The city of walls: Constantinople - Lars Brownworth

Miasto murów: Konstantynopol - Lars Brownworth

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Marta Nita Korekta: Rysia Wand

The most important walls in western history aren't even in the West.

Najważniejsze mury w historii Zachodu

nie są nawet na Zachodzie.

They surround the modern city of Istanbul, Constantinople as the Romans called it.

Otaczają dzisiejszy Istambuł,

przez Rzymian zwany Konstantynopolem.

And for a thousand years, the fate of Europe depended on them.

Na nich spoczywał los Europy przez tysiąc lat.

Constantinople was designed to be the center of the world.

Konstantynopol zaprojektowano jako centrum świata.

When the frontiers of the Roman Empire began to crumble in the 4th Century,

Rozpad granic Imperium Rzymskiego w IV w.

spowodował przeniesienie stolicy

the capital was moved to the cultured, wealthy, and still stable East.

na kulturalny, zamożny i stabilny Wschód.

There, at the crossroads between Europe and Asia, the hub of the major trade routes of the ancient world,

Na styku Europy i Azji,

gdzie krzyżowały się

główne szlaki handlowe starożytności,

the Emperor Constantine built his city.

cesarz Konstantyn zbudował swoje miasto.

This was the city of libraries and universities,

Miasto bibliotek i uniwersytetów,

20 times the size of London or Paris at the time.

20 razy większe

od ówczesnego Londynu czy Paryża.

It contained the priceless knowledge of the classical world which was fading in the West.

Zgromadzono tam bezcenną wiedzę klasycznego świata,

która ginęła na Zachodzie.

To protect this masterpiece from its many enemies,

Żeby ochronić to arcydzieło,

Constantine's successors built the finest defensive fortifications ever made.

zbudowano najlepsze w historii fortyfikacje obronne.

The first line of protection was a moat 60 feet wide and 22 feet deep,

Pierwszą linią obrony była fosa,

szeroka na 18 metrów i głęboka na 6,

stretching all four miles from coast to coast.

rozciągająca się od brzegu do brzegu na 6 kilometrów,

Pipes from inside the city could fill it at the first sight of the enemy,

napełniana rurami z miasta na widok wrogów.

and a short wall protected archers who could fire at the soaked soldiers trying to swim across.

Niski mur bronił łuczników mierzących do tych,

którzy usiłowali przepłynąć fosę.

Those who were lucky enough to clear the moat had to contend with an unceasing barrage from the 27 foot outer wall above.

Szczęśliwców, którzy przebyli fosę,

czekał nieprzerwany ostrzał z 8-metrowego muru.

Deszcz strzał, włóczni

Arrows, spears, or far worse, Greek fire -- an ancient form of napalm that would ignite on contact

i greckiego ognia - napalmu starożytności,

którego nie da się ugasić wodą.

and couldn't be extinguished by water -- would rain down on them.

Squads of Roman defenders would carry portable flame throwers,

Rzymscy obrońcy traktowali wroga

przenośnymi miotaczami ognia.

spraying anyone trying to climb out of the moat.

The terrified victims would leap back, only to find that they still burned underwater.

Przerażone ofiary wskakując do wody odkrywały,

że palą się dalej.

Czasami Rzymianie montowali syfony na wałach

At times, the Romans would also mount siphons onto the ramparts,

and launch clay pots full of Greek fire from catapults at an invading army.

i uruchamiali wyrzutnię garnków

wypełnionych greckim ogniem.

The front lines would turn into an inferno,

Pierwsze linie ataku zamieniały się w piekło,

making it appear as if the earth itself was on fire.

wyglądało to, jakby ziemia była w ogniu.

If, by some miracle, the outer wall was compromised,

Gdyby zewnętrzny mur uległ,

napastnikom zostawał do pokonania

attackers would be faced with the final defense: the great inner wall.

wielki mur wewnętrzny, tak szeroki,

These walls were wide enough to have four men ride side by side,

że pomieściłby 4 konnych, ramię w ramię.

allowing troops to be rushed wherever they were needed.

To pozwalało szybko przerzucać oddziały.

Attilla the Hun, destroyer of civilizations, who named himself the Scourge of God,

Attyla - niszczyciel cywilizacji,

nazywający siebie Biczem Bożym,

took one look at them and turned around.

spojrzał na mury i zawrócił.

The Avars battled the walls uselessly til their catapults ran out of rocks.

Awarowie bezskutecznie szturmowali miasto,

aż skończyły im się kamienie do katapult.

The Turks tried to tunnel under them, but found the foundations too solid.

Turcy robili podkop,

ale fundamenty okazały się zbyt solidne.

The Arabs tried to starve the city into submission,

Arabowie próbowali wziąć miasto głodem,

but ran out of food themselves and had to resort to cannibalism.

ale wyczerpawszy zapasy,

sami musieli uciekać się do kanibalizmu.

It took the guns of the modern world to finally bring them down.

Miasto uległo dopiero broni nowoczesnego świata.

In 1453, the Turks brought their super weapon:

W 1453 r. Turcy sprowadzili swoją super broń:

a monster cannon that could fire a 15 hundred pound stone ball over a mile.

olbrzymią armatę, miotającą 70-kilowe pociski na milę.

Together with more than a hundred smaller guns,

Razem z ponad setką mniejszych dział,

they kept up a steady bombardment day and night.

prowadzono stały ostrzał.

A section of the old walls collapsed, but even in their death throes they proved formidable.

Część starych murów padła,

ale nawet w agonii dowiodły swojej wspaniałości.

The rubble absorbed the shock of the cannonballs better than the solid wall.

Gruzy pochłaniały ostrzał lepiej niż mur.

It took a month and a half of continuous blasting to finally open a breach.

Dopiero po 6 tygodniach ostrzału

w murze pojawiła się wyrwa.

The last Roman Emperor, Constantine the 11th, drew his sword

Ostatni cesarz Konstantyn XI dobył miecza

and jumped into the gap to stop the onrushing horde,

i skoczył w wyrwę, by zatrzymać nadciągającą hordę,

disappearing into legend.

przechodząc do legendy.

Miasto zostało zdobyte, a Imperium Rzymskie zniknęło.

The city was taken, and the Roman Empire finally disappeared.

But those broken walls had one last gift.

Zniszczone mury dały nam jeszcze jeden prezent.

As the survivors fled the doomed city, they brought with them their precious books and their ancient traditions.

Kiedy ocalali opuszczali miasto,

zabrali ze sobą swoje cenne księgi i antyczną tradycję.

They traveled west to Italy, reintroduced the Greek language and learning to western Europe, and ignited the Renaissance.

Zaczynając od Włoch, wprowadzali grekę i naukę

do zachodniej Europy, zapoczątkowując Renesans.

Thanks to Constantinople's walls, that pile of brick and marble that guarded them for so long,

Dzięki murom Konstantynopola,

stosowi cegieł i marmuru, który tak długo go bronił,

klasyczna przeszłość nie zaginęła.

we still have our classical past.