What is chemical equilibrium? - George Zaidan and Charles Morton

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint

Say two people are walking down the street,

လူနှစ်ဦးဟာ လမ်းထဲမှာ လမ်းလျှောက်လာရင်း

and they bump into each other.

သူတို့ချင်း တိုက်မိပြီဆိုပါတော့။

They'll just shake it off and walk on.

သူတို့တွေ ခါထုတ်လိုက်ပြီး လမ်းဆက်လျှောက်​ရုံပေါ့။

Sometimes that happens with molecules too.

တစ်ခါတစ်ရံ မော်လီကျူးတွေမှာလည်း ဒါမျိုးဖြစ်တတ်တယ်။

They just bounce off each other, and that's that.

ဒါမျိုး ကန်ထွက်သွားရုံပေါ့။

But what if two people were to bump into each other,

ဒါပေမဲ့ လူနှစ်ဦး တိုက်မိကြမယ်

and during that collision,

ပြီးတော့ တိုက်မိချိန်မှာ

one person's arm got severed

တစ်ဦးရဲ့ လက်ဟာ ပြုတ်ထွက်ပြီး

and reattached to the other person's face?

ကျန်တစ်ဦးရဲ့ မျက်နှာမှာ ချိတ်သွားရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

Now that sounds really weird,

ဒါက တကယ့်ကို ထူးဆန်းဖွယ်ပါ။

but it's similar to one of the many ways

ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ မော်လီကျူးတွေချင်း

that molecules can react with each other.

ဓာတ်ပြုနိုင်တဲ့ နည်းများစွာထဲက တစ်ခုနဲ့ဆင်ပါတယ်။

Two molecules can join and become one.

မော်လီကျူးနှစ်လုံးပေါင်းကာ တစ်လုံးဖြစ်နိုင်တယ်။

One can split apart and become two.

တစ်လုံးကနေ ကွဲပြီး နှစ်လုံးဖြစ်လာနိုင်တယ်။

Molecules can switch parts.

မော်လီကျူးတွေဟာ ကွာထွက် သွားနိုင်ပါတယ်။

All these changes are chemical reactions,

ဒီပြောင်းလဲမှု အားလုံးက ဓာတ်ပြုမှုတွေဖြစ်ပြီး

and we can see them happening around us.

ကျုပ်တို့ အနားမှာ ဒါတွေဖြစ်နေတာ မြင်နိုင်ပါတယ်။

For example, when fireworks explode,

ဥပမာ။ ။ မီးပန်းတွေပေါက်တာ

or iron rusts,

ဒါမှမဟုတ် သံချေးတက်တာ

or milk goes bad,

(သို့) နို့သိုးတာ

or people are born,

(သို့) လူတွေ မွေးရာကနေ

grow old,

အိုမင်း၊

die,

and then decompose.

သေဆုံး၊

နောက် ဆွေးမြည့်တာတွေပေါ့။

But chemical reactions don't just happen willy nilly!

ဒါပေမဲ့ ဓာတုဓာတ်ပြုခြင်းတွေက ဖြစ်ခြင်တိုင်း ဖြစ်လို့မရပါ။

Everything has to be right.

အရာရာတိုင်း နေသားတကျ ဖြစ်ဖို့လိုပါတယ်။

First, the molecules have to hit each other

တစ်.. မော်လီကျူးတွေဟာ တခုကိုတခု မှန်ကန်တဲ့

in the right orientation.

တူရူချက်အတိုင်း ဝင်တိုက်ရပါမယ်။

And second, they have to hit each other hard enough,

နှစ်.. တခုနဲ့တခု ပြင်းထန်စွာ တိုက်ရပါမယ်။

in other words, with enough energy.

တနည်းဆိုရင်.. စွမ်းအင် လုံလောက်ရမယ်ပေါ့။

အခု ဓာတ်ပြုမှုက ဦးတည်ချက်

Now you're probably thinking

that a reaction just happens in one direction and that's it.

တစ်ဖက်ထဲလို့ ခင်ဗျား ထင်ကောင်း ထင်နိုင်ပါတယ်၊ ဒါမျိုးပေါ့။

Sometimes that's true.

တစ်ခါတစ်ခါ မှန်ပါတယ်။

For example, things can't unburn

ဥပမာ။ ။ မီးရှို့လို့မရ(သို့) ဖောက်ခွဲမရတဲ့

or unexplode.

အရာတွေ မဖြစ်နိုင်တဲ့အခါပေါ့။

But most reactions can happen in both directions,

ဒါပေမဲ့ ဓာတ်ပြုမှုအများစုမှာ ရှေ့သွားနဲ့ နောက်ပြန်ဆိုတဲ့

forward and reverse.

လားရာနှစ်ရပ် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

There's no reason that our face-arm guy

မျက်နှာပေါ် လက်ပေါက်နေတဲ့ ကျုပ်တို့လူက

can't bump into armless girl,

လက်ရဲ့မူလနေရာမှာ ပြန်တပ်လို့ရအောင်

reattaching that arm back to its original socket.

လက်မရှိတဲ့ မိန်းကလေးနဲ့ မတိုက်မိရဘူးဆိုတဲ့ အကြောင်းမရှိပါဘူး။

Now let's zoom out a bit.

ကဲ.. နည်းနည်း အနုစိတ်ကြည့်စို့။

Now let's say that you've got

အခု ခင်ဗျားအနေနဲ့

a thousand people on the street,

လမ်းပေါ်မှာ လူထောင်ချီ တွေ့ထားပြီး

and all of them start with their limbs

သူတို့အားလုံး သူတို့လက်တွေ

normally attached.

ပုံမှန်တပ်ဆင်လျက်ပဲ ဆိုပါစို့။

At the beginning, every collision is a chance

အစမှာ.. တိုက်မိလိုက်တိုင်း A ဆိုတဲ့လူက လက်ကို

for Person A to transfer an arm to Person B's face.

B ဆိုတဲ့ လူရဲ့ မျက်နှာဆီပေးဖို့ အခွင့်အရေး ရရှိပါတယ်။

And so at the beginning,

ဒီတော့ အစပိုင်းမှာ..

more and more people end up

မျက်နှာမှာ လက်ပေါက်နေသူ

with arms attached to their faces or arms missing.

(သို့)လက်ပျောက်နေသူတွေ ပိုပိုများလာပေမဲ့

But as the number of people with arm-faces

မျက်နှာမှာ လက်ပေါက်တဲ့ လူဦးရေလိုပဲ

and missing arms grows,

လက်ပျောက်တဲ့ လူဦးရေဟာ တိုးမယ်၊

collisions between those people become more likely.

ဒီလူတွေကြားမှာ တိုက်မိတာတွေ ပိုအဖြစ်များပါမယ်။

And when they bump into each other,

သူတို့ချင်း တိုက်မိတဲ့အခါ

guess what?

ခန့်မှန်းကြည့်ပါတော့။

Normal-appendage people are reproduced.

ပုံမှန် ကိုယ်အင်္ဂါရှိတဲ့ လူတွေ ပြန်ထွက်ပေါ်ပါတယ်။

Now the number of limb transfers per second forward

အခု.. ၁ စက္ကန့်မှာ ပြုတ်ထွက်တဲ့ လက် အရေအတွက် လွှဲပြောင်းမှု

will start high and then fall,

စတင်ပါလိမ့်မယ် နောက်တော့ ကျမယ်၊ ပြီးတော့

and the number of limb transfers per second backward

၁ စက္ကန့်မှာ ပြန်တပ်တဲ့ လက် အရေအတွက် လွှဲပြောင်းမှုက

will start at zero and then rise.

သုံညမှ စတင်ပါလိမ့်မယ် နောက်တော့ တက်လာမယ်။

Eventually they'll meet,

အဆုံးမှာ သူတို့တွေ ဆုံကြမယ်၊

they'll be the same.

သူတို့တွေ တူသွားပါမယ်။

And when that happens,

အဲဒါ ဖြစ်တဲ့အခါ

the number of people in each state stops changing,

အခြေအနေတစ်ခုစီမှာ ရှိကြတဲ့ လူအရေအတွက် ပြောင်းနေတာ ရပ်ပါမယ်

even though people are still bumping into each other

ဒါတောင်မှ လူတွေက တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး တိုက်နေကြပြီး

and exchanging limbs.

ခြေတံလက်တံတွေ ဖလှယ်နေကြဆဲပါ။

Now how many people do you think

အခြေအနေ တစ်ခုစီမှာရှိတဲ့

there are in each state?

လူဘယ်လောက်ရှိမယ်လို့ ခင်ဗျားထင်လဲ။

Half and half, right?

တဝက်၊ တဝက်စီဆိုမှန်လား။

No, well, maybe.

မဟုတ်ဘူး။ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

It depends.

ဒါက အခြေအနေအရပါ။

It could be 50/50,

ဒါက ၅၀/၅၀ ဖြစ်နိုင်ပေမဲ့

but it could be 60/40

၄၀/၆၀ ဖြစ်နိုင်တယ်

or 15/85,

ဒါမှမဟုတ် ၁၅/၈၅ ပါ

or anything.

သို့မဟုတ် ဘာမဆိုပေါ့။

We chemists have to get our little, gloved hands dirty

ကျုပ်တို့ရဲ့ ဓာတုသမားတွေက ကျုပ်တို့ လက်အိတ်လေးတွေပေရေအောင် လုပ်တာပါပဲ။

- ah, well, we're in a lab so not really dirty -

အ.. ကျုပ်တို့တွေ ဓာတ်ခွဲခန်းမှာပါ၊ တကယ် မညစ်ပတ်ပါဘူး။

to figure out what the actual distribution

မော်လီကျူးတွေရဲ့ တကယ့် ဖြန့်ဝေနေရာယူခြင်းက

of molecules is.

ဘာဆိုတာရှာဖို့ပါ။

Even though each of limb transfers

လက်တစ်ခုစီ လွှဲပြောင်းပေမဲ့

is a pretty dramatic event for the people involved,

ပါဝင်ကြသူတွေကို အနီးကပ်ကြည့်ရင် သိပ်ကို ယောက်ယက်ခတ်တဲ့

if we zoom out,

ဖြစ်ရပ်ပါ၊

we see population numbers that don't change.

လူအရေအတွက်က မပြောင်းတာကို တွေ့မှာပါ။

We call this nirvana equilibrium,

ဒါကို Nirvana မျှခြေခေါ်ပါတယ်။

and it doesn't just happen with chemical reactions.

ပြီးတော့ ဓာတ်ပြုခြင်းတွေနဲ့ ဖြစ်ပွားရုံပဲမဟုတ်ပါဘူး

Things like gene pools

မျိုးပေါင်းစုလို အရာတွေနဲ့

and highway traffic show the same pattern.

အမြန်လမ်း ကားကြပ်တဲ့ ပုံစံတူမျိုးပါ။

It looks pretty still from 30,000 feet,

ယင်းက ပေ ၃၀ ၀၀၀ မှ ကောင်းကောင်းရှိပါတယ် ဒါပေမဲ့၊

but there is lots of crazy stuff

လက်တွေ့မှာ ရူးကြောင်ကြောင် ဖြစ်စရာ

happening on the ground,

များစွာ ဒီမှာရှိပါတယ်၊

you just need to zoom in to see it.

ခင်ဗျားအနေနဲ့ ဒါကို ချဲ့ကြည့်ရုံပါပဲ။