Why do we have museums? - J. V. Maranto

Po co nam muzea? - J.V. Maranto

Tłumaczenie: Marta Grochowalska Korekta: Karolina Pruszyńska

Witajcie, zaczynamy zwiedzanie z przewodnikiem.

Hello, everyone. Let's begin our guided tour.

Welcome to the Museum of Museums.

Zapraszamy do Muzeum Muzeów.

Museums have been a part of human history for over 2000 years.

Muzea są częścią naszej historii od ponad 2 tysięcy lat.

But they weren't always like the ones we visit today.

Ale nie zawsze były jak te, które dzisiaj zwiedzamy.

The history of museums is far older and much stranger than you might imagine.

Historia muzeów jest o wiele starsza i dziwniejsza, niż sobie wyobrażacie.

We'll start over here in the Greek wing.

Zaczniemy tutaj, w skrzydle greckim.

Our word museum comes from the Greek mouseion,

Słowo muzeum pochodzi od greckiego mouseion,

temples built for the Muses, the goddesses of the arts and the sciences.

oznaczającego świątynie wzniesione dla Muz, bogiń sztuki i nauki.

Supplicants asked the Muses to keep watch over academics

Wznoszący modły prosili Muzy, by czuwały nad uczonymi

and grant ingenuity to those they deemed worthy.

i obdarzały pomysłowością tych, których uznawały za godnych.

The temples were filled with offerings of sculptures,

Świątynie były pełne ofiarowanych rzeźb, mozaik,

mosaics,

complex scientific apparatuses,

skomplikowanych przyrządów naukowych,

poetic and literary inscriptions,

poetyckich i literackich inskrypcji

and any other tribute that would demonstrate a mortal's worthiness

oraz innych darów pokazujących,

że śmiertelnik jest godny boskiej inspiracji.

for divine inspiration.

We have arrived at the Mesopotamian wing.

Dotarliśmy do skrzydła mezopotamskiego.

The first museum was created in 530 B.C. in what is now Iraq.

Pierwsze muzeum powstało w 530 r. p.n.e. w obecnym Iraku,

And the first curator was actually a princess.

a pierwszym kuratorem była księżniczka.

Ennigaldi-Nanna started to collect and house Mesopotamian antiquities

Ennigaldi-Nanna gromadziła mezopotamskie antyki

in E-Gig-Par, her house.

w E-Gig-Par, swoim domu.

When archeologists excavated the area,

Gdy archeolodzy rozpoczęli tam wykopaliska,

they discovered dozens of artifacts neatly arranged in rows,

odkryli dziesiątki przedmiotów starannie ułożonych w rzędy

with clay labels written in three languages.

i opatrzonych glinianymi tabliczkami z opisami w trzech językach.

She must have had interesting parties.

Przyjęcia u księżniczki musiały być ciekawe.

The tradition of collecting and displaying intriguing items began to be mimicked,

Tradycję zbierania i prezentowania ciekawych przedmiotów zaczęto naśladować,

as you can see here in the Roman Empire wing.

jak można zobaczyć tu, w skrzydle rzymskim.

Treasure houses of politicians and generals

Skarbce polityków i generałów były wypełnione łupami wojennymi,

were filled with the spoils of war,

and royal menageries displayed exotic animals

a w menażeriach władców poddani oglądali egzotyczne zwierzęta

to the public on special occasions, like gladiator tournaments.

podczas specjalnych okazji, jak walki gladiatorów.

As you can see, we have a lion here and a gladiator,

Jak widać, jest tu lew i gladiator,

and, well, the janitor ought to be in this wing clearly.

a dozorca najwidoczniej powinien być w tym skrzydle.

Moving on, hurry along.

Chodźcie, trzeba się pospieszyć.

The next step in the evolution of museums occurred in the Renaissance,

Następny etap ewolucji muzeów to epoka Renesansu,

when the study of the natural world was once again encouraged

kiedy to znowu pojawiły się warunki sprzyjające badaniu świata przyrody

after almost a millennium of Western ignorance.

po niemal millenium ignorancji zachodniego świata.

Curiosity cabinets, also referred to as Wunderkammers,

Gabinety osobliwości, zwane także kunstkamerami,

were collections of objects that acted as a kind of physical encyclopedia,

były zbiorami przedmiotów, rodzajem fizycznej encyklopedii

pełnej artefaktów wystawionych na pokaz.

showcasing artifacts.

Just step into the wardrobe here. There you go. Mind the coats.

Wejdźcie do szafy i uważajcie na płaszcze.

And we'll tour Ole Worm's cabinet,

Zwiedzimy gabinet osobliwości Ole Worma.

One of the most notable Wunderkammers

Jeden z najsłynniejszych gabinetów

belonged to a wealthy 17th-century naturalist,

należał do bogatego XVII-wiecznego przyrodnika,

antiquarian, and physician Ole Worm.

antykwariusza i lekarza, Ole Worma.

Ole Worm collected natural specimens,

Ole Worm zbierał okazy przyrodnicze, ludzkie szkielety,

human skeletons,

ancient runic texts,

starożytne teksty runiczne i przedmioty z Nowego Świata.

and artifacts from the New World.

W innych gabinetach osobliwości można było znaleźć anomalie genetyczne,

In other curiosity cabinets,

you could find genetic anomalies,

precious stones,

drogocenne kamienie, dzieła sztuki oraz religijne i historyczne relikty.

works of art,

and religious and historic relics.

Oh my. You might not want to touch that.

Lepiej tego nie dotykaj.

These cabinets were private, again, often in residencies,

Gabinety te były prywatne, często znajdowały się w rezydencjach,

curated by their owners, rulers and aristocrats,

a ich kuratorami byli właściciele, władcy, arystokraci,

as well as merchants and early scientists.

a także mieszczanie i naukowcy.

Now, who hears a circus organ?

Kto słyszy organy cyrkowe?

In the 1840s,

W latach 40. XIX wieku

an enterprising young showman named Phineas T. Barnum

młody, przedsiębiorczy showman nazwiskiem Phineas T. Barnum

purchased some of the more famous cabinets of curiosity from Europe

zakupił niektóre z najsłynniejszych gabinetów osobliwości Europy

and started Barnum's American Museum in New York City.

i założył w Nowym Jorku Barnum's American Museum.

A spectacular hodgepodge of zoo,

Spektakularna mieszanka zoo, sali wykładowej,

lecture hall,

wax museum,

gabinetu figur woskowych, teatru

theater,

i freak show znanego z eklektycznych mieszkańców,

and freak show that was known for its eclectic residents,

such as bears,

takich jak niedźwiedzie, słonie,

elephants,

acrobats,

akrobaci, giganci, bliźnięta syjamskie,

giants,

Siamese twins,

a Fiji mermaid,

syreny z Fidżi, brodata kobieta

and a bearded lady,

along with a host of modern machinery and scientific instruments.

i mnóstwa nowoczesnej maszynerii oraz instrumentów naukowych.

Museums open to the public are a relatively new phenomenon.

Muzea dostępne publicznie są względnie nowym zjawiskiem.

Before Barnum, the first public museums

Przed Barnum pierwsze publiczne muzea

were only accessible by the upper and middle classes,

były dostępne tylko dla klasy wyższej i średniej,

and only on certain days.

i tylko w określone dni.

Visitors would have to apply to visit the museum

Zwiedzający musieli przed wizytą wystosować pisemną prośbę

in writing prior to admision,

and only small groups could visit the museum each day.

i tylko małe grupy mogły odwiedzać muzeum każdego dnia.

The Louvre famously allowed all members of the public into the museum

Luwr słynął z tego, że wszyscy mogli zwiedzać,

but only three days a week.

ale tylko przez trzy dni w tygodniu.

In the 19th century,

W XIX wieku

the museum as we know it began to take shape.

zaczęły się kształtować takie muzea, jakie znamy.

Institutions like the Smithsonian were started

Pojawiły się instytucje jak Instytut Smithsona,

so that objects could be seen and studied, not just locked away.

pozwalające oglądać i badać przedmioty zamiast trzymać je pod kluczem.

American museums, in particular,

Zwłaszcza amerykańskie muzea zlecały eksperymenty

commissioned experiments

and hired explorers to seek out and retrieve natural samples.

i wynajmowały badaczy do poszukiwania i pozyskiwania próbek.

Museums became centers for scholarship and artistic and scientific discovery.

Muzea stały się centrami nauki oraz artystycznych i naukowych odkryć.

This is often called the Museum Age.

Nazywa się to często Epoką Muzeów.

Nowadays, museums are open to everybody,

Obecnie muzea są ogólnodostępne,

are centers of learning and research,

są centrami nauczania, badań i stają się bardziej interaktywne.

and are turning into more hands-on institutions.

But the question of who gets to go is still relevant

Jednak pytanie, kto może tam wejść, jest nadal aktualne,

as ticket prices can sometimes bar admission

bo ceny biletów mogą być czasem zaporowe

to those future scholars, artists and targets of divine inspiration

dla tych przyszłych uczonych, artystów i obiektów boskiej inspiracji,

who can't afford to satisfy their curiosity.

których nie stać na zaspokojenie własnej ciekawości.

Thank you all for coming, and please,

Dziękujemy wszystkim gościom.

feel free to stop by the gift shop of gift shops on your way out.

Po drodze wstąpcie do sklepu z pamiątkami ze sklepów z pamiątkami.