The twisting tale of DNA - Judith Hauck

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Jerzy Perydzenski

Geckos and grasshoppers, worms and watermelons,

Gekony i świerszcze, robaki i arbuzy,

elephants and Escherichia Coli,

słonie i bakterie coli,

man and mushroom. All so different in form and function,

człowiek i grzyb... Wszyscy, tak różni w kształcie i funkcji,

but amazingly the same in how their form and function are determined.

a tak podobni, w tym jak powstają i nabierają funkcjonalności.

First, all these organisms are made of one or more cells,

Po pierwsze, wszystkie organizmy zbudowane są z jednej lub więcej komórek,

and every cell of every living thing on earth

a każda komórka każdego żywego organizmu na Ziemi

contains all the information it takes

zawiera informację genetyczną potrzebną do tworzenia,

to create and duplicate and make variations of itself.

reprodukcji oraz różnicowania samej siebie.

That information is stored in a very long but quite simple

Ta informacja przechowywana jest w bardzo długiej,

double molecule called DNA,

choć prostej w budowie molekule zwanej DNA,

or Deoxyribonucleic Acid.

tzn. kwasem deoksyrybonukleinowym.

And the DNA of every living organism is made of chains of four smaller molecules

DNA każdego żywego organizmu tworzy łańcuch 4 mniejszych molekuł,

called nucleotides. What dictates the difference between a man and a mushroom

zwanych nukleotydami. O tym, co odróżnia człowieka od grzyba,

is the sequence of these nucleotides in the long DNA chain.

decyduje sekwencja nukleotydów w długim łańcuchu DNA.

The four differing nucleotide parts, called bases,

Te 4 różne nukleotydy, zwane bazami

are made of a few carbon, oxygen, hydrogen, nitrogen and phosphorus atoms,

składają się z kilku atomów węgla, tlenu, wodoru, azotu i fosforu

and the molecules look like this.

i wyglądają tak.

And each of these four bases is attached to an identical backbone molecule,

Każda baza łączy się z identyczną szkieletopodobną strukturą

a sugar called deoxyribose - the "D" in DNA - and a phosphate group.

tj.cukrem zwanym deoksyrybozą, stąd "D" w DNA. Ponadto z grupą fosforanową.

Let's simplify these nucleotides and show them like this.

Uprośćmy trochę nukleotydy pokazując je w ten sposób.

So, a single sequence of nucleotides joined by their common sugars would look like this.

Pojedyncza sekwencja nukleotydów łącznie z cukrami wyglądałaby tak.

And the DNA molecule where such sequences are stored looks like this.

A cała cząsteczka DNA, przechowująca takie sekwencjami, tak.

But how does a simple molecule dictate the form and function of millions of different living things?

Ale jak prosta cząsteczka może dyktować formę i funkcję milionów istot żywych?

You can think of DNA as a great library of information,

Wyobraźmy sobie DNA jako wielką bibliotekę informacji.

information that is used to do one thing and one thing only:

Każda informacja odpowiada wyłącznie za jedną rzecz

direct the building of different protein molecules.

kierując budową konkretnych molekuł proteinowych.

And it's the proteins that build the cells and keep them functioning

To proteiny budują komórki. Podtrzymują ich funkcjonowanie,

and changing and reproducing. Here's where the familiar word 'gene' comes in.

różnicują je i powielają. Tu pojawia się znane słowo "gen".

If your DNA is a library of information, a gene is a book in that library.

Jeśli DNA jest biblioteką informacji, gen jest jedną z książek w tej bibliotece.

A gene is a segment of the DNA molecule.

Gen jest wycinkiem w łańcuchu DNA.

Let's say your body needs a particular protein, like insulin.

Załóżmy, że wasze ciało potrzebuje konkretnej proteiny jak insulina.

To get it, some of your cells send a protein signal through the bloodstream

By je otrzymać, niektóre komórki wysyłają poprzez krwioobieg proteinowy sygnał

to the cells in your pancreas, where insulin is made.

do komórek trzustki, gdzie insulina powstaje.

That signal protein tells other proteins in the cell's nuclei

Ten sygnał mówi innym proteinom w jądrze komórki

to open up a part of the DNA double helix, the insulin gene,

by otworzyły część podwójnej helisy DNA gen insuliny,

and start making insulin proteins.

i zaczęły produkować proteiny insuliny.

As soon as enough insulin has been produced,

Jak tylko wystarczająca ilość insuliny zostaje wyprodukowana,

another signal protein comes to the pancreas' cells that tells them to stop making insulin.

kolejny sygnał dociera do komórek trzustki nakazujący wstrzymanie produkcji.

It's like looking up a book in the DNA library about insulin,

To jak przeglądanie biblioteki DNA na temat insuliny,

and then putting it back when you're done.

i odkładanie książki na miejsce.

There are genes in DNA for visible and invisible things that make up your body,

Pewne geny DNA odpowiadają za widoczne inne za niewidoczne części naszego ciała

like genes for eye color, protein pigments, for skin color,

jak geny koloru oczu czyli pigmenty proteinowe,

for hair color, for stopping and starting bone growth,

geny koloru skóry, geny koloru włosów, geny wzrostu kości.

for your blood type, for how many fingers or arms and legs you have,

Mamy też geny grupy krwi, geny odpowiedzialne za ilość palców u rąk i nóg.

for proteins that influence how long you live.

Wreszcie są też proteiny regulujące długość życia.

Your DNA probably contains between 25 thousand and 40 thousand genes,

Nasze DNA zawiera pomiędzy 25 a 40 tys. genów,

while the DNA of a worm or a plant or a fruit fly

podczas gdy DNA robaka, rośliny czy muszki owocówki

contains about 12 thousand to 20 thousand genes.

składa się z około 12 do 20 tys. genów.

Some of those genes have quite different sequences of nucleotides than yours,

Niektóre sekwencje nukleotydów ich genów różnią się znacznie do naszych,

and some are similar to yours.

a niektóre są bardzo podobne.

Though it happens infrequently,

Choć zdarza się to rzadko,

our own nucleotide sequences can change

sekwencje naszych nukleotydów mogą zmienić swoje położenie

as the result of spontaneous or environmental damage

w wyniku nagłego wypadku lub działania środowiska zewnętrznego.

which might remove or shift a nucleotide position.

w wyniku nagłego wypadku lub działania środowiska zewnętrznego.

This changes the gene involved, and can then change the protein.

Zmienia to zaangażowane w proces geny i może zmienić proteiny.

Most of these changes, called mutations,

Większość z tych zmian, zwanych się mutacjami,

have very little effect on the organism or its descendants.

ma niewielkie konsekwencje dla organizmów i ich potomków.

some are mildly damaging,

Niektóre są umiarkowanie szkodliwe,

and a few can make the organism better-suited to its environment.

a niektóre pozwalają organizmom na lepsze przystosowanie do środowiska.

It is these tiny changes in DNA gene sequences, happening over millions of years,

Właśnie te drobne zmiany w sekwencji genów DNA, na przestrzeni milionów lat,

that create the differences among living organisms, from geckos to grasshoppers.

doprowadziły do wykształcenia się różnic między organizmami, od gekonów po świerszcze,

worms to watermelons, elephants to Escherichia Coli, and man to mushroom.

od robaków po arbuzy, od słoni po bakterie coli, od człowieka po grzyby.