Obydwa wyższe stany chciały zachować swoje przywileje, co nikogo nie zdziwi.

Realizing they couldn't get fair representation,

Nie widząc szans na sprawiedliwą reprezentację,

the Third Estate broke off,

trzeci stan oddzielił się od reszty,

declared themselves the National Assembly,

ogłosił się Zgromadzeniem Narodowym

and pledged to draft a new constitution with or without the other Estates.

i obiecał, że stworzy nową konstytucję, z pomocą pozostałych stanów lub bez.

King Louis ordered the First and Second Estates

Król Ludwik rozkazał pierwszemu i drugiemu stanowi

to meet with the National Assembly,

spotkać się ze Zgromadzeniem Narodowym

but he also dismissed Necker, his popular finance minister.

ale jednocześnie zwolnił Neckera, popularnego ministra finansów.

In response, thousands of outraged Parisians

W odpowiedzi tysiące oburzonych paryżan

joined with sympathetic soldiers to storm the Bastille prison,

wraz z przychylnymi im żołnierzami zaatakowało więzienie - Bastylię,

a symbol of royal power and a large storehouse of weapons.

symbol królewskiej władzy i wielki arsenał.

The Revolution had begun.

Rozpoczęła się Rewolucja.

As rebellion spread throughout the country,

Gdy powstanie objęło cały kraj,

the feudal system was abolished.

system feudalny został zniesiony.

The Assembly's Declaration of the Rights of Man and Citizen

Wysunięta przez Zgromadzenie Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

proclaimed a radical idea for the time --

ogłosiła ideę radykalną jak na tamte czasy,

that individual rights and freedoms were fundamental to human nature

że prawa i wolności osobiste są podstawą ludzkiej natury,

and government existed only to protect them.

a rząd istnieje tylko po to, żeby je chronić.

Their privileges gone, many nobles fled abroad,

Po utracie przywilejów wielu arystokratów uciekło za granicę,

begging foreign rulers to invade France and restore order.

błagając zagranicznych władców, żeby najechali Francję i przywrócili ład.

And while Louis remained as the figurehead of the constitutional monarchy,

Ludwik pozostał symbolicznym przywódcą monarchii konstytucyjnej,

he feared for his future.

ale bał się o swoją przyszłość.

In 1791, he tried to flee the country but was caught.

W 1791 roku próbował uciec kraju, ale został złapany.

The attempted escape shattered people's faith in the king.

Próba ucieczki zniszczyła wiarę ludzi w króla.

The royal family was arrested and the king charged with treason.

Rodzina królewska została aresztowana, a król oskarżony o zdradę.

After a trial,

Po procesie

the once-revered king was publicly beheaded,

niegdyś otaczany czcią król został publicznie ścięty,

signaling the end of one thousand years of monarchy

co było końcem tysiącletniej monarchii

and finalizing the September 21st declaration of the first French republic,

i zwieńczeniem deklaracji z 21 września tworzącej pierwszą Republikę Francuską,

governed by the motto "liberté, égalité, fraternité."

rządzoną przez motto "Wolność, równość, braterstwo".

Nine months later,

Dziewięć miesięcy później

Queen Marie Antoinette,

królowa Maria Antonina, cudzoziemka,

a foreigner long-mocked as "Madame Déficit"

od dawna przezywana "Madame Déficit"

for her extravagant reputation,

przez swoją rozrzutność,

was executed as well.

również została stracona.

But the Revolution would not end there.

Ale to nie był koniec Rewolucji.

Some leaders, not content with just changing the government,

Kilku liderów, niezadowolonych z tego, że zmieniono jedynie rząd,

sought to completely transform French society --

chciało całkowicie zmienić społeczeństwo Francji,

its religion, its street names,

jego religię, nazwy ulic,

even its calendar.

nawet kalendarz.

As multiple factions formed,

Gdy powstawały nowe frakcje,

the extremist Jacobins lead by Maximilien Robespierre

radykalni jakobini, pod dowództwem Maximiliena Robespierre'a,

launched a Reign of Terror

wprowadzili Rządy Terroru,

to suppress the slightest dissent,

by stłumić każdy przejaw buntu.

executing over 20,000 people

Stracono ponad 20 000 ludzi

before the Jacobin's own downfall.

zanim nastąpił upadek jakobinów.

Meanwhile, France found itself at war with neighboring monarchs

Jednocześnie Francja walczyła z ościennymi monarchiami,

seeking to strangle the Revolution before it spread.

próbującymi stłumić rewolucję, zanim się rozprzestrzeni.

Amidst the chaos, a general named Napoleon Bonaparte took charge,

W tym chaosie przejął kontrolę generał Napoleon Bonaparte.

becoming Emperor as he claimed to defend the Revolution's democratic values.

Jako cesarz obiecał bronić wartości demokratycznych Rewolucji.

All in all, the Revolution saw three constitutions

Ostatecznie Rewolucja zobaczyła trzy konstytucje

and five governments within ten years,

oraz pięć rządów w ciągu dziesięciu lat.

followed by decades alternating between monarchy and revolt

W kolejnych dekadach na zmianę pojawiały się monarchie i rewolucje,

before the next Republic formed in 1871.

aż w 1871 roku powstała nowa Republika.

And while we celebrate the French Revolution's ideals,

Obecnie, wysławiając ideały Rewolucji Francuskiej,

we still struggle with many of the same basic questions

wciąż zmagamy się z wieloma podobnymi, podstawowymi pytaniami,

raised over two centuries ago.

zadanymi dwa wieki temu.