Why is Alzheimer’s disease so difficult to treat? - Krishna Sudhir

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

Around the world, tens of millions of people have Alzheimer's disease,

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက လူသန်းပေါင်းများစွာမှာ အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါ ရှိကြတယ်၊

a debilitating brain disorder that gradually destroys a person's memory

လူတစ်ယောက်ရဲ့ မှတ်ဉာဏ်နဲ့ အခြားသိမှတ် နိုင်စွမ်းတွေကို တဖြည်းဖြည်း ဖျက်ဆီးတဲ့

and other cognitive abilities.

အားလျော့လာတဲ့ ဦးနှောက်ရောဂါတစ်ခုပါ။

It takes a heavy toll on both patients and families,

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါရှိနေတဲ့ ချစ်ခင်ရသူ တစ်ယောက်ကို စောင့်ရှောက်တာက

as caring for a loved one with Alzheimer's can be emotionally overwhelming

စိတ်ပိုင်းအရ ဖိစီးပြီး  ငွေကြေးအရ ခက်ခဲနိုင်တာကြောင့် လူနာတွေနဲ့ မိသားစုတွေ၊

and financially difficult.

နှစ်ခုလုံးကို အကြီးအကျယ် ထိခိုက်ပါတယ်။

While doctors have studied Alzheimer's for decades,

ဆရာဝန်တွေက အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါကို ဆယ်စုနှစ်တွေချီကာ လေ့လာခဲ့ပြီး

conducting hundreds of clinical trials,

ရာချီတဲ့ ဆေးပညာဆိုင်ရာ စမ်းသပ်မှုတွေကို လုပ်နေပေမဲ့၊

there is still no effective preventive treatment or cure.

ထိရောက်တဲ့ ကာကွယ် ကုသမှု ဒါမဟုတ် ဆေးမရှိသေးဘူး။

So, why is Alzheimer's disease so difficult to treat?

ဒီတော့ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါက ဘာကြောင့် ကုသဖို့ ဒီလောက်ခက်ခဲနေတာလဲ။

Alzheimer's accounts for 60 to 80% of all dementia patients worldwide.

အယ်လ်ဇိုင်းမားက ကမ္ဘာအနှံ့မှတ်ဉာဏ်လျော့ပါး ရောဂါလူနာအားလုံးရဲ့ ၆၀ ကနေ ၈၀ % အထိရှိတယ်။

Dementia is a broader term, used to describe a variety of conditions

ဒီမှတ်ဉာဏ်လျော့ပါးတဲ့ ရောဂါက လူနာရဲ့ မှတ်ဉာဏ်၊ စဉ်းစားနိုင်စွမ်းနဲ့ နေ့စဉ်

that affect a patient's memory, thinking skills, and everyday functions.

လုပ်ဆောင်မှုတွေကိုထိခိုက်တဲ့ မျိုးကွဲကို ဖော်ပြဖို့ သုံးတဲ့ ပိုယေဘုယျတဲ့ စကားရပ်ပါ။

Most Alzheimer's patients first notice symptoms in their 60s,

အယ်လ်ဇိုင်းမား လူနာအများစုဟာ ရက်စွဲတွေ မမှတ်မိတာ ဒါမှမဟုတ် သင်ယူခဲ့တာတွေကို

experiencing mild memory problems,

မေ့လျော့တာလို၊ မှတ်ဉာဏ် ပြဿနာ အသေးစားတွေ

like losing track of dates or forgetting what they just learned.

ကြုံတွေ့တဲ့ အသက် ၆၀ ကျော် အရွယ်မှာ ရောဂါ လက္ခဏာတွေကို ပထမဆုံး သတိပြုမိကြတယ်။

Some experience other changes, like frequent shifts in mood,

တချို့က မကြာခဏ စိတ်အပြောင်းလဲဖြစ်တာ၊ ပူပန်မှုနဲ့ စိတ်လှုပ်ရှားမှု တိုးလာတာနဲ့

increased anxiety and agitation,

အခြေအနေသစ်တွေကို

and problems with coping in new situations.

ကိုင်တွယ်ရာမှာ ပြဿနာတွေလို၊ အခြားပြောင်းလဲမှုတွေကို တွေ့ကြုံရတယ်။

Symptoms typically progress gradually over years

လက္ခဏာတွေက  အများအားဖြင့် နှစ်တွေတစ်လျှောက် တဖြည်းဖြည်း တိုးလာပြီး

and eventually a person with Alzheimer's may require constant care.

နောက်ဆုံးမှာ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါရှိသူ တစ်ယောက်ဟာ အမြဲ ဂရုစိုက်မှုလိုအပ်လောက်တယ်။

Some rare forms of Alzheimer's are caused by a single inherited gene variant.

အယ်လ်ဇိုင်းမားရဲ့ ရှားပါးတဲ့ ပုံစံတချို့က အမွေရထားတဲ့ ဗီဇမျိုးကွဲကြောင့်ဖြစ်တာပါ။

But most of the time Alzheimer's is due to the complex interaction

ဒါပေမဲ့၊ အချိန်အများစုမှာ အယ်လ်ဇိုင်းမားက ဘဝဟန်နဲ့ ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အကြောင်းခံတွေနဲ့

of multiple genes in combination with lifestyle and environmental factors,

ပေါင်းထားတဲ့ ဗီဇမျိုးစုံရဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုကြောင့်ဆိုတော့

so it's impossible to predict who will develop the disease.

ဘယ်သူ ဒီရောဂါ ဖြစ်ပေါ်မလဲဆိုတာ မှန်းဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။

Alzheimer's involves a long, chronic process,

အယ်လ်ဇိုင်းမားမှာ ရောဂါလက္ခဏာတွေ စမပေါ်ခင်၊  အနည်းဆုံး

resulting in many changes to the brain,

ဆယ်စုနှစ် ၁ ခုကနေ ၂ မှာ စတင် ဖော်ပြနိုင်လောက်တဲ့၊

that likely starts to unfold at least 1 to 2 decades before symptoms first appear.

ဦးနှောက်ကို အပြောင်းအလဲများစွာ ဖြစ်စေတဲ့၊ ရှည်လျားတဲ့၊နာတာရှည် ဖြစ်စဉ်တစ်ခုပါဝင်တယ်။

So it's been difficult for scientists to pinpoint

ဒီတော့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေအတွက် ဒီဖြစ်စဉ်ကို ဘာက အစပျိုးပေးတာနဲ့

exactly what triggers this process

ဘာက အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါလက္ခဏာ

and what causes the many symptoms of Alzheimer's.

အများအပြားကို ဖြစ်စေတာကို အတိအကျ ထောက်ပြဖို့ ခက်ခဲတယ်။

But thanks to continued research, they're beginning to put this puzzle together.

ဒါပေမဲ့ ဆက်လုပ်နေတဲ့ သုတေသနတွေကြောင့် ဒီပဟေဠိကို အတူ ဆက်စပ်ဖို့ စတင်နေပါပြီ။

Initially, scientists noticed that the brains of Alzheimer's patients

အစမှာ အယ်လ်ဇိုင်းမား လူနာတွေရဲ့ ဦးနှောက်က beta-amyloid လို့ခေါ်တဲ့ ဒြပ်ပေါင်းရဲ့

display an abnormal buildup of a compound called beta-amyloid.

ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ ကြီးထွားမှုကို ပြသနေတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ သတိပြုမိခဲ့ကြတယ်။

Beta-amyloid is created when a large protein,

ပရိုတင်းကြီးတစ်ခုဖြစ်တဲ့၊ amyloid-Beta  ရှေ့ပြေး ပရိုတင်း၊

amyloid-beta precursor protein, or APP, is broken down.

ဒါမှမဟုတ် APP ပြိုကွဲသွားတဲ့အခါ၊ beta-amyloid ကို ဖန်တီးတာပါ။

APP plays an essential role in the brain, aiding in neural growth and repair.

APP က အာရုံကြောကြီးထွား၊ပြုပြင်မှုကို ကူညီ တဲ့ဦးနှောက်ထဲက  မရှိမဖြစ်ကဏ္ဍမှာ ပါဝင်တယ်။

However, in Alzheimer's patients, it's thought that APP is improperly cleaved,

ဒါပေမဲ့၊ အယ်လ်ဇိုင်းမား လူနာတွေမှာ အလွယ်တကူ အတူ စုစည်းတဲ့၊ ဘေးထွက်ပစ္စည်း၊

creating sticky beta-amyloid byproducts, which easily clump together.

စေးကပ်တဲ့ beta-amyloid ကို ဖန်တီးတဲ့၊ APP ကို မှားယွင်းစွာ ခွဲထုတ်နေတယ်လို့ ယူဆရတယ်။

These plaques can build up in the spaces between neurons,

ဒီချိုးတွေက နျူရွန်းတွေကြားက နေရာလပ်တွေမှာ စုပုံလာနိုင်ပြီး

and interfere with normal brain signaling.

သာမန် ဦးနှောက် အချက်ပြတာကို ဟန့်တားနိုင်တယ်။

But this likely isn't the full story.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ဇာတ်လမ်းအပြည့်အစုံမဟုတ်ဘူး။

While all patients with Alzheimer's have plaques,

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါရှိတဲ့ လူနာအားလုံးမှာ ချိုးတွေရှိပေမဲ့၊

not all people with plaques have or will develop dementia.

ချိုးတွေ ရှိနေသူအားလုံး မှတ်ဉာဏ်လျော့ပါး ရောဂါ ဖြစ်တယ် ဒါမှမဟုတ် ဖြစ်မှာ မဟုတ်ဘူး။

And Alzheimer's symptoms don't always become more severe

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါလက္ခဏာတွေက ဦးနှောက်ထဲမှာ ချိုးတွေ စုပုံလာသလို

as plaques accumulate in the brain.

အမြဲတမ်း ပိုပြင်းထန်မလာဘူး။

In the 1980s, another protein, tau, emerged as a possible contributor.

၁၉၈၀ နှစ်လွန်တွေမှာ အခြားပရိုတင်း၊ tau က ဖြစ်နိုင်တဲ့ အကြောင်းခံအဖြစ် ပေါ်လာခဲ့တယ်။

Tau's normal role is as a scaffolding protein,

tau ရဲ့  ပုံမှန် ကဏ္ဍက နျူရွန်းတွေရဲ့ အတွင်းပိုင်း ဖွဲ့စည်းပုံကို

to help reinforce the internal structure of neurons and give them their shape.

အားဖြည့်ဖို့နဲ့ ပုံသဏ္ဌာန် ပုံဖော်ဖို့၊ ငြမ်း ပရိုတင်းတစ်ခုလိုပါ။

But in Alzheimer's patients, tau is modified and misfolded,

ဒါပေမဲ့၊ အယ်လ်ဇိုင်းမားရဲ့ လူနာတွေမှာတော့ tau ဟာ ပြုပြင်ခံရပြီး ခေါက်ရိုးမှားနေတယ်၊

causing it, like beta-amyloid, to become sticky and to clump.

ဒါက beta-amyloid လို စေးကပ်ပြီး စုပြုံသွားစေတာပါ။

These tau tangles accumulate within neurons and are toxic,

ဒီ tau အရှုပ်အထွေးတွေက နျူရွန်းတွေအတွင်း စုပြုံလာပြီး အဆိပ်အတောက်ဖြစ်ကာ

causing the cells to eventually die.

နောက်ဆုံး ဆဲလ်တွေ သေစေတယ်။

In patients, plaques normally appear before tangles,

လူနာတွေမှာ ပုံမှန်အနေနဲ့ ချိုးတွေက အရှုပ်အထွေးတွေ အရင် ပေါ်လာပေမဲ့၊

yet questions still remain.

 မေးခွန်းတွေ ရှိနေဆဲပါ။

Do amyloid plaques trigger tau dysfunction?

amyloid ချိုးတွေက tau ချို့ယွင်းမှုကို အစပျိုးပေးတာလား။

And why exactly do these abnormal proteins lead to such specific disease symptoms?

ဒီပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ ပရိုတင်းတွေက ဘာကြောင့် ဒီလို  တိကျတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေ ဖြစ်စေတာလဲ။

To make matters more complex,

အခြေအနေတွေကို ပိုရှုပ်ထွေးစေဖို့၊

recent studies have found that Alzheimer's is closely linked to changes

အယ်လ်ဇိုင်းမားက ဦးနှောက်ထဲက လုပ်ဆောင်မှု၊ microglia လို့ခေါ် တဲ့၊ ခုခံအား ဆဲလ်တွေရဲ့

in the way immune cells, called microglia, function in the brain.

ပြောင်းလဲပုံတွေနဲ့ဆက်စပ်နေတယ်လို့ မကြာခင်က လုပ်ခဲ့တဲ့ လေ့လာမှုတွေက တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Others have found that Alzheimer's may also be caused by problems

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါဟာ နာဗ်ကြောဆက်တွေ လို့ခေါ်တဲ့၊ နျူရွန်းတွေကြားက အဆက်တွေထဲက

in the junctions between neurons, called synapses.

ပြဿနာတွေကြောင့်လည်းဖြစ်နိုင်တယ်လို့ အခြားလေ့လာမှုတွေက တွေ့ရှိခဲ့ကြတယ်။

And alterations in the way the brain produces and burns energy

ဦးနှောက်က စွမ်းအင်ထုတ်လုပ်ပုံနဲ့ လောင်ကျွမ်းပုံထဲက ပြောင်းလဲမှုတွေကလည်း

may also be an underlying factor.

အခြေခံ အကြောင်းရင်းတစ်ခု ဖြစ်လောက်တယ်။  

Together, all this suggests that Alzheimer's is likely caused

တစ်ပြိုင်တည်း၊ ဒါတွေအားလုံးက ညွှန်းတာက အယ်လ်ဇိုင်းမားဟာ ရှုပ်ထွေးတဲ့

by a complex cascade of events.

အဖြစ်အပျက် အစဉ်အတန်းကြောင့် ဖြစ်လောက်တယ်ဆိုတာပါ။

And teasing out the order of events, and how to stop it once it starts,

အဖြစ်အပျက်တွေရဲ့ အစီအစဉ်ကို ဆွဲထုတ်ပြီး ဒါ စတင်တာနဲ့ ရပ်တန့်ပုံအတွက်

will take more research.

သုတေသန ပိုလိုအပ်မှာပါ။

But there are things patients can do to better manage symptoms.

ဒါပေမဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေကို ပိုကောင်းကောင်း ကိုင်တွယ်ဖို့လူနာတွေ လုပ်နိုင်တာတွေရှိတယ်။

Staying active, learning new skills,

လှုပ်လှုပ်ရှားရှား နေတာ၊ ကျွမ်းကျင်မှုအသစ်တွေ

and even participating in daily activities,

သင်ယူတာနဲ့ အိမ်မှုကိစ္စတွေလို နေ့စဉ်

like household chores,

လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ပါဝင်တာကတောင်

seems to slow disease progression.

ရောဂါတိုးတက်မှုကို နှေးစေပုံရတယ်။

Medications that target neurotransmitters, the brain's signaling molecules,

ဦးနှောက်ရဲ့ အချက်ပြ မော်လီကျူး၊ နျူရို ထရန်စမစ်တာတွေကို ပစ်မှတ်ထားတဲ့ ဆေးဝါးတွေက

can slow memory loss and help with learning and reasoning.

မှတ်ဉာဏ်ဆုံးၡုံးမှုကို နှေးစေပြီး သင်ယူတာ နဲ့ တွေးခေါ်ဆင်ခြင်မှုမှာ ကူညီနိုင်တယ်။

And scientists continue to develop new therapies.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ကုထုံးအသစ်တွေ ဆက်တီထွင်နေတယ်။

For example, drugs that target beta-amyloid have shown promise

ဥပမာ၊ beta-amyloid ကို ပစ်မှတ်ထားတဲ့ ဆေးဝါးတွေက ရောဂါကို နှေးစေဖို့နဲ့

in slowing the disease and reducing plaque accumulation in the brain.

ဦးနှောက်ထဲမှာ ချိုး စုပုံလာမှုကို လျော့နည်းစေတဲ့ အလားအလာကို ပြသထားတယ်။

Alzheimer's disease won't go away anytime soon.

အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါက တော်တော်နဲ့   ပျောက်ကွယ်သွားမှာ မဟုတ်ဘူး။

Dementia cases are expected to double in the next 20 years.

မှတ်ဉာဏ်လျော့ပါးမှု ရောဂါတွေက  လာမယ့် နှစ် ၂၀ အတွင်း နှစ်ဆဖြစ်ဖို့ မျှော်လင့်ရတယ်။

But continued research holds the promise of better treatment

ဒါပေမဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက အယ်လ်ဇိုင်းမား ပဟေဠိကို ဆက်စပ်နေစဉ်မှာ

and perhaps one day, prevention,

ဆက်လုပ်နေတဲ့ သုသေသနက ပိုကောင်းတဲ့ကုသမှုနဲ့

as scientists piece the Alzheimer's puzzle together.

ဖြစ်လောက်တာက တစ်နေ့မှာ ကာကွယ်မှု အလားအလာကို ဆုပ်ကိုင်ထားပါတယ်။